Википедија

Parfem

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Parfem (višeznačna odrednica).

.

Francuska reklama za parfem iz 1923. godine

Parfem (od lat. per fumum - „kroz dim“) je smesa eteričnih ulja i isparljivih aromatskih komponenata, fiksativa i rastvarača, koja se upotrebljava na ljudskom telu ili predmetima u svrhu davanja prijatnog mirisa.[1] Dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1939. Leopold Ružička izjavio je 1945. godine da su „od najranijih dana naučne hemije do danas parfemi značajno doprineli razvoju organske hemije u pogledu metoda, sistematske klasifikacije i teorije”.[2] Parfem u odnosu na Toaletnu vodu i Kolonjsku vodu ima najintenzivniji miris. Parfem je skuplji, ali se i nanosi u najmanjim količinama. Osnovni sastojci koji ulaze u sastav parfema mogu se podeliti u grupe: citrusi, cveće, drveće i mahovina, hemijske komponente, napici, neorganske prirodne komponente, slatkiši, smole i balzami, travnate i zelene komponente, voće, povrće, plodovi, začini i životinjske komponente.

Istorija uredi

Glavni članak: Istorija parfema
 
Egipatska scena koja prikazuje pripremu parfema od ljiljana, 4. vek pre nove ere
 
Drevna egipatska posuda za parfeme u obliku majmuna; 1550-1295 pne; keramika; visina: 6,5 cm, širina: 3,3 cm, dubina: 3,8 cm; Metropolitenski muzej umetnosti (Njujork)
 
Vizantijski alembik koji je koršten za destilovanje parfema

Reč parfem potiče od latinskog perfumare, što znači „pušiti se“.[3] Parfimerija, kao umetnost pravljenja parfema, započela je u drevnoj Mesopotamiji, Egiptu, civilizaciji doline Inda i verovatno u drevnoj Kini.[4] Rimljani i muslimani su dalje rafinirali postupke izrade parfema.

Prvom zabeleženom hemičarkom smatra se žena po imenu Taputi, proizvođač parfema koji se pominje na pločici ispisanoj klinastim pismom iz 2. milenijuma pre nove ere u Mesopotamiji.[5] Ona je destilovala cveće, ulje i kalamus sa drugim aromama, zatim ih je filtrirala i stavljala u posudu nekoliko puta.[6]

Na Indijskom potkontinentu parfemi i parfimerije postojali su u civilizaciji doline Inda (3300. pne - 1300. pne).[7]

Godine 2003,[8] arheolozi su otkrili ono za šta se veruje da je najstariji sačuvani parfem na svetu u Pirgosu na Kipru. Ti parfemi datiraju od pre više od 4.000 godina. Otkriveni su u drevnoj parfimeriji, fabrici od 300 m2 (3.230 sq ft)[8] u kojoj je smešteno najmanje 60 posuda za destilaciju i mešanje, levaka i bočica sa parfemom. U davna vremena ljudi su koristili bilje i začine, poput badema, korijandera, mirte, četinarske smole i bergamota, kao i cveće.[9] U maju 2018. godine, drevni parfem „Rodo“ (ruža) rekreiran je za godišnjicu grčkog Nacionalnog arheološkog muzeja s nazivom „Nebrojeni aspekti lepote“, omogućavajući posetiocima da se približe antici putem svojih receptora mirisa.[10]

U 9. veku arapski hemičar El Kindi (Alkindus) napisao je Knjigu o hemiji parfema i destilacija, koja je sadržala više od stotinu recepata za mirisna ulja, meleme, aromatične vode i zamene ili imitacije skupih lekova. Knjiga je takođe opisala 107 metoda i recepata za izradu parfema i opremu za izradu parfema, poput alembika (koji i dalje nosi svoje arapsko ime.[11][12] [od grčkog ἄμβιξ, „šolja“, „čaša“][13][14] koju je opisao Sinezije u 4. veku[15]).

Umetnost parfimerije je verovatno bila poznata u zapadnoj Evropi od 1221. godine, uzimajući u obzir monaške recepte Santa Marija dele Vigne ili Santa Marija Novele iz Firence, Italija.[16] Na istoku, Mađari su proizveli oko 1370. parfem napravljen od mirisnih ulja mešanih u rastvoru alkohola - najpoznatijem kao Mađarska voda - po nalogu mađarske kraljice Elizabete.[17][18][19] Umetnost parfimerije napredovala je u renesansnoj Italiji, a u 16. veku lični parfimer Katarine de Mediči (1519–1589), Rene Florentinac (Renato il fiorentino), preneo je italijanske napredke u Francusku. Zahvaljujući Reneu, Francuska je brzo postala jedan od evropskih centara proizvodnje parfema i kozmetike. Uzgoj cveća za njihovu esenciju parfema, koji je započeo u 14. veku, prerastao je u veliku industriju na jugu Francuske.

