Википедија

Meskvaki

Meskvaci ili Foksi su algonkvinski narod blisko srodan narodu Sak. Meskvački autonim je Meskvakihaki, što znači „Crvenozemljani”, i povezan je sa njihovim predanjem o postanju (stvaranju sveta). Pradomovine Meskvaka i Saka bile su u regionu Velikih jezera. Pradomovina Meskvaka se nalazila u dolini reke Sent Lorens u današnjem Ontariju u Kanadi. Pod francuskim kolonijalnim pritiskom Meskvaci su je napustili, i naselili se na južnoj strani Velikih jezera, na teritoriju na kojoj su mnogo kasnije Angloamerikanci stvorili države Mičigen, Viskonsin, Ilinois i Ajova.

Meskvaki
Meskvački poglavica
Ukupna populacija
oko 5.500
Regioni sa značajnom populacijom
SAD
Jezici
meskvački i engleski
Srodne etničke grupe
ostali algonkvinski narodi

Meskvaci su teško postradali u ratovima koje su vodili protiv Francuza i njihovih indijanskih saveznika početkom 18. veka, a u jednom od njih koji je vođen 1730. narod Meskvaki je desetkovan. I u novoj domovini na južnoj strani Velikih jezera tokom 19. veka nastavljeni su sukobi sa belcima u Sjedinjenim Američkim Državama, posle kojih su Meskvaci/Foksi ponovo krenuli u seobe, ovog puta na jug i zapad u preriju visoke trave na Velikim ravnicama na američkom Srednjem zapadu. Zakonodavna vlast države Ajova je 1851. donela neobičan zakon kojim je Meskvacima omogućeno da kupe zemlju i ostanu u toj državi. Ostali Saci i Foksi proterani su na Indijansku teritoriju, gde su kasnije stvorene države Kanzas, Oklahoma i Nebraska. U 21. veku dva savezno priznata plemena „Saka i Foksa” imaju rezervate, a jedno ima naselje.

Etimologija uredi

Ime Meskvaki je autonim izveden iz meskvačkog mita o postanju, prema kome je Visaka, stvorio prve ljude od crvene gline.[1] Meskvački autonim je Meskvakihaki, što znači „Crvenozemljani”.

Ime Foks koje su koristili Angloamerikanci je izveden iz francuskog naziva za Meskvake „les Renards”. Ovaj naziv je nastao u kolonijalnoj eri, nakon što su Francuzi ime jednog klana („klan lisica”) počeli da koriste kao ime naroda. Kasnije su Englezi i Angloamerikanci počeli da koriste engleski prevod francuskog naziva „Foks” (engl. Fox).

Etnobotanika uredi

Meskvaci su koristili biljku Triodanis perfoliata kao emetik (sredstvo koje izaziva povraćanje) u svojim ceremonijama, da bi čoveka „razboleli ceo dan”[2] Pušili su ovu biljku tokom rituala pročišćenja i drugih duhovnih rituala.[3] Takođe su za osvešćivanje nesvesnih ljudi koristili biljku Symphyotrichum novae-angliae (telo nesvesne osobe je mazano ovom biljkom),[4] Takođe su koren biljke Agastache scrophulariifolia koristili kao diuretik.[5] Plodove Viburnum prunifolium su jeli sirove, ili od njih pripremali džem.[6] Od cvetova biljke Solidago rigida pravili su losion, koji su koristili za smanjivanje otoka od uboda pčele i otoka na licu.[7]

Istorija uredi

 
Meskvački potpis u obliku lisice na međunarodnoj mirovnoj konferenciji Veliki montrealski mir.

Meskvaci su algonkvinski narod, koji je pre kontakta sa Evropljanima pripadao „Vudlendskoj kulturi”, dok je jezik kojim govore Meskvaci dijalekt sačko-meskvačko-kikapujskog jezika kojim govore narodi Sak, Meskvaki i Kikapu.[8] Algonvkinski narodi su velika porodica naroda, koja uključuje mnoge narode koji su naseljavali Atlantsku obalu i okolinu Velikih jezera.

Meskvaci i Saci su dva posebna, blisko srodna naroda, koja su zbog jezičke i kulturne bliskosti često bila u savezu. Prema sporazumima o priznanju sa američkom vladom, Saci i Meskvaci imaju položaj jedinstvene političke jedinice, uprkos njihovom različitom identitetu.

