Википедија

Održavanje života

Održavanje života, u načelu, je reanimacioni postupak koji ima za cilj da se primenom hitnih procedura i tretmanima kod bolesti koje ugrožavaju život potpomogne ugroženoj osobi da održi vitalne funkcije do pružanja odgovarajuće medicinske pomoći. Ovaj postupak podrazumeva pre svega uklanjanje gušenja, zaustavljanje krvarenja, defibrilaciju srca i KPR, a sve u cilju da se obezbedi oksigenacija krvi u plućima i njeno, dopremanje do tkiva i organa, pre svega do ćelija mozga koje su najosetljivije na ishemiju i hipoksiju. Prema tome održavanje života obuhvata sprovođenje čitavog niza mera koje su povezane sa spasavanjem život u raznim po život ugrožavajućim situacijama, koje nisu uvek ograničene smao na rad srca, već i na šlog, davljenje, gušenje, slučajne povrede, nasilja, ozbiljne alergijske reakcije, opekotine, hipotermiju, porođajne komplikacije, predoziranje lekovima, intoksikaciju alkoholom itd.[1][2]

U 21. veku, kao deo opšte kulture jednog društva i savremenog čoveka, postalo je neophodno poznavanje mera osnovnog održavanja života (kao jedne od važnih karika u pružanju prve pomoći kod potunog prestanka srčanog rada ili pretećeg prestanka srčanog rada, ili u drugim hitnim stanjima).[3] Na to pre svge ukazuju ove činjenice, da nakon iznenadnog srčanog zastoja mozak može preživeti samo tri do pet minuta bez kiseonika, što je mnogo manje vremena, od onog koje prođe do dolaska hitne medicinske pomoći. Zbog toga danas od 10 žrtava srčanog zastoja preživi samo jedna. Međutim, građani (pre svega dobro obučeni) mogu u velikoj meri pomoći i promeni ove poražavajuće statistike. Naime, srčani zastoj u 60-70% slučajeva događa se kod kuće, a ukućani su u čak 60-80% slučajeva svedocima srčanoga zastoja. Ako odmah započnu sa održavanjem života žrtve mogućnost za njegovo preživljavanje i potpun neurološki oporavak povećava se za 2 do 4 puta.

Osnovna načela uredi

Intervencije koje čine uspešnim ishod održavanja života mogu se prikazati kao „lanac preživljavanja” sastavljen od četiri karike. Lanac je onoliko jak koliko je jaka njegova najslabija karika. Zato je veoma važno ne samo da sve četiri karike u „lancu preživljavanja” budu jake već i čvrsto međusobno povezane- A te „karike” su:

1. Rano prepoznavanje i pozivanje pomoći.
2. Rana kardiopulmonalna reanimacija (KPR).
3. Rana defibrilacija srca.
4. Postreanimacione mere i postupci.

Najčešća stanja u kojima se primenjuje održavanje života uredi

Održavanje života može spasiti živote u različitim okolnostima koje uključuju; izolovane nesreće i iznenadne bolesti, prirodne katastrofe, rat i druge javne vanredne situacije sa višestrukim brojem žrtava.[4] Situacije koje najčešće zahtevaju primenu neke od metoda održavanja života uključuju:

Cerebralna (moždana) hipoksija - nedostatak kiseonika u mozgu zbog poremećaja u radu srca ili respiratorne insuficijencije, najčešće zahteva održavanje života, jer u mozgu nastaju trajna oštećenje nakon nedostatka kiseonika u roku od samo nekoliko minuta nakon srčanog udara, plućne insuficijencije i druagih akutnih stanja, tako da bez primene veštačkog disanja, žrtva može umreti u roku od 8-10 minuta.[4]

Cerebralnu hipoksiju može biti uzrokovana srčani udar, utapanje, šok, davljenje, gušenje, trauma glave, trovanje ugljen-monoksidom, ili komplikacije u opštoj anesteziji. Samo u Sjedinjenim Američkim Državama, održavanje života se primenjuje kod oko 300.000 žrtava srčanog udar van bolnice svake godine.[4]

Mere i postupci za održavanje života uredi

Održavanje života je prvi ili najniži nivo medicinske nege, iza koga slede kardiopulmonalna reanimacije i drugi oblici intenzivne nege. Iako su zdravstveni radnici i medicinske tehničari hitne službe obučeni za aktivno sprovođenje mera održavanja života, često je neophodno ovaj postupak obezbediti, tj započeti i na licu mesta od strane članova porodice ili slučajnih prolaznika, do odlaska u hitnu pomoć ili tokom čekanja dolaska službe hitne pomoći.

