Pavle Aršinov
Pavle Aršinov (Veliki Bečkerek, 23. decembar 1855 — Zagreb, 17. maj 1930) bio je profesor, pisac, nacionalni radnik, član Patronata Privrednikovih dobrotvora i urednik lista "Privrednik“.
Pavle Aršinov | |
|---|---|
 S ikonostasa Privrednikovih dobrotvora | |
| Datum rođenja | 23. decembar 1855. |
| Mesto rođenja | Veliki Bečkerek, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 17. maj 1930. (74 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, Kraljevina Jugoslavija |
Biografija
urediPotiče iz ratarske porodice, odrastao u predgrađu Gradnulici, ulici Cara Dušana broj 28. Na rodnoj kući, Zadruga Srba Privrednika postavila mu je 15. maja 1932. godine spomen-ploču.[1] Godine 1870. otac Miloš mu je kupio pretplatom jednu Vukovu knjigu.[2] Osnovnu školu završio je u rodnom mestu Velikom Bečkereku. Nižu gimnaziju je učio u Bečkereku, a više razrede Kečkemetu i Novom Sadu učeći na nemačkom, mađarskom i srpskom jeziku. Univerzitetske studije prirodnih nauka počeo je u Pragu, ali je kao pitomac Tekelijine zadužbine 1879. godine prešao u Peštu gde je, pored redovnih studija, slušao i pedagogiju sa filozofijom. Ponet idejama Svetozara Markovića, tokom školovanja Aršinov je izučavao socijalističku literaturu, i bio veoma aktivan u đačkim družinama socijalista. Posle raskida s Jašom Tomićem priklonio se stavovima koje je u Srbiji zastupala Radikalna stranka.
Od penzionisanja 1924. godine stalno se nastanio u Zagrebu, gde je umro i sahranjen 1930. godine.[3]
Karijera predavača
urediPo završetku studija, na poziv Dr Laze Pačua, prešao je u Srbiju, gde je 1882. postao profesor gimnazije. Jovan Đorđević je prethodno te 1882. godine referisao na sednici Glavnog prosvetnog saveta KS, o njegovim kvalifikacijama. Izneo je činjenice: da je Aršinov "svršio osam semestara na praškom i peštanskom univerzitetu" i da je položio ispite (kolokvirao) iz zoologije, botanike, mineralogije, zemljopisa, slovenske gramatike i pedagogike. Savet je glasanjem 7 : 5, usvojio odluku, po kojoj se prof. Pavlu Aršinovu priznaje da ima kvalifikaciju za predavača u srednjim školama i to za - "jestastvenicu" (prirodne nauke).[4] Kao profesor srednjih škola radio je u više gradova Kraljevine Srbije. Počeo je karijeru u Velikom Gradištu[4] (1882-1889), nastavio u Kragujevcu (1889-1890), Leskovcu nastavnik i direktor (1890-1894), Knjaževcu (1894) nastavnik i direktor niže gimnazije, Nišu (1895-1897) i Beogradu (1897-1910).
Na osnovu jedne denuncijacije, 1892. godine, za vreme liberalne Avakumovića vlade, bio je privremeno otpušten s položaja direktora gimnazije.
Profesor u Beogradu
urediOd 1897-1898. godine bio profesor Druge beogradske gimnazije. Profesor je zatim Više ženske škole u Beogradu 1898-1910. godine. U Beogradu je bio istovremeno vanredni član Glavnog prosvetnog saveta 1893-1910. godine.[5] Penzionisan je odlukom Ministarstva prosvete 1910. godine, i prešao u Zagreb gde je dočekao početak Prvog svetskog rata. Dobio je 1914. godine od Kraljevine Srbije, kao zaslužni profesor u penziji, Zlatnu medalju za građanske zasluge.[6] U jugoslovenskoj kraljevini je reaktiviran iz penzije. Glavni prosvetni savet je mišljenja da Aršinov 1923. godine može i dalje ostati u službi. Odlikovan je Ordenom sv. Save III reda 28. decembra 1923. godine.
U Privredniku
urediKada 1897. godine Srpsko privredno društvo „Privrednik“ započinje sa radom Aršinov odlazi 1910. godine u Zagreb da pomogne oko pokretanja rada društva kao i Saveza srpskih zemljoradničkih zadruga.[7] Njegov glavni zadatak bio je da kao urednik lista „Privrednik“, perom i živom reči, razvije široku agitaciju za te dve nacionalne ustanove. Kao član Uprave Privrednika i kao jedan od najbližih saradnika Vladimira Matijevića, zajedno sa Đorđem Velisavljevićem, Aršinov je radio na kulturnom i materijalnom podizanju srpskih seljaka, zanatlija i trgovaca.[7]
Po isteku odsustva vratio se u Beograd, gde je, i pored svojih školskih dužnosti kao profesor Prve beogradske gimnazije, nastavio da radi u Privredniku. Pošto su se poslovi toliko nagomilali da ih više nije mogao uspešno obavljati, 1910. godine, odlukom ministarstva, penzionisan je i odmah potom je prešao u Zagreb, i još predanije nastojao „da Privrednik bude prava narodna čitanka“.