Oblast Velikih jezera uredi

Meskvaci su pre prvog kontakta sa Evropljanima živeli duž reke Sent Lorens u današnjem Ontariju, severoistočno od jezera Ontario. Kada ih je prema nekim procenama bilo čak 10.000, ali dugotrajni rat sa Huronima, koje su francuski kolonijalni agenti opskrbljivali oružjem, kao i izlaganje novim evropskim zaraznim bolestima na koje nisu imali prirodni imunitet, smanjili su njihov broj. Kao odgovor na ove pritiske, Meskvaci su migrirali na zapad, prvo u današnji istočni Mičigen u području između zaliva Sagino i grada Detroit zapadno od jezera Hjuron. Kasnije su se preselili dalje na zapad u današnji Viskonsin.

Meskvaci su stekli kontrolu nad slivom reke Foks u istočnom i centralnom Viskonsinu. Ova reka je postala ključna u kolonijalnoj trgovini krznom Nove Francuske između severne francuske Kanade i francuskih luka u Meksičkom zalivu, koja se odvijala kroz unutrašnjost Severne Amerike preko reke Misisipi. Kao deo plovnog puta Foks–Viskonsin, reka Foks omogućavala je putovanje od jezera Mičigen i drugih Velikih jezera preko zaliva Grin do sistema reke Misisipi.

Pri prvom kontaktu 1698. godine, Francuzi su procenili broj Meskvaka na oko 6.500. Do 1712. godine broj Meskvaka opao je na 3.500.

Ratovi lisica uredi

Meskvaci su se više od tri decenije (1701–1742) borili protiv Francuza, u „Ratovima lisica”, da bi očuvali svoju domovinu. Otpor Meskvaka francuskom zadiranju u meskvačku teritoriju bio je vrlo efikasan. Francuski kralj potpisao je dekret kojim se naređuje potpuno uništenje Meskvaka, jedinog edikta te vrste u francuskoj istoriji.

„Prvi rat lisica” vođen između Meskvaka i Francuza trajao je od 1712. do 1716. godine. Ovaj rat bio je čisto ekonomske prirode, jer su Francuzi želeli pravo da koriste rečni sistem pod meskvačkom vlašću da bi stekli pristup reci Misisipi. Posle „Drugog rata lisica”, Meskvaci su svedeni na oko 1.500 ljudi. U Drugom ratu lisica (1728—1733), Francuzi su pojačali pritisak na Meskvake da bi dobili pristup rekama Foks i Vulf. Devetsto Meskvaka, od kojih su 300 bili ratnici, a ostatak uglavnom žena i dece, pokušalo je da se probije u Ilinois, da bi stiglo do Engleza i Irokeza,[9] ali su Francuzi udruženi sa stotinama savezničkih indijanskih ratnika bili značajno brojčano nadmoćniji. Većina meskvačkih ratnika je 9. septembra 1730. godine ubijena, a mnoge žene i deca odvedeni su u ropstvo ili su ih francuski saveznici ubili.[9] Nakon Drugog rata lisica preživeli Meskvaci su našli utočište kod Saka, ali sukob sa Francuzima se nastavio.

Oblast Srednjeg zapada uredi

Saci i Meskvaci udružili su se 1735. godine u odbrani od Francuza i njihovih indijanskih saveznika. Kasnije su se širili južnim Viskonsinom i duž današnje granice između Ilinoisa i Ajove. 1829. američka vlada procenila je broj Meskvaka na 1.500 i Saka na 5.500. Oba naroda preselila su se na jug iz Viskonsina u Ajovu, Ilinois i Misuri. Postoje zapisi prema kojima se najjužnije naselja Meskvaka nalazilo u ilinoiskom okrugu Pajk.

Anišinabski narodi zvali su Meskvake Odagami, što znači „ljudi na drugoj obali”, misleći na njihove teritorije južno od Velikih jezera. Francuzi su usvojili upotrebu ovog imena u obliku Outagami. Amerikanci su ovo ime kasnije koristili za današnji okrug Autagami u državi Viskonsin.

Kanzas i Oklahoma uredi

Meskvaci i Saci su bili prisiljeni da prepuste svoju teritoriju američkim doseljenicima, nakon što je američki predsednik Endru Džekson potpisao Zakon o preseljenju Indijanaca iz 1830. godine koji je doneo Kongres. Ovim zakonom je odobreno preseljenje istočnoameričkih Indijanaca u zemlje zapadno od reke Misisipi. Zakon je bio pre svega izglasan zbog preseljenja Pet civilizovanih naroda na američkom jugoistoku, ali je takođe korišćen protiv naroda na tadašnjem američkom Severozapadu, području istočno od reke Misisipi i severno od reke Ohajo.

