Marija Alanija
Marija od Alanije, rođena kao Marta Bagrationi (gruzijski: მართა) je bila vizantijska carica, supruga careva Mihaila VII i Nićifora III.
| Marija od Alanije | |
|---|---|
 Marija sa Nićiforom Votanijatom | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | oko 1053. |
| Mesto rođenja | Kraljevstvo Gruzija |
| Datum smrti | 1118. |
| Mesto smrti | Vizantijsko carstvo |
| Porodica | |
| Supružnik | Mihailo VII Duka i Nićifor III Votanijat |
| Potomstvo | Konstantin Duka |
| Roditelji | Bagrat IV od Gruzije Borena od Alanije |
| Dinastija | Bagrationi |
| Vizantijska carica | |
| Period | 1071-1081 |
| Prethodnik | Evdokija Makremvolitisa |
| Naslednik | Irina Dukina |
Biografija uredi
Detinjstvo i mladost uredi
Marta je bila ćerka Bagrata IV Gruzijskog. Rođena je oko 1053. godine. Posle svoga brata Đorđa II Gruzijskog, Marta je imala najviše prava na gruzijski presto. U uzrastu od 5 godina, Marta je poslata u Carigrad kako bi se školovala na vizantijskom dvoru pod pokroviteljstvom carice Teodore (1056). Teodora je ubrzo umrla te se Marta vratila u Gruziju. Godine 1065. Marta se udala za budućeg cara Mihaila, sina Konstantina X Duke. Nakon što se Mihailo 1071. godine popeo na presto, Marta je postala vizantijska carica. Ovo je jedan od retkih brakova vizantijskih careva sa "varvarkama". Uz Mihaila, tu su i car Roman II (959-963) koji se oženio Bertom iz Italije i Justinijan II (685-695/705-711) koji se oženio Teodorom Hazarkom.
Prvi brak uredi
Mihailova vladavina obeležena je vojnim neuspesima u Maloj Aziji protiv Seldžuka i devalvacijom valute zbog fiskalne politike evnuha Nićiforice. To izaziva rastuće nezadovoljstvo i kulminira 1078. godine pučom u kome je Mihailo svrgnut sa prestola na koji je postavljen Nićifor III Votanijat (1078-1081). Mihailo je primoran da se zamonaši u manastiru Svetog Jovana Krstitelja, a Marija je otišla u manastir Petrion sa sinom Konstantinom. Međutim, nije se zamonašila, očigledno imajući neke planove na carskom dvoru.
Drugi brak uredi
Novom caru Nićiforu žena je umrla neposredno pred dolazak na presto. On je najavio svoju nameru da se ponovo oženi što stvara veliku konkurenciju među neudatim devojkama u prestonici. Glavne kandidatkinje bile su Marija i Evdokija Makremvolitisa, udovica Konstantina X Duke i Romana IV Diogena. Nićifor je Evdokiju izveo iz manastira u nameri da je oženi. Međutim, tome se usprotivio uticajni cezar Jovan Duka koji je Nićifora ubedio da se oženi ženom iz inostranstva sa kojom nije mogao imati srodnika. Pored toga, ovim brakom bi Nićifor na svoju stranu privukao preostale pristalice Mihaila Duke[1][2].
Odnos sa Komninima uredi
Marijin muž Mihailo bio je još uvek živ tako da je njen brak sa novim carem smatran za preljubu od strane crkve. Cezar Jovan Duka je naložio svom unuku, protostratoru Mihailu, da pronađe sveštenika koji će pristati da izvrši ceremoniju. Brak je sklopljen 1078. godine[3]. Mariji je obećano da će njen sin Konstantin biti određen za naslednika prestola, ali je Nićifor kasnije prekršio ovo obećanje. I pored toga, Nićifor je tretorao Mariju kao pravu caricu i dodelio joj je velika imanja. Njenom bratu Đorđu dao je titulu cezara, rezervisanu samo za careve srodnike[4].