Kada su vlasti u Austrougarskoj zabranile Privredniku rad, Aršinov je na teritoriji Srbije i Crne Gore pomogao da se u krilu Beogradske trgovačke omladine osnuje Privredno odeljenje sa zadatkom sličnim Privrednikov, gde je, takođe, radio. Za vreme Prvog svetskog rata austrougarske vlasti su ga zatvorile pod optužbom veleizdaje. Proveo je ratne godine u austrougarskim logorima. Maja 1917. godine tražen je preko novina kao nestali, profesor u penziji, radi prijema novca.[8] U zatvoru je proveo tri godine i oboleo od reumatizma, od kojeg se nikada nije u potpunosti oporavio.[9]
Posle rata, nepunu godinu po ponovnom pokretanju lista, 1922. godine društvo Privrednik se preselilo u Beograd, čime je Aršinovu otežan rad i u značajnoj meri umanjen je njegov uticaj na celokupan izgled lista. Zbog bolesti, godinu dana pre smrti, Aršinov je podneo ostavku na mesto urednika lista „Privrednik“, čiji je glavni urednik i saradnik bio od samog osnivanja, 1898. godine.
Delo
urediPisao je brojne članke iz prirodnih nauka, poljoprivrede, socijalne politike i kulturne istorije, kao i pesme i putopise. Pored posla vezanog za Društvo i list „Privrednik“, Aršinov je sarađivao i u raznim političkim i književnim novinama, časopisima i kalendarima[10], kao što su zagrebački i američki „Srbobran“, „Slobodna reč“, „Nastavnik“, „Učitelj“, „Slava“, „Bosanska vila“, „Srpski arhiv“, „Prosvetni glasnik“, „Carinik“, „Trgovački glasnik“, „Lovac“, "Neven", „Brankovo kolo“, „Prosveta“ i mnogi drugi. Najveći deo njegovih opsežnih rukopisa odnosi se na narodno prosvećivanje.[9]
Zaslužan je za pokretanje akcije za podizanje spomenika čuvenom banatskom slikaru - nekadašnjem komšiji, Konstantinu Danilu u Bečkereku.[11] Radio je na njegovoj glorifikaciji i očuvanju umetničkog dela.
Bibliografija
uredi- Srpske zemljoradničke zadruge. Razgovor Srba ratara o zemljoradničkim zadrugama, Zagreb 1898 (II izdanje pod naslovom: „Ima li zlu leka?“, Zagreb 1905);
- Za što je što u svetu? Pitalice iz prirodnih nauka, Beograd 1902;
- Ima li zlu leka? Zagreb 1905. godine, II izdanje[12]
- Otac uči sina, pisma milijonara Grešema, Zagreb 1905;
- Umu i srcu I—III, Novi Sad 1906, 1907, 1910;
- Šta ćemo i kako ćemo?, Beograd 1908;
- Kraljević Marko naših dana, Beograd 1922;
- Kako su nas nekad školovali u Banatu, Beograd 1926;
- Privrednikova čitanka, Beograd 1932;
- Tamo amo po prirodi, opažanja i razmatranja jednog prirodnjaka, Beograd 1938.
Niti je bilo niti može biti što krupnije u životu naroda našeg, nego što je pokret na privrednom polju, a koji pokret potiče od Srba Zagrepčana. Politička moć jednog naroda počiva na ekonomskoj moći. U svakom uglu gde god ima naroda našeg treba propagirati da se pribira svet naš, da se udružuje i navikava na zajednicu, i u dobru i u zlu. Širom Srpstva treba da odjekne onaj poklič Srba Zagrepčana: „Snažimo se ekonomski!
— Pavle Aršinov, Privrednik, 1904
Reference
uredi- ^ Petar Subić: "Spomen-ploče u gradu Zrenjaninu", Zrenjanin 2007. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pripovetke", Beč 1870. godine
- ^ Nikola Šlajh: "Monografija grada Velikog Bečkereka", Zrenjanin 2018.
- ^ a b "Prosvetni glasnik", Beograd 1882. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1905. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1914. godine
- ^ a b Petar V. Krestić, Srpsko privredno društvo „Privrednik“ (1897-1918), Istorijski institut i Službeni glasnik, Beograd, 2002
- ^ "Beogradske novine", Beograd 1917. godine
- ^ a b Duško M. Kovačević, Nacionalni i prosvetiteljski rad Pavla Aršnova / 1855-1930 /, Zbornik Matice srpske za istoriju, Novi Sad 1984
- ^ Aleksandar Stanojlović: "Petrovgrad" (Veliki Bečkerek), monografija grada, Petrovgrad 1938. godine
- ^ "Brankovo kolo", Sremski Karlovci 1909. godine
- ^ "Srđ", Dubrovnik 1905. godine
Literatura
uredi- Pavle Aršinov, život i dela, Beograd 1937