Memorijalni centar Srebrenica — Potočari
Memorijalni centar Srebrenica — Potočari je memorijalni kompleks izgrađen u znak sećanja na žrtve masovnog zločina nad Bošnjacima Srebrenice tokom rata u Bosni i Hercegovini.[1]
Preduslovi i značaj uredi
Nasilni raspad bivše Jugoslavije, sa svojim najbrutalnijim manifestacija u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine, među kojima je najznačajnija ona na širem prostoru Srebrenice iz juna 1995. godine, u kojoj se desila najveća pogibija stanovništva na Balkanu, nakon završetka Drugog svetskog rata, bio je predmet osnivanja Memorijalnog centra Srebrenica — Potočari.[2]
Masovna egzekucije lokalnog stanovništva nakon pada Srebrenice, u 1995, bili je zaista jedinstvena u svojoj sistematskoj prirodi i posledicama koje je imali na tu zajednicu i kasniji suživot Bošnjaka i Srba u Bosni i Hercegovini u kojoj se pod pritiskom međunarodne zajednice želela stvoriti multietnička država.[3] Srebrenicu u tom smislu treba shvatiti kao vrhunac politike postavljene tri godine ranije (1992), zasnovane na raspadu SFR Jugoslavije, a zločin u njoj treba kategorisan kao posebnu vrstu masovnog zločina proisteklog iz takve politike.[4][5]
Detaljan uvid u diplomatske procese u nedeljama koje su prethodile tragediji danas otkrivaju da velike sile snose mnogo teži teret odgovornosti, za ovaj veliki zločin jer su Srebrenicu „prodali, napustili izdali, i žrtvovali”,[6] što ni u kom slučaju ne opravdava i zaraćene strane u sukobu koje su dovele do toga da jedna grupa neodgovornih pojedinaca (koja je imenovane u haškim presudama) nanese veliku humanitarnu katastrofu koja će decenijama uticati na suživota Bošnjaka, Srba i drugih nacija na ovom prostoru Bosne i Hercegovine.[6]
Srebrenica je tako postala žrtva velikog zločina, a spomen obeležje Memorijalnog centra Srebrenica — Potočari, nakon tog zločina, večno sećanje na poginule, podsećanje na zločine neodgovornih pojedinaca ne i neuspeh velikih sila da mirnim putem reše samo njima znanu, podelu bivše Jugoslavije i spreče povratak masovnih zločina u Evropu.[6]
Imajući u vidu stav nezavisne naučne zajednice, koja je prihvatila sve odluke Međunarodnog suda pravde, u Hagu, iz 2007. koji je u njima utvrdio individualnu odgovornost, a ne odgovornost drugih država, došlo se do u zaključak da je samo jedan incident, (od mnogih događaja ne samo u BiH, nego i u bivšoj Jugoslaviji tokom 1990-ih), okarakterisan kao masivnim zločin, i to onaj koji se dogodio u Srebrenici 1995.[7] U tom smislu u potpunosti je bio opravdan stav svih subjekta za osnivanje jednog ovakvog Memorijalnog centra, koji svojim porukama treba preventivno da deluje na antiratnu svest sadašnjih i budućih generacija u svetu.
Osnivanje, namena, status uredi
Memorijalni centar Srebrenica — Potočari izgrađen je i zvanično otvorena od strane bivšeg američkog predsednik Bila Klintona u septembru 2003. godine, na osnovu Odluke Visokog predstavnika u Bosni i Hercegovini Volfganga Petriča od 25. oktobra 2000. godine, na zemljišnoj lokaciji u Potočarima, opština Srebrenica, za mezarje i spomen obeležja onima koji su stradali u julu 1995. godine u masovnim zločinima počinjenim na širem području Srebrenice.[1]
Zakonom o Memorijalnom centru Srebrenica — Potočari, donetom 25. juna 2007. godine Memorijalni centar, kao spomen obeležje i mezarje za žrtve masovnog zločina iz 1995. godine, proglašen je za pravnog naslednik prvobitne Fondacije sa sedištem u Potočarima. Ovim zakonom definisan je i službeni naziv memorijalnog centra kao: Memorijalni centar Srebrenica — Potočari, spomen obilježje i mezarje za žrtve masovnog zločina iz 1995. godine.[1]
Položaj i izgled uredi
Centar se nalazi u naselju Potočari u blizini Srebrenice. Memorijalni kompleks se sastoji iz dva dela:
- Prvi deo je sakralni, gde se vrši ukop posmrtnih ostataka identifikovanih osoba. U ovom delu dosada (2016) je ukopano 6377 žrtava.[8]
- Drugi deo Memorijalnog kompleksa je bivša Fabrika akumulatora Srebrenica, koji zauzima površinu od oko 120.000 metara kvadratnih.
Sakralni deo uredi
U Memorijalnom centru trenutno je u celosti završen, sakralni deo gde se vrši ukop identifikovanih osoba, u kome je najprepoznatljiviji deo - musala. Musala služi kao objekat za molitvu na otvorenom za pripadnike islamske veroispovesti. U njen mermerni plato ugravirana su simetrično mesta za „sedždu”, a u desnom delu je kameni mimber.