Ana Komnina u Aleksijadi piše da je Marija bila nezadovoljna time što je Nićifor odustao od toga da Konstantin bude proglašen za naslednika prestola. Zbog toga je uzela učešća u zaveri koju je organizovao general Aleksije, a kružile su glasine da je Aleksije Marijin ljubavnik. Aleksije je primorao Nićifora da abdicira 1081. godine nakon čega se sam popeo na presto. Time je na vlast došla dinastija Komnina. Aleksije je Konstantina proglasio za naslednika prestola, a kasnije je njegova ćerka Ana verena za Marijinog sina. Situacija se promenila kada se Aleksiju rodio sin, budući car Jovan II Komnin (1118-1143). Jovanova majka bila je Irina Dukina. Rođen je 1087. godine. Anina veridba je raskinuta, a Marija je primorana da se zamonaši. Međutim, svedočanstvo o dugogodišnjem Marijinom uticaju na carskom dvoru je i činjenica da je Konstantin proglašen za Aleksijevog savladara umesto njegovog starijeg brata Isaka[5]. Takođe, Marija se starala o odrastanju Ane Komnine sa kojom je bila veoma bliska[6]. Ana Komnina u Aleksijadi opisuje Marijinu lepotu[7].
Poslednje godine uredi
Nakon svrgnuća Nićifora i perioda njenog boravka u manastiru, Marija je živela u palati u Manganu gde je stvorila sopstveni dvor kao majka savladara. Kao monahinja, Marija je nastavila da pomaže gruzijske manastire, pogotovo Iviron na Svetoj Gori. Izgradila je samostan Kapata u Jerusalimu, zajedno sa svojom majkom. Posedovala je i manastir Hebdomon, grobno mesto Vasilija II (976-1025)[8]. Takođe, Marija je bila i pokrovitelj brojnih književnika, uključujući i Teofilakta Ohridskog, budućeg arhiepiskopa ohridskog i gruzijskog neoplatonistu Jovana Petricija.
Marijin sin Konstantin umro je 1096. godine. Ona se konačno preselila u manastir u severoistočnoj Anadoliji. Umrla je 1118. godine.
Porodično stablo uredi
| 16. Gurgen od Gruzije | ||||||||||||||||
| 8. Bagrat III od Gruzije | ||||||||||||||||
| 17. Gurandukt od Abhazije | ||||||||||||||||
| 4. Đorđe I od Gruzije | ||||||||||||||||
| 9. Marta | ||||||||||||||||
| 2. Bagrat IV od Gruzije | ||||||||||||||||
| 10. Jovan-Senekerim II | ||||||||||||||||
| 5. Marija od Vaspurakana | ||||||||||||||||
| 1. Marija od Alanije | ||||||||||||||||
| 3. Borena od Alanije | ||||||||||||||||
Reference uredi
- ^ Alexiad 3.2.3–5 (Leib 1.107-8); Bryennius, Historia, 253-5; Scylitzes Cont. 181; Zonaras, Epitome, 3.722.
- ^ Grierson. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, vol. 3.2 (Washington DC, 1973), 829
- ^ Scylitzes Cont. 177-8, 181–2; Zonaras, Epitome, 3.722; Bryennius, Historia, 253-5;
- ^ S. Rapp Jr., Imagining History at the Crossroads: Persia, Byzantium and the Architects of the Written Georgian Past (Unpublished Ph.D. dissertation, University of Michigan 1997), 567–70.
- ^ Alexiad 3.4.6 (Leib 1.115-16); Zonaras, Epitome, 3.733; cf. Dölger, Regesten, 1064. Theophylact in his Paideia Basilike, perhaps delivered in 1085/86, addresses Constantine as basileus, 'emperor' (Oratio 4, ed. Gautier 1.179).
- ^ Alexiad 3.1.4 (Leib 1.105)
- ^ Medieval Sourcebook: Anna Comnena: The Alexiad: Book III
- ^ Alexiad 2.4.6–7 (Leib 1.73-4)
Literatura uredi
- Garland, Lynda (1999). Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium AD 527–1204. first edition , Routledge. str. 180-186. ISBN 978-0-415-14688-3.
- Garland, Lynda (2006). Byzantine Women: Varieties of Experience 800-1200. Ashgate Publishing, Ltd. str. 91—124. ISBN 978-0-7546-5737-8.
- J. M. Hussey, editor, The Cambridge Medieval History, Volume IV The Byzantine Empire, Part 1 Byzantium and Its Neighbours (Bentley House, 200 Euston Road, London: The Syndics of the Cambridge University Press, 1966). str. 793
Spoljašnje veze uredi
- Mart'a-Maria 'of Alania', by Lynda Garland and Stephen H. Rapp J Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. septembar 2019) at An Online Encyclopedia of Roman Emperors Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. septembar 2020)
- Coin of Maria "of Alania". CNG, Inc.