Википедија

Nedelja

Za članak o razdoblju od sedam dana pogledajte stranicu Sedmica.
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Nedelja (višeznačna odrednica).
„Nedjelja” preusmerava ovde. Za druge upotrebe pogledajte stranicu Nedjelja (višeznačna odrednica).

Nedelja (ijek. nedjelja) je poslednji dan sedmice, drugi dan vikenda, koji se nalazi između subote i ponedeljka, a prvi je dan sedmice u nekim kulturama. Smatra se za praznik u zemljama sa hrišćanskom tradicijom, kada hrišćani najčešće posećuju crkvu radi zajedničke molitve i liturgijskih obreda. Reč "nedelja" potiče od "ne delati" t.j. obeležava dan kada se ne radi. U Gregorijanskom kalendaru, ni jedan vek ne može da počinje nedeljom. U jevrejskom kalendaru, ni jedna godina ne može da počinje nedeljom. Bilo koji mesec koji počne nedeljom imaće petak trinaesti.

Sol Iustitiae (Sunce pravde), izvedeno iz judeo-hrišćanske Biblije, Malahija 4:2 Albreht Direr, oko 1499/1500}}

Standard Međunarodne organizacije za standardizaciju ISO 8601 priznaje nedelju kao sedmi dan u nedelji,[1] dok je u Sjedinjenim Državama, Kanadi, Japanu, Filipinima i većem delu Južne Amerike priznat kao prvi dan u nedelji.[2] Hrišćani kvekeri nedelju nazivaju „prvim danom“ u skladu sa svojim svedočenjem o jednostavnosti.[3][4]

Položaj tokom nedelje uredi

U mnogim državama, uključujući veći deo Evrope i Južne Amerike (sem Brazila), nedelja je poslednji dan sedmice. U ostalim zemljama, uključujući Sjedinjene Države, posmatra se kao prvi dan, tradicioni pogled izveden od starih Jevreja, Egipćana, Hrišćana i Svetog rimskog carstva.

Nedelja u hrišćanstvu uredi

Nedelja se smatra svetom skoro među svim hrišćana i dan odmora i odlaska u crkvu. Međutim, od zalaska sunca u petak do zalaska sunca u subotu je period koji je Bog, četvrtom zapovešću, odredio za sveti dan, dan odmora, Sabat.[5][6][7][8][9]

Paganska prepiska uredi

Hrišćani nisu propustili priliku da u obožavanju prirode svojih suseda pagana uoče simboliku koja važi za njihovu veru. Jedan od otaca crkve, sveti Jeronim, rekao bi: „Ako neznabošci [Dan Gospodnji] [...] zovu ’dan sunca‘, mi se dobrovoljno slažemo, jer danas se svetlost sveta uzdiže, danas se otkriva sunce pravde sa isceljenjem u zracima njegovim“. (Ovo je referenca na Malachi 4:2.)[10]

Slično razmatranje je možda uticalo na izbor datuma Božića kao dana zimskog solsticija, čije je proslavljanje bilo deo rimskog kulta Sunca.[11] U istom duhu su građene i još se grade (koliko je moguće) hrišćanske crkve sa orijentacijom tako da je zajednica okrenuta ka izlasku sunca na istoku. Mnogo kasnije, sveti Franjo će pevati u svojoj čuvenoj pesmi: „Budi hvaljen, Gospode moj, kroz sva stvorenja svoja, posebno kroz mog gospodara brata Sunca, koji donosi dan; i ti kroz njega daješ svetlost. I on je lep i blistav u svom sjaju svome! Na tebe, Svevišnji, on je nalik."

Hrišćanska upotreba uredi

Stari Rimljani su tradicionalno koristili osmodnevni nundinski ciklus, pazarnu nedelju, ali je u vreme Avgusta u 1. veku nove ere u upotrebu ušla i sedmodnevna nedelja.

U jevanđeljima su žene opisane kako dolaze u prazan grob grč. εις μια των σαββατων[12] iako se često prevodi „prvog dana u nedelji“.

Justin Martir, sredinom 2. veka, pominje „memoare apostola“ kao čitane na „dan koji se zove Sunčev dan“ (nedelja) pored „pisanja proroka“."[13]

Dana 7. marta 321. godine, Konstantin I, prvi hrišćanski car Rima, odredio je da se nedelja obeležava kao rimski dan odmora:[14]

Na Časni Dan Sunca neka se odmore sudije i ljudi koji žive u gradovima, a sve radionice neka budu zatvorene. U zemlji, međutim, lica koja se bave poljoprivredom mogu slobodno i zakonito nastaviti svoju delatnost; jer se često dešava da neki drugi dan nije toliko pogodan za setvu žita ili lozu; da se zanemarivanjem pravog trenutka za takve operacije ne bi izgubila blagodat neba.[15]

Uprkos zvaničnom usvajanju nedelje kao dana odmora od strane Konstantina, sedmodnevna nedelja i mundijalni ciklus nastavili su da se koriste uporedo do kalendara od 354. godine, a verovatno i kasnije.[16]

Godine 363, 29. kanon Laodikijskog sabora zabranio je svetkovanje jevrejskog sabata (subota), i podsticao hrišćane da rade subotom i da se odmaraju na dan Gospodnji (nedelja).[17] Činjenica da je kanon uopšte morao da bude izdat ukazuje na to da donošenje Konstantinovog ukaza iz 321. godine još uvek nije bilo opšte, čak ni među hrišćanima. To takođe ukazuje da su Jevreji subotom svetkovali sabat.