Sprovođenje mera održavanje života takođe je predviđeno u ambulanti, ili u transportnom sredstvu na putu do bolnice. Oprema i materijal koji su na raspolaganju hitnim službama za održavanje života, na terenu ili u ambulanti uključuju; defibrilator, aparat za terapiju kiseonikom, infuzione tečnosti, krvne proizvode, lekove za podršku krvnog pritiska i pulsa, suzbijanje napada, antimikrobne lekove itd.

Komplikacije uredi

Iako održavanje života pravovremnom primenom reanimacije štedi na hiljade života, reanimator često ne uspava da spasi život žrtve ili ne uspe da mu obezbedi odgovarajući kvalitet života.

I pored toga što se disanje i rad srca reanimacijom može uspostaviti, dugotrajna oštećenja (sekvele) nastale usled gubitka kiseonika u mozgu nisu neuobičajene.

Uspešna reanimacije može, otkloniti zastoj srca i disanja, ali unesrećenog može uvesti u komu. Takođe u toku reanimacije može da nastane oštećenje rebara, jetre, pluća i srce.

Još jedna komplikacija u održavanje života može da proistekne iz odbijanja pružanja osnovnih mera životne podrške, uključujući veštačku hranu, transfuziju krvi i hidrataciju, pod određenim okolnostima od strane bolesnika koji svesno želi da sebe liši života odbijanjem daljeg održavanja u životu. Naime takva lica smatraju da pravo na život uključuje i pravo na smrt, i smatraju da je za njih humanije da budu lišena održavanja života zbog, neizlečivog stanja bolesti, teške patnje itd.[4]

Etički principi održavanja života uredi

Kako tehnologija u oblasti medicine sve više nastavlja da napreduje, tako su i mnoge metode i aparati za reanimaciju dostupni u svim oblastima zdravstvene zaštite, i na javnim mestima (npr defibrilatori na aerodromima, u šoping centrima, sportskim objektima itd). Međutim imajući u vidu etičke norme i poštovanja prema pacijentov autonomiji, pacijenti i njihove porodice, u svetu se sve više javlja stav da oni mogu da donose sopstvene odluke o načinu lečenja i sopstvenom životu ili da sebi ubrzaju smrt.[5][6]

Kada su pacijenti i njihove porodice primorani da donose odluke koje se tiču održavanja života po tipu; „svršavanja sa životom” („end-of-life”) ili odbijanja hitnih intervencija, često se javljaju brojne etičke dileme. Kada je pacijent smrtno bolestan ili je zadobio tešku povrede, medicinske ntervencije mogu spasiti ili produžiti njegov život, jer su takve terapikske metode dostupne. Međutim porodice su često suočene sa moralnim pitanjem da li ili ne lečiti pacijenta? Između 60 i 70% teških bolesnika neće moći da odluči o sebe da li ili ne žele da ograniči tretman, uključujući i mere za održavanje života. Tako da oni ustupaju donošenje ove teške odluke voljenim članovima porodice.[7]

Pacijenti i članovi porodice koji žele da ograniče lečenje predviđen u okviru održavanja života mogu da donesu odluku da se dalji proces oživljavanja, ili intubacija, a time i održavanja života, u dogovoru sa pacijentovim lekarom ne nastavi, jer ne žele da produže proces umiranja.

Generalno gledano prva grupa metoda održavanja života, koja u određenim situacima može biti neprihvatljive za pacijenate i njihove porodice:

  • veštačko disanje, jer može dovesti do trajnog oštećenja organizma,[8]
  • primena KPR kod pacijenata koji imaju loš kvalitet života pre reanimacije (npr teški neizlečivi bolesnici od malignih bolesti)
  • intubacija, koja može da ošteti disajne putev,

Druga vrsta održavanja života koja predstavlja etički argument i može biti razlog odbijanja je veštačka ishrana i rehidracija. Odluka o veštačkoj hidrataciji i ishrani jedan je od najvećih etičkih izazov kada je u pitanju odluka o prestanku održavanja života. Godine 1990, Vrhovni sud SAD presudio je da se veštačka ishrana i hidratacija bitno ne razlikuje od ostalih tretmana za održavanje života. Zbog toga, veštačka ishrana i hidratacija ne može da da bude odbijen od strane pacijenta ili njihovih članova porodice. Osoba ne može da živi bez hrane i vode, i zbog toga, se u odluci tvrdi da je uskraćivanje hrane i vode slično činu ubijanjanja pacijenti ili donošenju odluka da on umre.[9] Ovaj tip dobrovoljne smrti je zapravo po medicinskom pravu istovetan sa drugim oblicima pasivne eutanazije.[7]

