Википедија

Nemačko-italijansko razgraničenje na prostoru bivše Jugoslavije

Nemačko-italijansko razgraničenje na prostoru bivše Jugoslavije, poznato i kao Bečka linija, odredio je Adolf Hitler 24. aprila 1941. godine, na osnovu prethodnog plana o rasparčavanju jugoslovenske teritorije koji je izneo 27. marta 1941. u „Direktivi 25“, uprkos snažnom protivljenju čelnika NDH Ante Pavelića. Za Musolini je razgraničenja ove teritorija video kao, prisvajanje predvorje unutrašnjosti Balkana i, još bitnije, Dunavskog basena – žile kucavice Centralne Evrope.[1][2]. Dok je razgraničenje sa NDH, koja se oštro protivila, na prostoru Raške oblasti bilo od značaja, kao teritorijalna karika koja je povezivala italijansku okupacionu zonu u Hercegovini sa Velikom Albanijom, popunjavajući važne praznine u imperijalnom lancu koji se prostirao od slovenačkih Alpa do Egejskog arhipelaga. Jer je bio u neizostavni deo italijanskog koncepta guvernatorata Crne Gore.[3]

Istorija razgraničenja

uredi
 
Okupatorska podela Jugoslavije, 1941-1943.
Tok događaja od 6 — 17. april 1941.

Pored „Direktive 25” od 27. marta 1941. godine, Adolf Hitler je još za vreme sukoba u aprilskom ratu, prvo 12. aprila 1941. godine, doneo „Privremene smernice za podelu Jugoslavije”, a potom dva dana kasnije, 14. aprila, na osnovu ovog dokumenta, određena je privremena demarkaciona linija između nemačkih i italijanskih operativnih snaga koja je išla pravcem Goražde – Bijelo Polje.[4]

Tok događaja posle kapitulacije Jugoslavije

Posle kapitulacije Jugoslavije, odnosno 21. i 22. aprila 1941. godine, u Hotelu Imperijal u Beču vođeni su nemačkoitalijanski pregovori o razgraničenju, ministra spoljnih poslova obe strane između – Joahima fon Ribentropa (nem. Joachim von Ribbentrop) i grofa Galeaco Ćano (ital. Galeazzo Ciano). Bečkim ugovorima, između ostalog, doneta je i odluka o podeli prostora Bosne i Hercegovine i Starog Rasa, kojom je predviđeno da se Bosna prepusti NDH, Crna Gora Italiji, a da se granica između dva nova suseda odredi kroz direktnu diplomatsku bilateralu. Zvanični stav nemačke diplomatije bio je da ona nema posebnih interesa na prostoru novostvorene hrvatske države, potpuno suprotno Italijanima.[5]

Nakon ovog sastanka Hitler je 24. aprila 1941. godine odredio granicu između nemačke i italijanske okupacione zone na prostoru bivše Jugoslavije, koja je pratila liniju koja je razdvajala nemačku i italijansku zonu uticaja na nekadašnjoj jugoslovenskoj teritoriji, a ona je išla od nekadašnje jugoslovensko-italijansko-nemačke tromeđe do kote 703 (južno od Žirja) a otud uglavnom prateći:

  • Liniju Lučine – Ježica – Cerklje – Samobor – Petrinja – Glina - Bosanski Novi – Prijedor – Banja Luka – Jajce – Donji Vakuf – Travnik – Visoko – Sarajevo – železničkom prugom: Sarajevo–Prača – Ustiprača – Rudo – putem: Rudo – Priboj
  • Liniju: Priboj – Nova Varoš – putem: Nova Varoš – Sjenica – Novi Pazar – Kosovska Mitrovica – železničkom prugom: Kosovska Mitrovica – Kosovo Polje – Uroševac
  • Liniju: Uroševac – Prizren – Tetovo – Kičevo – Ohridsko jezero - Prespansko jezero.

Sva navedena mesta, putevi i železničke pruge pripale su Nemcima, a definitivnu liniju trebalo je da odrede mešovite komisije na licu mesta.[6][7]

U skladu sa ovom odlukom prvobitno su se nemačke posadne trupe i dalje zadržale Priboj, Novu Varoš, Sjenicu, Pljevlja, Novi Pazar i Prijepolje. Kako je ovo područje bilo od manje važnosti za nemačkog okupatora, on je kako bi se što manje vojno angažovao i zbog uobličavanja prestiža italijanskog saveznika, ustaškom režimu NDH, na njihov predlog ustupio vlast,pored onih u Bosni Hercegovini i u nekim delovima Raške oblasti. Domobranske i oružničke jedinice, su se tako krajem aprila i početkom maja 1941. godine stacionirale u Priboju, Pljevljima, Prijepolju, Sjenici i Novom Pazaru.[8][9][10][11]

Italijanski posedi od maja 1941.

uredi

Od maja 1941. godine italijanski posedi na njenoj teritoriji bili su podeljeni na tri zone, nakon što su 18. maja u prestonici fašističke Italije – Rimu, potpisani rimski sporazumi između Musolinija i Pavelića. Njima je određena granica između Italije i Hrvatske, i jasno definisane tri zone:

  • Prva – anektirana,
  • Druga – od prve do linije Delnice–Gacko. Druga zona je bila „demilitarizovana“, što je značilo da Hrvati u njoj nisu imali prava da drže vojne jedinice ili grade utvrđenja.
  • Treća – od pomenute linije do granice sa nemačkom okupacionom zonom na severu.