Musalu i turbe, u formi polukruga, okružuje bela kamena platforma, ili „Zid sećanja” na kome su ispisana imena 8.372 žrtva stradalih u masovnom zločinu, jula 1995. godine.[1]
U mermerni plato musale ugravirana su simetrično mesta za sedždu, a u desnom delu je kameni mimber.[1]
Na desnoj strani musale, nalazi se turbe, sa zelenom kupolom i velikom kamenom pločom na kojoj su ugravirani, na arapskom i bošnjačkom jeziku, ajeti 154-156. druge Kur'anske sure:
| „ | I ne recite za one koji su na Allahovu putu poginuli: „Mrtvi su!” Ne, oni su živi, ali vi ne znate!
Mi ćemo vas dovoditi u iskušenje malo sa strahom i gladovanjem, i time što ćete gubiti imanja i živote, i letine. A ti obraduj izdržljive, one koji, kad ih kakva nevolja zadesi, samo kažu: „Mi smo Allahovi i mi ćemo se Njemu vratiti!”[1] |
” |
Muzejska postavka uredi
U bivšoj Fabrici akumulatora Srebrenica koju je izgradio Energoinvest u periodu od 1978. do 1982. godine, nekada je radilo 470 radnika koji su imali dobre zarade i pristojno živeli; ona je pretvorena u Muzejsku postavku.
Dosad (2016) u bivšoj Fabrici akumulatora urađena je spomensoba koja se sastoji iz dva kubusa. U jednom kubusu se prikazuje film o stradanju Srebreničana tokom 1995. godine, a drugi sadrži 20 izložbenih panoa u kojima se nalaze fotografije i biografije žrtava iz 1995. kao i predmeti koji su nađeni u grobnicama prilikom ekshumacija pokojnika.
Početkom 2017. otvorena je i stalna muzejska postavka „Srebrenički genocid - neuspeh međunarodne zajednice”, namenski napravljena, u renoviranoj zgradi nekadašnje komande bataljona holandskog UNPROFOR-a u kome je on boravio do 1995. godine.
Postavka je deo šireg programa finansiranog od strane Ambasade Holandije u Bosni i Hercegovini, kao deo zajedničkog i kontinuiranog nastojanja Bošnjaka i međunarodne zajednice da se očuva sećanje na žrtve masovnog zločina u Srebrenici i ukaže na propuste međunarodne zajednice i time u svet još jednom pošalje poruka da se ono što se desilo u Srebrenici nikada više ne sme ponoviti.
Dizajn stalne postavke napravio je Memorijalni Centar „Kamp Vesterbork” iz Holandije, u saradnji sa Memorijalnim centrom Srebrenica — Potočari i holandskom mirovnom organizacijom „PAKS”, i na 900 kvadratnih metara, sa 27 prostorija izložio sačuvanu građu: više od 500 fotografija, 35 video snimaka i 7 intervjua u kojima svedoči 23 osobe.[9]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b v g d đ „Memorijalni centar Srebrenica-Potočari”. Memorijalni centar Srebrenica-Potočari. Arhivirano iz originala 18. 4. 2017. g. Pristupljeno 3. 4. 2017.
- ^ Nielsen, Christian Axboe. Surmounting the myopic focus on genocide: the case of the war in Bosnia and Herzegovina. Journal of Genocide Research, 15:1 (2013): 21-39
- ^ Dulić, Tomislav and Jonathan Hall. The logic(s) of ethnic violence: Control, ideology and the spatial distribution of indiscriminate violence in Bosnia and Herzegovina, 1941-45/1992-95. Unpublished manuscript, Uppsala University, 2014.
- ^ Malešević, Siniša. Is Nationalism Intrinsically Violent?. Nationalism and Ethnic Politics, 19:1 (2013): 21-37
- ^ Baker, Catherine.The Yugoslav Wars of the 1990s. London: Palgrave Macmillan, 2015.
- ^ a b v Bezdrob, Danilo. „Hartmann: Srebrenica je kolateralna šteta Dejtona”. http://ba.n1info.com VIJESTI, 09.11.2015. Arhivirano iz originala 5. 4. 2017. g. Pristupljeno 4. 4. 2017. Spoljašnja veza u
|publisher=(pomoć) - ^ Iva Vukuši Book Review: Genocide on the Drina River, Genocide Studies and Prevention: An International Journal Vol 10 (2016)
- ^ ANADOLIJA. „Memorijalni centar Srebrenica - Potočari: Kompleks nekadašnjeg giganta, mjesta zarade, danas mjesto sjećanja na žrtve genocida”. Oslobođenje, 9.7.2016. Pristupljeno 4. 4. 2017.
- ^ „U Memorijalnom centru Potočari otvoren muzej”. eSrebrenica.ba, 9. 2. 2017. Arhivirano iz originala 5. 4. 2017. g. Pristupljeno 4. 4. 2017.
Literatura uredi
- Paul, Christopher; Clarke, Colin P.; Grill, Beth (2010). Victory Has a Thousand Fathers: Sources of Success in Counterinsurgency. Rand Corporation. str. 25. ISBN 978-0-8330-5078-6.
- Bookmiller, Kirsten Nakjavani (2008). The United Nations. Infobase Publishing.
Spoljašnje veze uredi
- Memorijalni centar Srebrenica-Potočari (jezik: bošnjački)
- Zvaničan izveštaj Ujedinjenih nacija povodom masakra u Srebrenici (na pet jezika)