Monitor sa katodnom cevi

Monitori sa katodnom cevi (engl. CRT monitor) koriste katodnu cev koju je pronašao Karl Ferdinand Braun. Ovaj način prikazivanja se koristi u većini današnjih monitora, kao što se katodna cev koristi i u televizorima, osciloskopima i drugim uređajima. Karakteriše ih velika težina, veliko zauzimanje prostora kao i visoka potrošnja električne energije, ali zato imaju veoma dobar kvalitet i oštrinu slike.

CRT monitor radi na principu katodne cevi. Unutar katodne cevi, katoda je zagrejana metalna nit koja se nalazi u vakuumskoj staklenoj cevi. Katodno zračenje je u stvari tok elektrona koji stvara elektronski top. Elektroni su negativni i emitovani sa katode, dok je anoda pozitivna što privlači elektrone koji su pažljivo usmereni prema usmerivaču koji ih pomoću magnetnog ili električnog polja u snopovima skreće ka anodi i ekranu. Ekran je prekriven fosfornim materijalom koji svetli ako je „pogođen“ elektronom. Fosforni sloj se sastoji od crvenih, zelenih i plavih zona pomoću kojih se dobijaju osnovne boje i na taj način se dobija slika na ekranu. Ima nekoliko vrsta filtriranja slike, tri tehnička rešenja su najpoznatija: Maska (Shadow-mask), Roštilj (Aperture-grill) i Maska sa prorezima (Slot-mask) pomoću kojih se dobija konačna slika koju vidimo.

Pojmovi i osobine CRT slike uredi

Promenljiva rezolucija: Rezolucija je broj piksela (svetlećih tačaka) na ekranu, sastoji se od horizontalnih redova ("X") i vertikalnih ("Y") kolona piksela. Standard je da se prvo piše broj vodoravnih piksela (npr. 1024), a onda broj uspravnih piskela (npr. 768), tako da dobijamo rezoluciju 1024 x 768. CRT monitori podržavaju više rezolucija čiji kvalitet zavisi od veličine tačke (piksela). Za razliku od LCD monitora koji dobro rade samo na njihovoj prirodnoj rezoluciji, CRT monitor ima isti ili sličan kvalitet slike i pri manjim ili većim rezolucijama. To, pre svega, zavisi od fizičke veličine monitora i veličine piksela (dot pitch), iako CRT monitor može da koristi i manje i veće rezolucije, on ima svoju optimalnu rezoluciju na kojoj će najbolje raditi, a ta preporučena rezolucija je obično data u priručniku proizvođača monitora, tako da nije preporučljivo (zbog tehničkih razloga, ali i zdravstvenih) stavljati rezoluciju na najveću moguću.

Veličina monitora: Danas se koriste veličine od 15" do 22"(inča) i više. Sada se najviše prodaju 17" modeli, za obične korisnike, koji su prilično jeftini a nude dovoljnu rezoluciju za rad (1024 x 768 preporučljiva). Zahtevniji korisnici obično koriste više prostora za rad na računaru i koriste više programa istovremeno, i za tu kategoriju korisnika 19" monitor (1280 x 1024 rezolucija) zadovoljava, dok grafički profesionalci obično ne koriste monitore manje od 21" sa 1600 x 1200 rezolucijom. Veličina monitora se meri u inčima (1" = 25.4 mm) i meri po dijagonali ekrana, ali to nije stvarna veličina prikaza (ekrana). Obično ako je veličina monitora 19", stvarna dijagonalna veličina slike na ekranu je za jedan inč manja, 18".

Dot pitch (veličina tačke; broj tačaka na dužini 1 inča): Od veličine i broja tačaka zavisi kvalitet i oštrina slike. Ako su tačke bliže jedna drugoj i ako su manje, slika će biti oštrija i jasnija, dok se veličina tačkice meri u milimetrima (mm). Raspodela tačaka nije ista na svakom monitoru, jer monitori koji koriste Aperture-grill tehniku nemaju isti raspored tačaka kao Shadow-mask filtriranje. Tačke se mogu videti i golim okom uz pomoć povećala.

Brzina osvežavanja (Refresh Rate): označava koliko puta je slika na monitoru isrctana svake sekunde. Ovo ljudsko oko ne može da registruje, iako većina korisnika primećuje razliku ako je brzina osvežavanja 60 Hz (tada je slika oštra, ali i nemirna i neugodna za rad jer treperi) ili 75 Hz (tada je slika malo mutnija, ali bitno stabilnija i ugodnija za rad). Uzmimo za primer da nam je brzina osvežavanja podešena na 85 puta/s (to je u većini slučajeva preporučena vrednost), to znači da se cela slika u toku jedne sekunde osveži 85 puta. Što je veća vrednost brzine osvežavanja to je slika stabilnija i ugodnija za rad, ako je vrednost manja, slika na monitoru je oštrija, ali zato mnogo treperi što zamara vid. Brzina osvežavanja se meri u hercima (Hz).

Broj boja: ili dubina boja (color depth) se odnosi na broj bita kojim se definiše jedna tačka, (piksel). Što je veća dubina boje, monitor može da prikaže više boja i nijansi. Današnji monitori su sposobni da prikažu 16.777.216 (kodira se sa 32 bita od čega 24 za boje i 8 za realizam treće dimenzije i marketinški se zove True Color) boja i nijansi. Ranije su korišćeni i 8, 16 te 24 bitni prikazi (256, 65536 i 16777216 boja).

Priključci: Danas se većinom koristi VGA priključak koji se nalazi na skoro svim grafičkim karticama. VGA priključak prenosi signale u analognom obliku koje kao takve koristi i CRT monitor. Digitalne informacije kartica u svom DAC kolu pretvara u analogne, oni takvi idu kroz kabl do monitora a u monitoru se opet u kolu za digitalnu obradu prepoznaje osnovna frekvencija signala. Moguće je koristiti i više monitora odjednom, to zavisi od broja izlaza na računaru, odnosno od broja i vrste grafičkih kartica.

Elektronski top koji stvara mlaz elektrona se nalazi u zadnjem delu monitora

Opasnosti prilikom korišćenja uredi

Princip rada katodne cevi se zasniva na kočenju mlaza elektrona pri udaru u anodu, što je uzrok javljanja X-zraka. Oni su uglavnom bezopasni, pošto je snop elektrona slab i skoro sve zračenje zaustavlja staklo ekrana. Manja brzina osvežavanja ekrana je zamorna za ljudsko oko, iako je to u današnje vreme zadovoljavajuće rešen problem (preko 75 Hz oči se skoro ne zamaraju). Starost monitora je isto tako bitna, ako je monitor suviše star, slika postaje mutnija što je veoma naporno za ljudsko oko. Iako u društvu vlada mišljenje da zračenje monitora najviše zamara oči to ipak nije potpuno tačno, jer je samo gledanje neke promenljive slike sa male udaljenosti u toku dužeg vremena mnogo veći napor za ljudsko oko, nego neznatno zračenje koje je u većini slučajeva bezopasno.

Obično su uzroci bolova i neprijatnosti druge vrste. Usled nepravilnog sedenja ili držanja monitora ili tastature se javljaju bolovi u vratu, ramenima, slepoočnici ili zglobovima šake. Slika ekrana izaziva probleme samo u situacijama nedovoljne brzine osvežavanja ili nepoznavanja načina nameštanja optimalne slike (izoštrenje slike, osvetljaj i kontrast).

Glavni proizvođači uredi

Vidi još uredi

Spoljašnje veze uredi

Poređenje CRT i LCD monitora Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. decembar 2005)
Kako odabrati pravi monitor?
Sve o katodnoj cevi