Opsada Beograda (1789)
Opsada Beograda u Austrijsko-turskom ratu je trajala od 15. septembra do 8. oktobra 1789. kada je austrijska vojska pod komandom Ernsta Gideona fon Laudona opsela turski garnizon u Beogradskoj tvrđavi. Posle tronedeljene opsade, Austrijanci su na juriš zauzeli tvrđavu. Austrijanci su držali grad sve do 1791. kada su ga vratili Turcima po odredbama Svištovskog mira.
| Opsada Beograda (1789) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Austrijsko-turskog rata | |||||||
 Beograd tokom opsade 1789. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Habzburška monarhija |
 Osmansko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Ernst Gideon fon Laudon | Osman-paša | ||||||
| Jačina | |||||||
| vidi dole | vidi dole | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| vidi dole | vidi dole | ||||||
Pozadina uredi
Beograd je tokom 18. veka u više navrata menjao gospodare. Požarevačkim mirom 1718. godine on ulazi u sastav Habzburške monarhije i postaje prestonica novoformirane Kraljevine Srbije. Austrijanci ga gube tokom Austrijsko-turskog rata 1737-1739. godine. Turci tom prilikom preduzimaju jednomesečnu opsadu Beograda, koja je završena osvajanjem grada i potpisivanjem mirovnog sporazuma upravo u prestonici međuratne Kraljevine Srbije. U narednih pedeset godina Beograd je bio u rukama Turaka.[1] Novi Austrijsko-turski rat izbio je 1787. godine. Austrijanci su pobedom kod Mehadije avgusta 1789. godine primorali Turke da se povuku južno od Dunava i u grad Oršovu. Osmanski vojskovođa Osman-paša preduzeo je odbranu Beograda sa 8.000 ljudi i 407 topova. Generalisimus Ernst Gideon fon Laudon je predvodio austrijsku vojsku, koja prelazi iz Banata u Srem. Pripreme za opsadu Beograda otpočeo je feldmaršal Hadik. U opsadi Beograda pomagao je srpski frajkor, Mihail Mihaljević, koji je sa 5.268 ljudi u Zabrežju imao zadatak da osigura trupe koje budu prelazile Savu kod Ostružnice. [1]
Pripreme uredi
Prelaz preko reke otpočeo je 10. septembra u večernjim satima. Narednog dana dovršen je prelaz preko podignutog mosta. U zoru 12. septembra prebačene snage krenule su ka Beogradu u dva pravca: Železnik-Kneževac i Ostružnica-Žarkovo. Frajkori i deo konjice činili su prethodnicu. Obe kolone izbijaju na Dedinje uveče istog dana. Uskoro su pristigla i pojačanja. Do 13. septembra austrijske trupe podigle su most prema sredini Ade ciganlije, a zatim su ga proširili do desne obale, gde su podigli utvrđenja. Na levoj obali Save izgrađen je 14/15. septembra redut za 6 topova i rov prema Zemunu. Turski napad na redut od 15. septembra je odbačen. Laudon je za to vreme zaposeo staru kontravalacionu liniju Eugena Savojskog i delom snaga podišao gradskom bedemu sa južne strane. Na desnom krilu linije (kod Karaburme), dovršen je 17. septembra most. Na dunavskoj strani izrađena su 2 reduta sa po 4 topa. U artiljerijskom dvoboju Austrijanci su zapalili predgrađa Savamalu i Srpsku varoš, a zatim su podišli Stambol-kapiji. Laudon je 18. septembra privukao nove snage. Turci su vatrom ometali izvođenje opsadnih radova. Turski ispad sa 400 ljudi od 19. septembra je odbijen. [2]
Opsada uredi
Opsadni radovi završeni su 23. septembra. Istog dana Laudon je naredio bombardovanje Beograda. Raspolagao je sa 70 bataljona, 90 eskadrona i ukupno 62 070 vojnika sa 365 topova i merzera. Od toga je 38 bataljona i 58 eskadrila rasporedio na Eugenovim linijama; u paralelama prema gradu 10 bataljona i 20 eskadrila; na sremskoj obali 13 bataljona i 8 eskadrila, a na banatskoj obali Dunava 6 bataljona i 4 eskadrile. Artiljerija je do 30. septembra porušila palisade i istog dana je izvršen opšti juriš na grad (u 9 časova). Prvom kolonom komandovao je general Vilhelm Klebek, drugom general Braun, trećom general Dalton. Rezervom je komandovao general Brent. Ona se nalazila iznad desnog napadnog krila. Na čelu svake kolone nalazilo se po 50 strelaca iz srpskih frajkora, po 50 drvodelja i 270 drugih vojnika sa raznim alatom za savlađivanje prepreka. Prva kolona zauzela je bedem na Banjalučkoj kapiji i prodrla do Kalemegdana. Druga i treća zauzele su bedem i takođe prodrle do Kalemegdana. Četvrta kolona imala je najteži zadatak. Ona posle teških borbi zauzima Stambol-kapiju. Rezerve su zaposele Vidinsku i Smederevsku kapiju. Posle zauzimanja varoši pristupilo se opsadnim radovima u cilju osvajanja tvrđave. Za napade na Donji grad prebačeno je 15 oruđa na Veliko ratno ostrvo. Napadi su trajali do 6. oktobra, kada je Osman-paša zatražio primirje od 15 dana i ponudio pregovore. Laudon je sledećeg dana odbio pregovore i ultimativno zahtevao predaju grada u roku od 6 sati. Turci su to učinili 9. oktobra.
Preostalim turskim snagama (4.883 pešaka, 1.088 konjanika, 682 ranjena i bolesna) dozvoljeno je da se povuku u Tursku. Zaplenjeno je 445 artiljerskih oruđa, 20 šajki, 45 manjih brodova i raznog ratnog materijala. Austrijanci su imali 300 poginulih i 777 ranjenih.[2]
Posledice uredi
Naredne tri godine Beograd će ostati u austrijskim rukama. Ulaskom Rusije u rat izgledalo je da će Osmansko carstvo pokleknuti pred znatno moćnijim snagama. Izbijanje Francuske revolucije onemogućilo je takav ishod rata. Odredbama Svištovskog mira iz 1791. godine Beograd je vraćen Turcima. Komandu je preuzeo Bećir-paša. U sledećim godinama oko Beograda će se voditi borbe Turaka i janičara, da bi na samom kraju stoleća vlast preuzele dahije. Srpski ustanici oslobodiće Beograd 1806. godine, te će on postati prestonica novoformirane ustaničke države, sve do njenog uništenja 1813. godine. [3]
Reference uredi
Izvori uredi
- Vojna enciklopedija, tom 1, Redakcija Vojne enciklopedija, Beograd 1970.