Ovakav stav Italije uzdrmao je vlast u novostvorenoj Hrvatskoj državi.[12]

U atmosferi sukoba sa NDH oko granica na prostoru Raške oblasti prvih dana jula 1941. godine vođeni su poslednji razgovori između Italije i NDH povodom definitivnog razgraničenja. Stav Musolinija bio je čvrst, jer je želeo celu Rašku oblast za Crnu Goru. Štaviše, Italijani su još 14. maja tražili od komande nemačke 2. armije da im se prepusti područje Foča–Prijepolje–Sjenica, na šta su Nemci pristali 30. juna. Iako se poglavnik u početku usprotivio zahtevu Rima, ubrzo je morao da popusti. Već 4. jula Pavelić je pristao da se granice Crne Gore vrate na one iz 1914. godine.[13]

Bilo kako bilo, NDH se formalno-pravno odrekla Starog Rasa 27. oktobra 1941. godine, kada je zaključen sporazum o uspostavljanju granica između nje i Guvernatorata Crne Gore. Granica se uz manje izmene poklapala sa onom koja je 1914. godine razdvajala Srbiju, Crnu Goru i Austrougarsku.[14]

Da bi utvrdila granicu između teritorija potčinjenih nemačkom komandujućem generalu u Srbiji i italijanskih komandi u Albaniji i Crnoj Gori, jedna nemačko-italijanska komisija se sastala u Rimu početkom novembra te godine. Međutim, nemačkim funkcionerima je bilo manje stalo do granice u Sandžaku, a više da modifikuju liniju razgraničenja na Kosovu, tako da sebi obezbede rudnike azbesta, hroma i magnezita koji su ležali 10 km zapadno od železničke pruge Kosovska Mitrovica-Prilužje.

I pored toga što je Italija, još 1939. okupirala Albaniju i koristeći albanski nacionalizam, i pokušala je da materijalizuje svoje zalaganje za velikoalbanske ciljeve: na bečkom sastanku Ćano je fon Ribentropu pokazao mapu na kojoj je bila ucrtana nova albanska granica koja je išla 10 km zapadno od Vranja od Prespe do Kosovske Mitrovice, uključujući i rudnik Trepču.[15] Međutim, nemačka vlada kao „stariji partner”, nije bila spremna na tolike ustupke. Zbog toga je tzv. „Bečka linija“ u ovom segmentu određena tako da ide od Novog Pazara preko Kosovske Mitrovice i Prištine, duž železničke pruge Priština-Uroševac i dalje u pravcu Tetova.

Vidi još

uredi

Izvori

uredi
  1. ^ Branko Petranović, Srbija u Drugom svetskom ratu, Beograd, 1992, 247, 295
  2. ^ Branko Petranović, Strategija Draže Mihailovića 1941–1945, Beograd, 2000, 155
  3. ^ AUSSME, 1 Divisione Alpina „Taurinense“, bus. N-6/1003, Comando della 1. Divi-sione Alpina „Taurinense“, Direttive di carattere generale alle quali ispira l'azione politica del Comando Divisione, Nr. 2986, 29. agosto 1942, 8.
  4. ^ Velimir Terzić, Slom Kraljevine Jugoslavije 1941. Uzroci i posledice poraza, II, Beograd, 1982, r.433
  5. ^ Bogdan Krizman, Razgraničenje ustaške države, JI Č , 1–2, 1971, 111
  6. ^ Zbornik NOR-a, tom. XIII, knj. 1, 43.
  7. ^ Enver Redžić, Bosna i Hercegovina u Drugom svetskom ratu, Sarajevo, 1998, 206
  8. ^ VA, NDH, kut. 85, fas. 2, dok. 14, 4–5
  9. ^ VA, NDH, kut. 134, fas. 2, dok. 11, 1–3
  10. ^ AS, BIA, zbirka 266
  11. ^ Istorijat Prijepolja, fas. Ustaški organi vlasti, 1–2
  12. ^ Bojan Dimitrijević, Ustaška vojska Nezavisne Države Hrvatske 1941–1945, Beograd, 2016, r.76.
  13. ^ Milutin Živković, NDH u Srbiji, Ustaški režim u Priboju, Prijepolju, Novoj Varoši i Sjenici (april–septembar 1941), Društvo istoričara Srbije, Beograd 2017. r.42
  14. ^ Milutin Živković, NDH u Srbiji, Ustaški režim u Priboju, Prijepolju, Novoj Varoši i Sjenici (april–septembar 1941), Društvo istoričara Srbije, Beograd 2017. r.44
  15. ^ Borozan, Đ. (1995). Velika Albanija. Porijeklo, ideje, praksa. Beograd: Vojnoistorijski isntiut.

Literatura

uredi
  • Velimir Terzić, Slom Kraljevine Jugoslavije 1941. Uzroci i posledice poraza, II, Beograd, 1982, 548–549
  • Milutin Živković, NDH u Srbiji, Ustaški režim u Priboju, Prijepolju, Novoj Varoši i Sjenici (april–septembar 1941), Društvo istoričara Srbije, Beograd 2017.
  • Jelić-Butić Fikreta, Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska: 1941–1945, Zagreb, 1977.

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Немачко-италијанско_разграничење_на_простору_бивше_Југославије&oldid=26949627”