Matija Petar Katančić
Matija Petar Katančić (Valpovo, 12. avgust 1750 — Budim, 24. maj 1825) bio je srpski[1] pisac i profesor.[2]
Matija Petar Katančić | |
|---|---|
 spomenik u Valpovu | |
| Datum rođenja | 12. avgust 1750. |
| Mesto rođenja | Valpovo |
| Datum smrti | 24. maj 1825. (74 god.) |
| Mesto smrti | Budim |
Biografija uredi
Učio je bogoslovske nauke i estetiku u Budimu. Još kao mladić ušao je u franjevački red.[3] Dugo je bio profesor u Osijeku, Zagrebu i na peštanskom univerzitetu, gde je predavao numizmatiku i arheologiju. Boravio je 1781. godine u Beogradi o kojem je na latinskom jeziku objavio (1796) knjigu: "Spomen Beograda nekadašnjeg Singiduna".[4]
Katančić poput Mušickog u Srba najpotpunije predstavlja poznu psevdoklasičnu poeziju. On peva ode po ugledu na Horacija i pastirske pesme po ugledu na bukolsku poeziju grčku i latinsku. Kao odličan poznavalac klasične književnosti Grka i Rimljana, on pokušava u jezik unese u latinske metričke forme, da stvori umetničku versifikaciju prema latinskim uzorima. On je pisao pesme i na latinskom jeziku. Njegovo najpoznatije delo, zbirka poučnih i filozofskih pesama, nosi latinski naziv „Fructus autumnales“. Napisana je u Zagrebu 1791. godine, a prevedena na srpski 1831. u Letopisu Matice srpske. U njegovim pesmama se oseća i uticaj narodne poezije. U istom delu nalazi se i jedna od prvih raspravao o metrici u srpskoj poeziji. Posthumno mu je štampan prvi prevod starog zakona na srpski - „Sveto pismo starog' zakona (...) u Jezik Slavno-Illyricski izgovora Bosanskog prinesheno“ (Budim, 1831).
Pisao je Katančić 1798. godine o Srbima ("srpskom imenu"): Ono je zaista našim Ilirima poznato, da se svuda Srbljima zovu, ne samo oni koji živu u Srbiji, nego skoro po svem Iliriku a i po Daciji, osobito oni koji su grčkoga zakona, koji misle, da se tijem najviše od drugijeh razlikuju, što se zovu Srblji ili Srbljani.[5] A u odnosu na Hrvate primećuje: Hrvati - ovo pripovijedam po svom uverenju - nas Race i Ilire, koji se od njih u jeziku znatno razlikujemo, sve zovu Vlasima.[6] [7] [8]
Katančić je bio više učen čovek nego pesnik. On je dao nekoliko zanimljivih metričkih obrazaca po ugledu na stare klasike i pokazao odlično poznavanje grčke i rimske mitologije i književnosti, ali, u osnovi, njegova poezija je hladna i ukočena, neuspeo pokušaj da po utvrđenim obrascima klasičnog stila dade primere svojih estetičkih shvatanja, izloženih u jednoj rukopisnoj knjizi na latinskom jeziku.
Postojalo je u Valpovu između dva rata Pevačko društvo "Katančić".[9]
Reference uredi
- ^ "Delo", Beograd 1. oktobar 1911.
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 328.
- ^ Jovan Subotić: "Cvetnik srbske slovesnosti...", Beč 1853.
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1. avgust 1931.
- ^ "Srpsko kolo", Zagreb 15. decembar 1906.
- ^ "Delo", strana 63, Beograd 1. oktobar 1911.
- ^ Katančić, Matija Petar (1798). De Istro eiusque adcolis commentatio... Budim. str. 128, 227.
- ^ Žutić, Nikola (2021). Mato Topalović, slavonski Ilir. Beograd: Velika Srbija. str. 31. ISBN 978-86-80900-09-4.
- ^ "Pravda", Beograd 6. februar 1939.
Literatura uredi