Problem isključivanja aparata za održavanje života

Od problema eutanazije treba razlikovati problem isključivanja aparata za reanimaciju i održavanje pojedinih životnih funkcija kod bolesnika za koje se utvrdi da više nemaju izgleda da se povrate u stvarni život. Ovakvi bolesnici ponekad po više godina ostaju uključeni na aparate pomoću kojih se veštački održavaju neke njihove životne funkcije, i pored toga što to počinje da gubi svoj pravi smisao, jer su iščezli izgledi njihovog izlečenja. U takvim slučajevima postavlja se pitanje ko i kada može da odluči o isključenju aparata, pri čemu se mora imati u vidu i potreba za korišćenje tih aparata kod drugih slučajeve sa boljim perspektivama za izlečenje? Rešenje, kao i odluka o prestanku održavanja života svodi se na to kako utvrditi da li je nečiji život zaista prestao i da li ima makar najmanjih šansi za povraćaj u pravi život. To zahteva i precizno određenje granice između života i smrti. Jer dokle god postoji život, ma kakav on bio, postoji pravo na život i ono se mora poštovati. Elementi koji karakterišu život čoveka kao objekat krivično-pravne zaštite određuju istovremeno i okvire te zaštite. Međutim, njen puni smisao sa gledišta prava na život dobija se tek u sklopu krivično-pravne zaštite i svih drugih ljudskih prava koja određuju sadržaj i kvalitet života čoveka. Pravo na život mora istovremeno značiti i pravo na život dostojan čoveka. Ostvarenje tog cilja u zaštitnoj funkciji mora da teži i savremeno krivično pravo i da se u tom pravcu razvija.

Izvori uredi

  1. ^ Berg, R. A., et al. “Part 5: Adult Basic Life Support. 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care.” Circulation 122 suppl. (2010): S685.
  2. ^ Sledge, Gary. “You Only Live Twice.” Reader's Digest 179, no. 1071 (November 2011): 184. “Survival Improves With New Method of CPR.” USA Today 140, no. 2797 (October 2011): 10-11.
  3. ^ Deakin CD, Morrison LJ, Morley PT, et al. 2010 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science with Treatment Recommendations. Part 8: Advanced Life Support. Resuscitation 2010;81:e93-e169.
  4. ^ a b v g Basic Life Support (BLS), The Gale Encyclopedia of Nursing and Allied Health Ed. Brigham Narins. Vol. 1. 3rd ed. Detroit: Gale. (2013); 425-429.
  5. ^ Pellegrino.,Edmund D. Emerging ethical issues in palliative care. Journal of the American Medical Association, 1998:279(19):1521-1522. 27.
  6. ^ Burt RA. The Supreme Court speaks: not assisted suicide but a constitutional right topalliative care. New England Journal of Medicine, 1997; 337:1234-1236.
  7. ^ a b Beauchamp, Tom L., LeRoy Walters, Jefferey P. Kahn, and Anna C. Mastroianni. Death and Dying. Contemporary Issues in Bioethics. Wadsworth: Cengage Learning, 2008. 402.
  8. ^ Cook D. Rocker G. Marshall J. et al. Withdrawal of mechanical ventilation in anticipation of death in the intensive care unit. The New England Journal of Medicine, 2003; 349(12):1123-1132.
  9. ^ Abbot-Penny A, Bartels P, Paul B, Rawles L, Ward A [2005]. End of Life Care: An Ethical Overview. Ethical Challenges in End of Life Care. Available from: PDF Pristupljeno:11. 7. 2016.

Literatura uredi

  • Hazinski MF, Nolan JP, Billi JE, et al. Part 1: Executive Summary: 2010 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science With Treatment Recommendations. Circulation 2010;122:S250-275
  • Field JM, Hazinski MF, Sayre M, et al. Part 1: Executive Summary of 2010 AHA Guidelines for CPR and ECC. Circulation. 2010;122:S640-S656
  • Nolan JP, Hazinski MF, Billi JE, et al. Part 1: Executive Summary: 2010 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science With Treatment Recommendations. Resuscitation 2010; 81S:e1–e25.
  • Carter, Pamela J. Lippincott's Textbook for Nursing Assistants: A Humanistic Approach to Caregiving. 3rd ed. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 2012.
  • Gregory, Pete, and Ian Mursell. Manual of Clinical Paramedic Procedures. Ames, IA: Wiley-Blackwell, 2010.
  • Gulli, Benjamin, Gina Piazza, and Stephen J. Rahm. Health Care Provider CPR. 4th ed. Sudbury, MA: Jones and Bartlett, 2012.
  • Hazinsky, Mary Fran. BLS for Healthcare Providers. Dallas, TX: American Heart Association, 2011.
  • Hazinski, Mary Fran, Ricardo Samson, and Steven Schexnayder. 2010 Handbook of Emergency Cardiovascular Care for Healthcare Providers. Dallas, TX: American Heart Association, 2010.
  • Thygerson, Alton L., Benjamin Gulli, and Gina M. Piazza. First Aid, CPR, and AED Standard. 6th ed. Sudbury, MA: Jones & Bartlett Learning, 2012.

Spoljašnje veze uredi


 Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Одржавање_живота&oldid=27441653”