Neki meskvački i sački ratnici su učestvovali u Ratu Crnog Jastreba u Ilinoisu. Posle rata sa Crnim Jastrebom 1832. godine, Sjedinjene Američke Države zvanično su u svrhu sklapanja sporazuma ujedinile dva naroda u jednu grupu poznatu kao konfederacija Saka i Foksa. Sjedinjene Države su u oktobru 1842. sklopile sporazum sa Saucima i Meskvacima, kojim su domoroci prodali svu svoju zemlju na koju su polagali pravo u Ajovi. Preseljeni su 1843. na zemlju zapadno od privremene linije (Red Rok Lajn). Nedugo zatim 1845. preseljeni su u rezervat u istočnom delu srednjeg Kanzasa. Sijuksi iz plemena Dakota, Meskvake koji su se preselili zapadno od reke Misisipi nazvali su „izgubljenim ljudima” jer su bili prinuđeni da napuste svoju domovinu. Neki Meskvaci ostali su skriveni u Ajovi, dok su se drugi vratili posle nekoliko godina. Ubrzo nakon toga, američka vlada prisilila je Sauke da se presele na rezervat u Indijanskoj teritoriji (današnja Oklahoma).

Ajova uredi

 
Slika iz 1857. „Meskvaki Indijanci odgovorni za osnivanje naselja Meskvaki” u okrugu Tama.

Zakonodavna vlast Ajove je 1851. godine izglasala zakon bez presedana kojim je Meskvacima omogućeno da kupe zemlju iako je ona prethodno već bila legalno u njihovom posedu, što im je omogućilo da ostanu u toj državi. Američkim Indijancima to po pravilu nije bilo dozvoljeno, jer prema američkoj vladi „plemenski Indijanci” pravno nisu bili američki državljani, a samo su građani mogli da kupe zemlju.

Meskvaci su 1857. godine kupili prvu parcelu površine 32 hektara u okrugu Tejma. Tejma je dobila ime po Tajimi (1790-1830), meskvačkom poglavici sa početka 19. veka. Mnogi Meskvaci su se kasnije preselili u novoosnovano naselje Meskvaki (podignuto na kupljenoj zemlji) nedaleko od samog grada Tejme.

Američka vlada pokušala je da prisili pleme da se vrati u rezervat u Kanzasu uskrativši anuitete koji su mu pripadali prema sporazumu. Deset godina kasnije 1867, SAD su konačno počele da plaćaju anuitete Meskvacima u Ajovi. Ajovski Meskvaci su savezno priznati pod imenom „Sak i Foks Pleme Misisipija u Ajovi”. Status jurisdikcije bio je nejasan. Pleme je imalo formalno savezno priznanje i pravo na usluge „Biroa za Indijanska Pitanja”. Takođe je imalo stalnu vezu sa državom Ajova zbog privatnog vlasništva plemena nad zemljom, koja je bila poverena na upravu guverneru.

Sledećih 30 godina, Meskvake je gotovo ignorisala savezna, ali i državna politika, što im je uglavnom koristilo. Živeli su samostalnije od plemena zatvorenih u indijske rezervate koje je regulisala savezna vlast. Da bi razrešila ovu dvosmislenost oko jurisdikcije, država Ajova je 1896. godine saveznoj vladi prepustila svu jurisdikciju nad Meskvacima.[10]

20. vek uredi

Do 1910. godine Saci (ili Sauci) i Meskvaci su ukupno brojali samo oko 1.000 ljudi. Tokom 20. veka počeli su da se oporavljaju. Do 2000. godine njihov broj se povećao na skoro 4.000.

U Drugom svetskom ratu, mnogi meskvački muškarci su se prijavili u američku vojsku, a neki od njih su služili kao vezisti,[11] zajedno sa Navahoima i nekim drugim govornicima retkih jezika. Meskvaci su koristili svoj jezik da bi sprečili dešifrovanje savezničkih komunikacija i zadržali u tajnosti akcije protiv Nemaca u severnoj Africi. Dvadeset sedam Meskvaka, tada 16% meskvačke populacije u Ajovi, zajedno se prijavilo u američku vojsku u januaru 1941. godine.

Današnje naselje Meskvaki u okrugu Tejma upravlja kazinom, plemenskim školama, plemenskim sudovima, plemenskom policijom i odeljenjem za javne radove.

Današnja savezno priznata plemena uredi

Danas postoje tri savezno priznata plemena Saka i Foksa:

Izvori uredi

  1. ^ Jones, William. "Episodes in the Culture-Hero Myth of the Sauks and Foxes", The Journal of American Folklore, Vol. XIV, Oct-Dec. 1901. P. 239.
  2. ^ Smith, Huron H. (1928) "Ethnobotany of the Meskwaki Indians", Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 4:175-326 (p. 206)
  3. ^ Smith, Huron H. (1928), "Ethnobotany of Meskwaki Indians", Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 4:175-326 (p. 272)
  4. ^ Smith, Huron H. (1928). Ethnobotany of the Meskwaki Indians. Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 4:175-326 (p. 212)
  5. ^ Smith, Huron H. (1928) "Ethnobotany of the Meskwaki Indians", Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee, 4:175-326 (p. 225)
  6. ^ Smith, Huron H. (1928), Ethnobotany of the Meskwaki Indians, Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 4:175-326, page 256
  7. ^ Smith, Huron H. (1928), Ethnobotany of the Meskwaki Indians, Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 4:175-326, page 217218 (Note: This source comes from the Native American ethnobotany database (http://naeb.brit.org/) which lists the plant as Oligoneuron rigidum var. rigidum. Accessed 19 January 2018
  8. ^ „Sauk-Fox-Kickapoo language”. MultiTree:A Digital Library of Language Relationships. 
  9. ^ a b Carl J. Ekberg and Sharon K. Person, St. Louis Rising: The French Regime of Louis St. Ange de Bellerive, Urbana: University of Illinois Press, 2015, pp. 25-26
  10. ^ Sac & Fox Tribe of Mississippi in Iowa V. Licklider, 576 F.2d 145 (1978); Duren J. H. Ward, Meskwakia and the Meskwaki people. The Iowa Journal of History and Politics 4, No. 2: 179-219. April, 1906.
  11. ^ „Last Meskwaki code talker remembers”. USATODAY.com. 4. 7. 2002. Pristupljeno 19. 7. 2012. 
  12. ^ "Tribal Governments by Tribe: S." Arhivirano 2010-04-12 na sajtu Wayback Machine, National Congress of the American Indian. (retrieved 11 April 2010)

Literatura uredi

  • Brown, Richard Frank (1964). A Social History of the Mesquakie Indians, 1800–1963 (Teza). Iowa State University. Pristupljeno 14. 2. 2013. 
  • Buffalo, Jonathan 1993 Introduction to Mesquaki History, Parts I-III. The Legend:p. 11, 4.6, 6–7.
  • Daubenmier, Judith M. 2008 The Meskwaki and Anthropologists. University of Nebraska Press, Lincoln.
  • Edmunds, R. David, and Joseph L. Peyser 1993 The Fox Wars: The Mesquakie Challenge to New France. University of Oklahoma Press, Norman, Oklahoma.no
  • Green, Michael D. 1977 Mesquakie Separatism in the Mid 19th Century. Center for the History of the American Indian, The Newberry Library Chicago, Chicago.
  • Green, Michael D. 1983 "We Dance in Opposite Directions": Mesquakie (Fox) Separatism from the Sac and Fox Tribe. Ethnohistory 30(3):129–140.
  • Gussow, Zachary 1974 Sac, Fox, and Iowa Indians I. American Indian Ethnohistory: North Central and Northeastern Indians American Indian Ethnohistory: North Central and Northeastern Indians. Garland Publishing, New York.
  • Leinicke, Will 1981 The Sauk and Fox Indians in Illinois. Historic Illinois 3(5):1–6.
  • Michelson, Truman 1927, 1930 Contributions to Fox Ethnology. Bureau of American Ethnology Bulletins 85, 95. Smithsonian Institution, Washington, D.C.
  • Peattie, Lisa Redfield 1950 Being a Mesquakie Indian. University of Chicago, Chicago.
  • Rebok, Horace M. 1900 The Last of the Mus-Qua-Kies and the Indian Congress 1898. W.R. Funk, Dayton, Ohio.
  • Smith, Huron H. 1925 The Red Earth Indians. In Yearbook of the Public Museum of the City of Milwaukee, 1923, Vol. 3, edited by S. A. Barrett, pp. 27–38. Board of Trustees, The Milwaukee Public Museum, Milwaukee, Wisconsin.
  • Smith, Huron H. 1928 Ethnobotany of the Meskwaki Indians. Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 4(2):175-326.
  • Stout, David B., Erminie Wheeler-Voegelin, and Emily J. Blasingham 1974 Sac, Fox, and Iowa Indians II: Indians of E. Missouri, W. Illinois, and S. Wisconsin From the Proto-Historic Period to 1804. American Indian Ethnohistory. Garland Publishing, New York.
  • Stucki, Larry R. 1967 Anthropologists and Indians: A New Look at the Fox Project. Plains Anthropologist 12:300–317.
  • Torrence, Gaylord, and Robert Hobbs 1989 Art of the Red Earth People: The Mesquakie of Iowa. University of Iowa Museum of Art, Iowa City.
  • VanStone, James W. 1998 Mesquakie (Fox) Material Culture: The William Jones and Frederick Starr Collections. Field Museum of Natural History, Chicago.
  • Ward, Duren J. H. 1906 Meskwakia. Iowa Journal of History and Politics 4:178–219.

Spoljašnje veze uredi

 
Meskvaki na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мескваки&oldid=26935705”