Википедија

Oružje za masovno uništenje

Oružje za masovno uništenje je nuklearna, radiološka, hemijska, biološka ili druga vrsta oružja koje može da ubije i da nanese značajne štete velikom broju ljudi ili prouzrokovati veliku štetu stambenim objektima (npr. zgrade), prirodnim strukturama (npr. planine), ili biosfera. Termin oružje za masovno uništenje originalno je nastao u vezi sa bombardovanjem hemijskim eksplozivima, od Drugog svetskog rata došlo je do porasta naoružanja drugim tehnologijama, kao što su hemijske, biološke, radiološke ili nuklearne.

Rana upotreba termina uredi

Prva upotreba oružja za masovno uništenje vezuje se za 1937. godinu i vazdušno bombardovanja na Gerniku, Španija.

Japan sproveo istraživanja o biološkom[1] i hemijskom oružju i koja su videla široku upotrebu u Prvom svetskom ratu. Ona su naknadno bila zabranjena Ženevskim protokolom iz 1925.[2] Italija je koristila mastard agense protiv civila i vojnih snaga u Etiopiji tokom 1935–36.[3]

Nakon atomskih bombardovanja Hirošime i Nagasakija i okončanja Drugog svetskog rata i tokom Hladnog rata, termin se odnosi više na konvencionalna oružja. Termin je takođe korišćen u uvodu dokumenta izuzetno uticajne američke vlade poznat kao NSC 68 napisanom 1950.

Evolucija upotrebe termina uredi

Tokom Hladnog rata, izraz oružja za masovno uništenje prvenstveno se odnosi na nuklearno oružje. U to vreme, na Zapadu taj termin označava strateško oružje i korišćen je da označi američki nuklearni arsenal, koji je predstavljen kao neophodno sredsvo zastrašivanja protiv nuklearnog ili konvencionalnog napada Sovjetskog Saveza pod osigurano uzajamno uništenje.

Nakon operacije Opera, razaranja preoperativnog nuklearnog reaktora unutar Iraka od strane izraelskih vazduhoplovnih znaga, izraelski premijer Menahem Begin, uzvratio je kritike rekavši da nipošto nećemo dozvoliti neprijatelju da razvije oružje za masovno uništenje protiv naroda Izraela. Ova politika preventivnog delovanja protiv stvarnog ili pretpostavljenog oružja za masovno uništenje je postao poznat kao Begin doktrina.

Izraz oružje za masovno uništenje nastavio je da vidi periodične upotrebe, obično u kontekstu kontrole nuklearnog oružja. Ronald Regan ga je koristio tokom Samita u Rejkaviku 1986, kada se odnosi na Sporazum o svemiru iz 1967. godine.[4] Reganov naslednik, Džordž Buš, koristi je termin u 1989. govoru u UN, pre svega u odnosu na hemijska oružja.[5][6]

Nakon kraja Hladnog rata, SAD prestaju da se oslanjaju na nuklearno oružje kao meru odvraćanja i prebacuju foku na nuklarnom razoružavanju. Sa iračkom invazijom na Kuvajt 1991, programi nuklearnog, biološkog i hemijskog oružja postali su posebna briga prve Bušove administracije.

Nakon rata, Bil Klinton i drugi zapadni političari i mediji su nastavili da koriste termin, obično u vezi sa tekućim nastojanjima da razoružaju Irački program oružja za masovno uništenje. Posle napada 11. septembra 2001. i antraksom u SAD 2001. godine, u mnogim zemljama se povećao strah od nekonvencionalnog oružja i asimetričnog rata.[5] Strah je doveo do porasta u nuklearnog razoružavanja.

Definicija termina uredi

SAD uredi

Najčešće korišćena definicija "oružja za masovno uništenje" je nuklearno, biološko ili hemijsko oružje, iako ne postoji ugovor ili običajno međunarodno pravo koje sadrži autoritativnu definiciju. Umesto toga, međunarodno pravo je korišteno u pogledu VMD-a, a ne VMD-a u celini. Dok se nuklearno, hemijsko i biološko oružje (NBH) smatraju tri glavne vrste oružja za malu masu, neki analitičari tvrde da bi radiološki materijali, kao i raketne tehnologije i sistemi isporuke, kao i avionske i balističke rakete mogli biti označeni kao oružje za masovno uništenje.[7] Skraćenice NBH (nuklearne, biološke i hemijske) ili CBR (hemijske, biološke, radiološke) koriste se u pogledu sistema za zaštitu bojnih polja za oklopna vozila, jer sva tri uključuju podmukle toksine sa sistemima filtracije vazduha vozila. Međutim, postoji i radiološko oružje, hemijske i "prljave bombe", koje imaju ograničen destruktivni potencijal, dok nuklearna i biološko oružje ima jedinstvenu sposobnost da ubije veliki broj ljudi u maloj grupi ljudi.

NBH definicija je isto tako korištena u zvaničnim američkim dokumentima, predsednika SAD,[8][9] Centralne obaveštajne agencije,[10] Ministarstva odbrane SAD,[11][12] i Ureda za odgovornost vlade.[13]

Vojna definicija uredi

Za opštu svrhu nacionalne odbrane Bela knjiga odbrane definiše oružje za masovno uništenja kao: telesna povreda značajnog broja ljudi zbog oslobađanja, širenja ili uticaja toksične ili toksične hemikalije ili njihove prethodnike bolesti zračenje ili radioaktivnosti.

