Maslačak
Maslačak (Taraxacum officinale) biljna je vrsta iz istoimenog roda iz porodice Asteraceae. Raste u delovima umerene klime, na travnjacima, pored puta, obalama i drugim oblastima sa vlažnim tlom. Drugi narodni nazivi za ovu vrstu su i radič, popina pogačica, žutinica, žućanik, žuho zelje, mljekača, mliječnjak, milosavka, smetanka, popino gumno, italijanska salata, gubica.[3]
| Maslačak | |
|---|---|
| |
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Eudicotidae |
| Kladus: | Asterids |
| Red: | Asterales |
| Porodica: | Asteraceae |
| Rod: | Taraxacum |
| Vrsta: | T. officinale
|
| Binomno ime | |
| Taraxacum officinale | |
| Sinonimi[1][2] | |
| |
Opis uredi
Izgled biljke zavisi od ekoloških uslova staništa. Koren je osovinski, uglavnom negranat, dostiže dužinu oko pola metra. Na taj način je ova biljka, zahvaljujući korenovom sistemu tolerantna na različite uslove sredine. Stablo je uspravno orijentisano, bez listova, šuplje, okruglo, visine oko 20 cm i sadrži po jednu cvast.[4] Listovi su izduženo lancetasti, režnjeviti ili ne, grupisani u lisnu rozetu. Cvetovi su jarko žute boje, jezičasti, grupisani u glavičastu cvast, prečnika do 5 cm.[4] Biljka je dvopolna i fotosenzitivna, odnosno cvetovi se zatvaraju nakon zalaska sunca ili pri oblačnom vremenu. Period cvetanja je od aprila do oktobra. Plod je skup sivih, maljavih, jednosemenih ahenija sa papusom (cipsela), koje se lako rasejavaju vetrom. Ogled sa semenom zakopanim na 20 cm u glinovitu ilovaču pokazao je da je seme potpuno izgubilo klijavost posle 12 godina; a u peskovitoj ilovači posle 8 godina.[5] Cela biljka je bogata mlečnim sokom.[4] Maslačak je dikotiledona biljka.
Rasejavanje i razmnožavanje uredi
Oprašuje se vetrom i insektima, dok se razmnožavanje obavlja semenom.
Hemijski sastav i upotreba uredi
Poznata je, osim po lekovitosti, kao izuzetno hranljiva biljka bogata vitaminima C i A, organskim kiselinama, mineralima (posebno kalijumom, natrijumom i magnezijumom). Prolećna salata pravi se od sasvim mladih listova koji se beru pre cvetanja i van naseljenog područja.
U narodnoj medicini se koristi za opšte jačanje organizma i prolećno čišćenje krvi. Od njega se može spravljati čaj, sirup, med ili maslačkovo vino.
Koren maslačka ima složen hemijski sastav. U mlečnom soku sadrži heterozide, ugljene hidrate i minerale, pa se koristi za lečenje upale i kamena žučne kese, žutice, smanjenog lučenja mokraće, poremećaja u ishrani itd.
Stablo se koristi u terapiji dijabetesa.[4]
Reference uredi
- ^ „Tropicos - Name - !Taraxacum officinale F.H. Wigg.”. tropicos.org.
- ^ „Taraxacum campylodes G.E.Haglund — The Plant List”. theplantlist.org. Arhivirano iz originala 20. 03. 2021. g. Pristupljeno 01. 06. 2020.
- ^ Grlić 1986, str. 325
- ^ a b v g „Maslačak (Taraxacum officinale)”. Plantea (na jeziku: hrvatski). 18. 10. 2014. Pristupljeno 04. 09. 2019.
- ^ Orvin C. Burnside, Robert G. Wilson, Sanford Weisberg and Kenneth G. Hubbard (1996): Seed Longevity of 41 Weed Species Buried 17 Years in Eastern and Western Nebraska. Weed Science, Vol. 44, No. 1: 74-86
Literatura uredi
- Gostuški, R: Lečenje lekovitim biljem, Narodna knjiga, Beograd, 1979.
- Grlić, Lj: Enciklopedija samoniklog jestivog bilja, August Cesarec, Zagreb, 1986.
- Jančić, R: Lekovite biljke sa ključem za određivanje, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
- Jančić, R: Botanika farmaceutika, Službeni list SCG, Beograd, 2004.
- Jančić, R: Sto naših najpoznatijih lekovitih biljaka, Naučna knjiga, Beograd, 1988.
- Kojić, M, Stamenković, V, Jovanović, D: Lekovite biljke jugoistočne Srbije, ZUNS, Beograd 1998.
- Marin, P, Tatić, B: Etimološki rečnik, NNK Internacional, Beograd, 2004.
- Mindel, E: Vitaminska biblija, FaMilet, 1997.
- Stamenković, V: Naše neškodljive lekovite biljke, Trend, Leskovac
- Tucakov, J: Lečenje biljem, Rad, Beograd, 1984.