Savremene prakse uredi

Sabatari prvog dana, uključujući hrišćane metodističke, baptističke i reformisane (prezbiterijanske i kongregacionalističke) tradicije, poštuju nedelju kao sabat, dan posvećen obožavanju Boga u crkvi (pohađanje nedeljne škole, bogosluženje ujutro i uveče), kao i dan odmora (što znači da su ljudi oslobođeni ropskog rada i da se uzdržavaju od trgovine, kupovine i prodaje osim kada je to neophodno).[18][19]

Nekim jezicima nedostaju odvojene reči za „subota“ i „sabat“ (npr. italijanski, portugalski). Izvan engleskog govornog područja, sabat kao reč, ako se koristi, odnosi se na subotu (ili specifične jevrejske običaje u njoj); Nedelja se zove Dan Gospodnji npr. na romanskim jezicima i novogrčkom. S druge strane, hrišćani koji govore engleski često nazivaju nedelju sabatom (osim sabatarijanaca sedmog dana); praksa koja je, verovatno zbog međunarodnih veza i latinske tradicije rimokatoličke crkve, rasprostranjenija među (ali ne ograničena na) protestantima. Kvekeri su nedelju tradicionalno nazivali „prvim danom“ izbegavajući pagansko poreklo engleskog imena, dok su subotu nazivali „sedmim danom“.[20]

Nedelja u mandeizmu uredi

Nedelja se u mandeizmu naziva Habšaba. Mandeji obavljaju zajedničku masbutu (krštenje) svake nedelje.[21]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Which is the first day of the week? And which is week 1 of the year? (FAQ - Time)”. UK National Physical Laboratory. Arhivirano iz originala 16. 7. 2016. g. „Day of the week is represented by one decimal digit. Monday shall be identified as day [1] of any calendar week, and subsequent days of the same week shall be numbered in ascending sequence to Sunday (day [7]).” 
  2. ^ Lyons, Gabrielle (17. 8. 2019). „Sunday Vs Monday: Which day do you consider the start of the week?” (na jeziku: engleski). Australian Broadcasting Corporation. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  3. ^ Lapsansky, Emma Jones (26. 1. 2003). Quaker Aesthetics: Reflections on a Quaker Ethic in American Design and Consumption, 1720-1920 (na jeziku: engleski). University of Pennsylvania Press. str. 65. ISBN 978-0-8122-3692-7. 
  4. ^ Cf., e.g., Matt. 28:1 at https://en.m.wikisource.org/wiki/Bible_(King_James)/Matthew#Chapter_28
  5. ^ „Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika”. books.google.rs. 1989. Pristupljeno 29. 1. 2021. 
  6. ^ Janković, Brankica (11. 1. 2020). „Poverenica: Nedelja tradicionalno neradni dan”. danas.rs. Pristupljeno 29. 1. 2021. 
  7. ^ „Nedelja - dan Sunca”. monnamagazin.me. Arhivirano iz originala 19. 08. 2013. g. Pristupljeno 29. 1. 2021. 
  8. ^ Ivanović-Barišić, Milina. „Nedelja – praznik ili radni dan” (PDF). doiserbia.nb.rs. Pristupljeno 29. 1. 2021. 
  9. ^ „Definition of Sunday”. merriam-webster.com. 5. 10. 2023. Pristupljeno 29. 1. 2021. 
  10. ^ St. Jerome, Pasch.: CCL 78, 550, as quoted in: CCC 1166.
  11. ^ Chadwick 1998, str. 22
  12. ^ Matthew 28:1, Mark 16:2
  13. ^ Martyr, Justin, First Apology, 67.3 
  14. ^ Zerubavel, Eviatar (1989). The Seven Day Circle: The History and Meaning of the Week. University of Chicago Press. str. 45. ISBN 9780226981659. 
  15. ^ Schaff, Philip (1867). History of the Christian Church: Vol. II: From Constantine the Great to Gregory the Great A.D. 311–600. New York: Charles Scribner. str. 380.  note 1.
  16. ^ The Chronography of 354, Part 6: The calendar of Philocalus A–G is the seven day week and A–H is the nundial cycle.
  17. ^ „Canon 29 of the Council of Laodicea”. Ccel.org. 2005-06-01. Pristupljeno 2011-12-16. 
  18. ^ Heyck, Thomas (27. 9. 2013). A History of the Peoples of the British Isles: From 1688 to 1914 (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. str. 251. ISBN 9781134415205. „Yet the degree of overlap between the middle class and nonconformity-Baptists, Congregregationalists, Wesleyan Methodists, Quakers, Presbyterians, and Unitarians-was substantial. ... Most nonconformist denominations ...frowned on drink, dancing, and the theater, and they promoted Sabbatarianism (the policy of prohibiting trade and public recreation on Sundays).” 
  19. ^ Roth, Randolph A. (25. 4. 2002). The Democratic Dilemma: Religion, Reform, and the Social Order in the Connecticut River Valley of Vermont, 1791-1850 (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 171. ISBN 9780521317733. „Except for the strong support of Episcopalians in Windsor and Woodstock, the Sabbatarians found their appeal limited almost exclusively to Congregationalists and Presbyterians, some of whom did not fear state action on religious matters of interdenominational concern.” 
  20. ^ „Guide to Quaker Calendar Names”. Iowa Yearly Meeting (Conservative) Religious Society of Friends (Quakers). Pristupljeno 30. 3. 2017. „In the 20th Century, many Friends began accepting use of the common date names, feeling that any pagan meaning has been forgotten. The numerical names continue to be used, however, in many documents and more formal situations."” 
  21. ^ Buckley, Jorunn Jacobsen (2002). The Mandaeans: ancient texts and modern people. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-515385-5. OCLC 65198443. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Недеља&oldid=27549395”