U cilju sprečavanja proliferacije oružja, oružje za masovno uništenje se definiše kao "hemijsko, biološko i nuklearno oružje i hemijske, biološke i nuklearne materijale koji se koriste u proizvodnji takvog oružja"

Krivičnopravna definicija uredi

Za potrebe krivičnog prava u vezi sa terorizmom u SAD, oružje za masovno uništenje definisano je kao:

  • bilo koji "eksplozivni uređaj" definisan kao bilo koja eksplozivna, zapaljiva ili otrovna gasna bomba, granata, raketa sa punjenjem više od
  • četiri unce, rakete sa eksplozivnim ili zapaljivim nabojem više od četvrtine unce, rude ili uređaja slično bilo koji od uređaja opisanih u prethodnim klauzulama.
  • telesne povrede putem oslobađanja, širenja ili udara toksičnih ili otrovnih hemikalija
  • bilo koje oružje koje uključuje biološki agens, toksin
  • bilo koje oružje koje je osmišljeno da oslobodi radijaciju ili radioaktivnost na nivou koji je opasan za ljudski život

Reference uredi

  1. ^ „Biological Weapons Program – Japan”. Fas.org. Pristupljeno 5. 8. 2010. 
  2. ^ Croddy, Eric (1997). Chemical and Biological Warfare: An Annotated Bibliography. Scarecrow Press. str. 30. 
  3. ^ Cullen, William R. Arsenic an Aphrodisiac?: The Sociochemistry of an Element (2008). Is. Royal Society of Chemistry. str. 241. 
  4. ^ „CNN Cold War – Historical Documents: Reagan-Gorbachev transcripts”. Web.archive.org. 18. 5. 2008. Arhivirano iz originala 18. 5. 2008. g. Pristupljeno 14. 5. 2012. 
  5. ^ a b MICHAEL WINES, Special to The New York Times (30. 9. 1990). „Confrontation in the Gulf; U.S. Explores New Strategies to Limit Weapons of Mass Destruction –”. New York Times. IRAQ. Pristupljeno 5. 8. 2010. 
  6. ^ „Excerpts From Bush's Speech at the Opening of the U.N. General Assembly –”. New York Times. Union Of Soviet Socialist Republics (Ussr). 26. 9. 1989. Pristupljeno 5. 8. 2010. 
  7. ^ Reed, Laura (2014). „Weapons of Mass Destruction”. Hampshire College. Hampshire College. Pristupljeno 21. 10. 2014. 
  8. ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 2. 4. 2010. g. Pristupljeno 6. 2. 2016. 
  9. ^ „Weekly Compilation of Presidential Documents Volume 37, Issue 19 (May 14, 2001)” (PDF). Frwebgate.access.gpo.gov. Pristupljeno 14. 5. 2012. [mrtva veza]
  10. ^ CIA Site Redirect – Central Intelligence Agency Arhivirano 2006-10-04 na sajtu Wayback Machine
  11. ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 1. 10. 2004. g. Pristupljeno 6. 2. 2016. 
  12. ^ „Archived copy” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 1. 6. 2006. g. Pristupljeno 6. 2. 2016. 
  13. ^ „Weapons of Mass Destruction: State Department Oversight of Science Centers Program” (PDF). Pristupljeno 5. 8. 2010. 

Literatura uredi

  • Cullen, William R. Arsenic an Aphrodisiac?: The Sociochemistry of an Element (2008). Is. Royal Society of Chemistry. str. 241. 
  • Croddy, Eric (1997). Chemical and Biological Warfare: An Annotated Bibliography. Scarecrow Press. str. 30. 
  • Bentley, Michelle. Weapons of Mass Destruction: The Strategic Use of a Concept (Routledge, 2014) On the usage of the term in American policy
  • Cirincione, Joseph, ed. Repairing the Regime: Preventing the Spread of Weapons of Mass Destruction (Routledge, 2014)
  • Croddy, Eric A. ed. Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History (2 vol 2004); 1024pp excerpt
  • Curley, Robert, ed. Weapons of Mass Destruction (Britannica Educational Publishing, 2011)
  • Graham Jr, Thomas, and Thomas Graham. Common sense on weapons of mass destruction (University of Washington Press, 2011)
  • Horowitz, Michael C., and Neil Narang. "Poor Man’s atomic bomb? exploring the relationship between “weapons of mass destruction”." Journal of Conflict Resolution (2013) online
  • Hutchinson, Robert. Weapons of Mass Destruction: The no-nonsense guide to nuclear, chemical and biological weapons today (Hachette UK, 2011)
  • O'Neil, Cathy (2016). Weapons of Math Destruction: how big data increases inequality and treathens democracy (First izd.). New York, USA: Crown Publishing Group. ISBN 978-0-553-41883-5. 

Definicije i poreklo uredi

Međnarodno pravo uredi

Mediji uredi

Etika uredi

Javna percepcija uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Oružje za masovno uništenje na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Оружје_за_масовно_уништење&oldid=27674624”