Arhimandrit Pavle (Kenđelac)
Pavle Kenđelac (Kikinda, 29. jun 1766 — Temišvar, 7. mart 1834) bio je arhimandrit, prvi Srbin doktor teologije i naučnik. Arhimandrit Pavle bio je govornik sedam jezika i jedan od najučenijih i najznačajnijih ličnosti Srbije 19. veka.
| Pavle Kenđelac | |
|---|---|
 Pavle Kenđelac | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 29. jun 1766. |
| Mesto rođenja | Kikinda, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 7. mart 1834. (67 god.) |
| Mesto smrti | Temišvar, Austrijsko carstvo |
Život uredi
Rođen je kao jedanaesto dete Hristifora i Jelisavete. Hristifor Kenđelac, otac Pavla Kenđelca, smatra se osnivačem Kikinde, jer je 1751. godine predvodio grupu Srba, graničara sa austrijsko - turske granice, koja je naselila područje u dolini rečice Galacke. Zabeleženo je da je, došavši na uzvišenje Ekeida, na kojem se danas nalazi Pravoslavna crkva Svetog Nikolaja rekao: Odavde ne idemo nikuda. Ovo je naš dom. Pavle, jedanaesti od dvanaest sinova bračnog para Kenđelac, bio je izuzetno pametno dete. Školovao se prvobitno za trgovca i proputovao je u školovanju čitavu Evropu, učeći u Budimu, Haleu, Kežmarku, Petrogradu. Doktorirao je bogosloviju u Aleksandro-Nevskoj Lavri, a filozofiju u Jeni. Zabeleženo je da je jednom Fridrih Veliki posetio Univerzitet u Haleu i da je tom prilikom, Pavle Kenđelac bio izabran da u ime studenata razgovara sa kraljem. Kralj je postavljao razna pitanja i očekivalo se da student odgovori retorički pravilno i vešto. Fridrih Veliki bio je toliko oduševljen Kenđelčevim odgovorima, da je skinuo mač i rekao: Evo vam ga, kolega, neka vam bude moj mač za uspomenu. Vrativši se u Kikindu, već u četvrtoj deceniji života, Pavle Kenđelac je zatekao nezadovoljstvo naroda povodom nepravedne podele ritskog zemljišta. Poveo je narod Kikinde u bunu i time pao u nemilost vlasti.[1]
Svetovni život uredi
Nakon nevolja koje su ga snašle zbog borbe za prava u Velikokindskom dištriktu, Kenđelac se povukao u manastir Svetog Đorđa u današnjoj Rumuniji. Već pre toga sprijateljio se sa episkopom temišvarskim Petrom Petrovićem. 1796. godine rukopoložen je za đakona, a dve godine kasnije primio je monaški postrig. Nakon smrti episkopa Petra Petrovića, dolazi u sukob sa manastirskim bratstvom. Iako je imao ambicija da i sam postane episkop, to nije uspeo da ostvari, verovatno zbog neslaganja sa Karlovačkom mitropolijom i nerazumevanja tadašnjih čelnika srpske crkve. Do kraja života ostao je u manastiru Svetog Đorđa kao arhimandrit, lišen daljih mogućnosti za napredovanjem. Posvetio se manastirskoj ekonomiji i nauci, bavio se arheologijom i političkom geografijom. Dopisivao se sa velikim brojem intelektualaca toga doba.[2]
Naučni doprinos uredi
1811. objavio je prvi srpski prirodopis „Jestestvoslovije“. Knjiga je štampana u Budimu. Malo ko je u to vreme shvatao značaj i veličinu ovog dela. Naprotiv, bio je optužen za postupak nedostojan svešteničkom činu i plagijat. Nakon mnogo godina predsednik Ruske akademije nauka potvrdio je da je ovo originalno i značajno naučno delo. 1821. godine objavio je svoje drugo delo „Zbitijaslovije“ (istorija najznačajnijih događaja). Napisao je i knjige „Crkvena povesnica“, „Propoved o pokoravanju vlastima“, „Nadgrobna beseda vladici Petru Vidaku“ i „Autobiografija“. Bio je veliki pristalica pisanja na crkvenoslovenskom jeziku, pa su sva njegova dela pisana ovim jezikom. Veliki deo njegovih vrednih spisa nije sačuvan.[3]
Reference uredi
- ^ „Internet novine srpske dijaspore”. Arhivirano iz originala 18. 10. 2014. g. Pristupljeno 11. 10. 2014.
- ^ Autobiografija Pavla Kenđelca u zborniku Matice srpske
- ^ Glas javnosti o objavljivanju dela Pavla Kenđelca 2002. godine
Literatura uredi
- Dušan Dejanac - Krugovi stvaralaca u kulturi Kikinde, Istorijsko zavičajno društvo „Kinđa“ Kikinda, 1999.
Spoljašnje veze uredi
- Počast nekadašnjim studentima Liceja u Kežmarku Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. oktobar 2014)
- Radio Kikinda o štampanju „Prirodopisa“ Pavla Kenđelca 2011. godine
