Mratindan
Mratindan je praznik Srpske pravoslavne crkve koji se slavi 24. novembra po gregorijanskom kalendaru (tj. 11. novembra po julijanskom kalendaru) i posvećen je Stefanu Dečanskom, kralju Srbije iz porodice Nemanjića, sinu kralja Milutina i ocu cara Dušana Silnog.
Praznik Mratindan je u crkvenom kalendaru upisan crnim slovima kao: Sveti kralj Stefan Dečanski — Mratindan. Mratindan je dan Svetog Martina kojeg su Srbi slavili na isti dan dok su bili po starijem kalendaru, koji je sačuvan u rimskoj crkvi istoga dana, po julijanskom. Identična poklapanja su i u vezi Svetog Vida 15. juna ili Miholjdan. Miholjdan nema veze sa Svetim Kirijakom Otšelnikom no sa Mihailom.
Ivan Jastrebov je zapisao da sa selom Rapča graniče sela koja leže jugoistočno, Pakiša i Košarišta. Između granica tih sela je, u Hrisovulji (cara Dušana) se veli, crkva koja se naziva Mratinja. Te crkve više nema, ali se vide ostaci temelja, koji pokazuju da je ta crkva unekoliko veća od uobičajenih malih seoskih crkava. Ta crkva je bila na brdu i njeno ime se sačuvalo u narodu u nazivu toga Mrat.[1] Po svemu sudeći crkva je bila posvećena Svetom Martinu. Miloš Milojević je veoma kritikovan od Jastrebova za svoj nekritički rad. Milojevićev korespondent iz Prizrena je spadao u ljude apokrifičkog dostojanstva. Pop Jovan Vasić (tada živi u Srbiji) dostavljao mu je odande podatke u Milojevićevom duhu i smijeru. Pop nije bio obrazovan i poticao je iz porodice vrlo rđavog porijekla, iz roda plemena koje je slavilo 11. novembar — Dan Svetog Mrata (Dečanskog kralja). Tada je bilo poznato da se kod Srba ljudi koji slave Dan Svetog Mrata, 11. novembra, smatraju lošima. Tako o tome govore M. Đ. Milićević (Slave u Srba. Kućanska slava. Opštinska slava., 1877., str. 101.). Znajući to, Mratinci govore da slave Svetog Dečanskog i Marko Kraljević je vele promijenio Svetog Mrata za Svetog Đorđa.[2] Arsenije III Crnojević se prezivao Martinović, jer je pripadao tom bratstvu, ali je iz istorijskih razloga uzeo prezime Crnojević.[3]
Crkveni kalendar Đurđa Crnojevića za 1494. godinu ne spominje Mratindan, samo 11. novembra, Stefana iže v Dečah. Mratindana nema ni u srpskom pravoslavnom kalendaru iz Karlovačke mitropolije iz 1795.[4] Crkveni kalendari objavljeni u Crnoj Gori u godišnjaku Orlić od 1865. do 1870. takođe ne spominju Mratindan toga datuma. Kalendar Srba katolika Dubrovnik za 1897. godinu ne spominje Mratindan nego Bratindan.[5] Kalendari SPC su decenijama uz ime Stefana Dečanskog imali napisano i Mratindan, do 2012. godine.[6] Od 2013. godine se srpska crkva vraća starijoj tradiciji, da u kalendaru toga datuma ne stoji Mratindan, nego samo Stefan Dečanski.[7]
Iz crkvenog kalendara tzv. Crnogorske pravoslavne crkve je izbačen Sveti Stefan Dečanski, a na isti dan (11. novembra po julijanskom tj. 24. novembra po gregorijanskom) je ubačen Sveti Martin.[8] Nazivi nekih mjesta, kao selo Mratinje, ukazuju na nekadašnji kult Svetog Martina kod Srba katolika.
U prvom tomu Etnografije Crne Gore Pavle Rovinski spominje Mratinske poklade 14. novembra.[9] U drugom tomu, piše da se prije Božića ređa 6 nedjelja posta, koji se naziva Božićni ili Filipov, jer počinje na dan Svetog apostola Filipa (14. novembra, po julijanskom). Mada je taj post počinjao u Crnoj Gori od toga dana, posljednji mrsni dan nakon njega nazivao se mratinjski pokladi, po imenu Svetog Mrata tj. Martina, koji dolazi 12. novembra (po katolikom kalendaru 11. novembra), a sam post Božićni ili Mratinjski post. Rasprostranjenost imena Martin u Crnoj Gori se pripisuje zapadnom uticaju.[10]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 203. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 278. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Čarnojević. Arhivirano iz originala 30. 06. 2019. g. Pristupljeno 25. 03. 2019.
- ^ Srpski pravoslavni crkveni kalendar za 1795, 11. novembar. 1795.
- ^ Dubrovnik, Kalendar katolički, pravoslavni, muhamedanski i jevrejski, pp. 28. Dubrovnik. 1896.
- ^ Crkveni kalendar za prestupnu godinu 2012., 11./24. novembar. Beograd: Sveti arhijerejski sinod SPC. 2012. 978-86-7295-027-4.
- ^ Crkveni kalendar za prostu godinu 2013., 11./24. novembar. Beograd: Sveti arhijerejski sinod SPC. 2013. 978-86-7295-030-4.
- ^ Mali kalendar za prostu 2015.
- ^ Rovinski 1998, str. 484.
- ^ Rovinski 1998, str. 115, 116.
Literatura
uredi- Apolonovič Rovinski, Pavel (1998). Etnografija Crne Gore, tom I. CID - Podgorica.
- Apolonovič Rovinski, Pavel (1998). Etnografija Crne Gore, tom II. CID - Podgorica.