Između 16. i 17. veka parfeme su prvenstveno koristili bogati da prikriju mirise tela nastale usled retkog kupanja.[20] Godine 1693, italijanski berberin Điovani Paolo Feminis stvorio je parfemsku vodu pod nazivom Akua Admirabilis,[21] danas jpoznatiju kao kolonjska voda; njegov nećak Johan Marija Farina (Điovani Marija Farina) preuzeo je posao 1732. godine.[22][23]

Dvanaest tačaka za nanošenje parfema uredi

Parfem se nanosi na 12 tačaka na ljudskom telu, na mestima gde se može pod prstima osetiti puls. To su: slepočnice, iza ušiju, na vratu, na pregibu ruku - kod laktova ali sa druge strane, na pregibu šaka - na standardnom mestu za merenje pulsa, i na nogama u visini kolena ali sa druge strane. Ova mesta su izabrana, najverovatnije, zbog toga što su tu vene i arterije najbliže površini kože (zato se i oseća puls) tako da su ta mesta i u hladnoj atmosferi najzagejanija, što omogućava stalnu emisiju-isparavanje mirisa.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Perfume – Definition and More from Dictionary”. Merriam-Webster. 
  2. ^ Shyndriayeva, Galina (2015). „Perfume at the Forefront of Macrocyclic Compound Research: From Switzerland to Du Pont” (PDF). International Workshop on the History of Chemistry. Tokyo. 
  3. ^ „perfume”. Online Etymology Dictionary. Pristupljeno 2020-10-11. 
  4. ^ „Scented Oils and Perfumes”. American Chemical Society. 20. 11. 2015. doi:10.1021/bk-2015-1211.ch008. 
  5. ^ Strathern, Paul (2000). Mendeleyev's Dream – The Quest For the Elements. New York: Berkley Books. ISBN 0-425-18467-6. 
  6. ^ Levey, Martin (1973). Early Arabic Pharmacology: An Introduction Based on Ancient and Medieval Sources. Brill Archive. str. 9. ISBN 90-04-03796-9. 
  7. ^ A.K. Sharma; Seema Wahad; Raśmī Śrīvāstava (2010). Agriculture Diversification: Problems and Perspectives. I. K. International Pvt Ltd. str. 140. 
  8. ^ a b Roach, John (29. 3. 2007). „Oldest Perfumes Found on "Aphrodite's Island"”. Arhivirano iz originala 12. 10. 2013. g. Pristupljeno 21. 6. 2014. 
  9. ^ „Ancient Perfumes Recreated, Put on Display in Rome”. Fox News. 
  10. ^ Elis, Kiss (2. 6. 2018). „Ancient perfume recreated for anniversary show”. Kathimerini English Edition. Pristupljeno 6. 6. 2018. 
  11. ^ al-Hassani, Woodcok and Saoud (2006) 1001 Inventions; Muslim Heritage in Our World, FSTC, p.22.
  12. ^ M. Ullmann (1986), „AL-KĪMIYĀ”, The Encyclopaedia of Islam, 5 (2nd izd.), Brill, str. 111b 
  13. ^ E. Wiedemann; M. Plessner (1986), „AL-ANBĪḲ”, The Encyclopaedia of Islam, 1 (2nd izd.), Brill, str. 486a 
  14. ^ Henry George Liddell; Robert Scott, ur. (1897), „ἄμβιξ”, Greek-English Lexicon (8th izd.), Harper & Brothers, str. 73 
  15. ^ Marcellin Berthelot (1889), Introduction à l'étude de la chimie des anciens et du moyen âge, Steinheil, str. 164 
  16. ^ Giovanni Dugo, Ivana Bonaccorsi (2013). Citrus bergamia: Bergamot and its Derivatives. CRC Press. str. 467. ISBN 9781439862292. 
  17. ^ Thompson, C.J.S. (1927). The Mystery and Lure of Perfume. London: John Lane the Bodley Head Limited. str. 140. 
  18. ^ Voudouri, Dimitra; Tesseromatis, Christine (decembar 2015). „Perfumery from Myth to Antiquity” (PDF). International Journal of Medicine and Pharmacy. 3 (2): 52. doi:10.15640/ijmp.v3n2a4  . Arhivirano iz originala (PDF) 16. 08. 2021. g. Pristupljeno 05. 09. 2021. 
  19. ^ Sullivan, Catherine (1994-03-01). „Searching for nineteenth-century Florida water bottles”. Historical Archaeology (na jeziku: engleski). 28 (1): 78—98. ISSN 0440-9213. S2CID 162639733. doi:10.1007/BF03374182. 
  20. ^ Stoddart, David Michael (1990). The Scented Ape: The Biology and Culture of Human Odour. Cambridge University Press. str. 142-167. 
  21. ^ Compare: Pepe, Tracy (2000). So, What's All the Sniff About?: An In-Depth Plea for Sanity and Equal Rights for Your Sense of Smell, Our Most Neglected and Endangered Sense. So Whats all the Sniff about. str. 46. ISBN 9780968707609. Pristupljeno 11. 7. 2015. „In 1693 an Italian, Giovanni Paolo de Feminis created a fragrance called "Aqua Mirabilis". This fragrance was said to have therapeutic properties to aid with headaches and heart palpitations. It was designed as a non-gender aroma that would enhance one's mood.” 
  22. ^ „A Brief History of Men's Cologne – Discover the History of Men's Fragrances-COLOGNE BLOG”. COLOGNE BLOG. Arhivirano iz originala 3. 2. 2014. g. 
  23. ^ Charles Rice, Frederick Albert Castle (1879). New Remedies: An Illustrated Monthly Trade Journal of Materia Medica, Pharmacy and Therapeutics. W. Wood & Company. str. 358. 

