Osmančevića banja (Banja Luka)
Osmančevića banja je jedan od objekata u sastavu Graditeljskoj celini - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u Banja Luci, danas Mesna zajednica Srpske Toplice, koji je proglašen za nacionalni spomenik Republike Srpske i Bosne i Hercegovine.[1] Nastao je uz izvore termalne vode (prosečne temperature iznose od 33° do 36 °C) u osmanskom periodu u Gornjem Šeheru (Srpske Toplice).
| Osmančevića banja | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Banja Luka |
| Entitet |  Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 46′ 20″ S; 17° 11′ 27″ I / 44.77215° S; 17.19091° I |
  Osmančevića banja Osmančevića banja na karti Bosne i Hercegovine | |
| Vrsta spomenika | Nacionalni spomenik |
| Tip kulturnog dobra | Zaštićeno istorijsko područje |
Objekt hauza je jednoprostorna građevina sa konstrukcijom od masivnih kamenih zidova i perforisanim (funkcija ventilacija banje) kupolama od cigala, povezanih krečnim malterom sa dodatkom kokošjeg jajeta. Bazen za kupanje je oivičen drvenim klupama a dno bazena je pošljunčano. Ovaj tip banje ima različito prostorno rešenje u odnosu na rešenja turskog kupatila, što je, posedica drugačijeg tehnološkog procesa (banje Gornjeg Šehera koriste termalnu vodu).
Naziv
urediOsmančevića banja je dobila naziv po njenom poslednjem vlasniku Osmančiću.
Zaštita
urediOdlukom Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sednici održanoj od 25. do 31. januara 2005. godine Osmančevića banja kao deo Graditeljska celina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka, proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1]
Položaj
uredi
Osmančevića banja se nalazi u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru u okviru kompleks banja u Gornjem Šeheru na desnoj obali Vrbasa, koji u ovom delu gubi osobine planinske i poprima osobine ravničarske reke, u prostornom obuhvatu definisanom sledećim granicama:[2]
- sa severozapadne strane je ograničen koritom rijeke Vrbas dužine oko 200 metra nizvodno od novog gvozdenog mosta, te granicom Ulice Od Zmijanja Rajka (raniji naziv: Ulica braće Alagić) u dužini oko 100 m jugozapadno od mosta;
- jugozapadnom granicom k.č. broj 662, k.o. Banja Luka III-8 (parcela na kojoj se nalazi Banjsko-rekreacioni centar “Šeher”);
- na jugoistočnoj stran prirodnom granicom prelaska obronaka Šehitluka u ravničarski deo, sa obroncima Banj brda (stari naziv Šehetluci), obrasli hrastom, grabom i crnim borom.
- na severoistočnoj strani k.č. broj 700, k.o. Banja Luka III-8 (Hadži-Isakovića kućom).
Na udaljenosti od oko 40 m severoistočno od hauza u sastavu kuće Bisere Šeranić i oko 25 m jugoistočno od Osmančevića kuće (koja je izgrađena na k.č. broj 685/1, k.o. Banja Luka III-8) u prizemnom objektu, izgrađenom na k.č. broj 686/1, k.o. Banja Luka III-8, nalazi se banja poznata pod nazivom Osmančevića banja.
Opis dobra
urediSpecifičnosti mahale Ilidža u kojoj je izgrađen objekat Osmančevića banja, zbog prirodnih resursa kraja ima direktnu vezu sa ovom građevinom. Prisustvo termalnih izvorišta na jednom relativno malom prostornom obuhvatu odrazilo se na graditelje objekat Osmančevića banja, da korišćenjem prirodnih faktora, oblikuju prostor za stanovanje i obilato koriste termalne vode (prosečne temperature od 33° do 36°C). Naime oni su unutar posebno izgrađenog objekta izgradili zasebnu prostoriju hauz i u nju smestili banje za kupanje.
Iz prihvatne prostorije dimenzija 2,33 m x 3,07 m, koja služi kao garderoba, ulazi se u pretprostor banje, dimenzija 1,42 m x 2,33 m, koji vodi u krajnju prostoriju dimenzija 2,50 x 2,33 m u kojoj je smeštena banja.
Sa galerije široke 70 cm i dugačke oko 2,33 m, preko jednokrakih drvenih stepenica silazi se u bazen, čije je dno za 1,50 m niže u odnosu na kotu galerije. Visina od dna bazena do plafona iznosi oko 3,60 m.
Stanje objekta
urediBazen banje je zatvoren u prizemnom objektu koji nema arhitektonskih vrijednosti. Objekat banje se upotrebljava, ali je ventilacija loše riešena, tako da je u svim prostorijama velika koncentracija vlage u vazduhu, a na svim zidovima i plafonima se stvara veoma jak kondenz vlage i uopšte se stiče utisak o neuslovnosti objekta.
Izvori
uredi- ^ a b „Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org.
- ^ „Istorija Graditeljska cjelina - Banje u mahali Ilidža u Gornjem Šeheru, Banja Luka,” (PDF). aggf.unibl.org.
Literatura
uredi- Austrougarska karta (kopija) sa prikazom Gornjeg Šehera
- Bejtić, Alija, Banja Luka pod turskom vladavinom, Arhitektura i teritorijalni razvitak grada u 16. i 17. vijeku, «Naše starine» I (Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR Bosne i Hercegovine), Sarajevo.
- Banja Luka, Urbanistički plan, Dokumentacija, 2. istorijski razvoj i naslijeđe, 2.3. kulturno-istorijsko naslijeđe, Urbanistički zavod Banja Luka, 1975 (studiju priredio: Zavod za zaštitu spomenika kulture BiH, Sarajevo).
- Novelirani regulacioni plan Gornji Šeher, Urbanistički zavod Banja Luka.
- Kraljević, Gojko, Rimski novci iz okolice Banje Luke, Glasnik Zemaljskog muzeja (A), NS 3a,1983, str. 109-125, Sarajevo.
- Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 2, Istočna i Centralna Bosna, 3. izdanje, Sarajevo.
- Husedžinović, Sabira, Vakufname-značajni istorijski izvori za upoznavanje urbane topografije Banjaluke XVI -XIX vijeka, Glasnik Arhiva i Društva arhivskih radnika Bosne i Hercegovine, god. 30, Sarajevo.
- Ryszard Pankiewicz: QUELQUES REMARQUES SUR L‘ÉCONOMIE PRÉMONTAIRE DANS LA ROME ARCHAÏQUE, ACTA CLASSICA XXXIII (1990) 65-75 ISSN 0065-1141 0065-1141
- Čelebi, Evlija, Putopis, Odlomci o jugoslovenskim zemljama (preveo, uvod i komentar napisao Hazim Šabanović), 3. izdanje, Sarajevo.
- Selman, Mehmed, Banja Luka – za svakog ponešto, Travnik, 1999.
- Opširni popis bosanskog sandžaka iz 1604. godine, sv. III (naziv originala: Defter-i-mufassal-i liva-i Bosna cild salis, Ankara, Tapu Kadastro, Kuyûd-1 Kadîme Arşivi TD 479), Sarajevo, Bošnjački institut Zűrich, Odjeljenje Sarajevo, Orijentalni institut.