Literatura uredi

  • Burr, Chandler (2004). "The Emperor of Scent: A True Story of Perfume and Obsession" Random House Publishing. ISBN 978-0-375-75981-9
  • Edwards, Michael (1997). "Perfume Legends: French Feminine Fragrances". Crescent House Publishing. ISBN 0-646-27794-4.
  • Klymentiev, Maksym. "Creating Spices for the Mind: The Origins of Modern Western Perfumery". The Senses and Society. Vol. 9, 2014, issue 2.
  • Moran, Jan (2000). "Fabulous Fragrances II: A Guide to Prestige Perfumes for Women and Men". Crescent House Publishing. ISBN 0-9639065-4-2.
  • Turin, Luca (2006). "The Secret of Scent". Faber & Faber. ISBN 0-571-21537-8.
  • Stamelman, Richard: "Perfume – Joy, Obsession, Scandal, Sin". Rizzoli. ISBN 978-0-8478-2832-6. A cultural history of fragrance from 1750 to the present day.
  • Süskind, Patrick (2006). "Perfume: The Story of a Murderer". Vintage Publishing (English edition). ISBN 978-0-307-27776-3. A novel of perfume, obsession and serial murder. Also released as a movie with same name in 2006.
  • A.K. Sharma; Seema Wahad; Raśmī Śrīvāstava (2010). Agriculture Diversification: Problems and Perspectives. I. K. International Pvt Ltd. str. 140. 
  • Theodoulou, Michael (25. 2. 2005). „Archaeological dig sniffs out world's oldest perfumery”. The Scotsman. Pristupljeno 19. 2. 2007. 
  • „The History of Perfume”. everythinkaboutperfume.com (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 8. 2. 2015. g. Pristupljeno 3. 2. 2015. 
  • Jones, Geoffrey (2010). Beauty Imagined: A History of the Global Beauty Industry. OUP Oxford. ISBN 9780191609619. Pristupljeno 2015-07-13. „Russia had begun to modernize its extremely backward economy after the abolition of serfdom in 1861. There was a heavy French presence in many of Russia's new industries [...] including perfume. In 1864 Henri Brocard, the son of a small Parisian perfumer, opened a soap and perfume business in Moscow [...] Brocard expanded a business which sold in the major cities in Russia, and its factory in Moscow made perfumes, soaps, powders, cosmetics, and even dental care products. [...] [T]here is evidence that the leading Russian houses may have been amongst the world's largest perfume companies by the 1900s. Brocard had sales of $500,000 in 1904. Rallet, which sold in the Balkans as well as in Asian countries surrounding Russia, achieved sales of 50 million francs, or nearly $10 million, by 1914.” 
  • Reid, Susan E. (2012). „Gender and the Destalinisation of Consumer Taste in the Soviet Union under Khrushchev”. Ur.: Martens, Lydia; Casey, Emma. Gender and Consumption: Domestic Cultures and the Commercialisation of Everyday Life. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 9781409490845. Pristupljeno 2015-07-13. „Soviet perfume production had already become a matter for central state planning in the Stalinist 1930s, although output was not high.” 

Spoljašnje veze uredi

 
Parfem na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Парфем&oldid=27554689”