Pelengiri
Pelengiri ili pelengaće su seo srpske muške narodne nošnje, vrsta donjeg haljetka koji se nosio zimi i po hladnijem vremenu. Pravljene su od težine ili neuvaljanog belog sukna (od vune).
Izgled
urediKrojile su ih i šile žene od domaće vunene tkanine - sukna bele ili mrke boje. Po kroju su slične platnenim gaćama. Sačinjene su od ravnih „nogavica”, između kojih je umetnut „tur” - „četvrtka” i poruba - „podlje” u pojasu sa provučenim kudeljnim „svitnjakom”. Pelengiri su dosezali do polovine listova.
Nogavice su pri dnu ukrašavane resama i vunenim vezom rađenim u tehnici pokrstice.
Uz pelengire, nosio se džamadan, gunja ili gunj dugih rukava, na gornjem delu tela, dok su se ispod nogavica pelengira nosili sukneni tozluci, a na nogama čarape i nazuvice, kao i opanci prešnjaci ili crvenjaci ili đonaši. Na glavi se nosila vunena pletena šubara ili fes preko koga se nosio krmezni šal crvene boje.[1]
Rasprostranjenost
uredi„...Srbi u jugozapadnoj Srbiji i u nekim predelima stare Raške, nose kratke pelengaće ili šalvare.” - zabeležio je Ami Bue 1840. godine. O pelengirima u jugozapadnoj Srbiji u drugoj polovini XIX veka pišu M. Đ. Milićević i Vladislav Karić. Milićević: ,,pelengiri su kao široke vunene gaće. Njih nose seljaci u planinskim krajevima: u okruzima užičkog, starom čačanskom i kruševačkom, u polovini rudničkog starog okruga i u brdovitoj polio valjevskog. Pelengiri se oblače da je bedrima toplije, i kad se radi što prljavo, da se čuvaju košulje i gaće od prljanja.”[2] Karić piše: „ U užičkome, a donekle i u svim susednim mu okruzima, mesto čakšira nose obično „pelengire”, od poretkog beloga ili crnog, neuvaljanog sukna; one su nalik na poširoke gaće, ne stižu nikad do članaka i vise o kukovima”.[3]
Vuk Stefanović Karadžić pelengire naziva i „pelengaćama”, koje opisuje na sledeći način: „...vunene podebele gaće do niže koljena, koje se osobito nose po Hercegovini. Pelengaće se nose i po južnijim krajevima današnje Srbije n. p. u nahiji Užičkoj. Od prije su i Crnogorci nosili pelengaće, ali sad mesto njih nose plavetne kupovne gaće od raše.”[4]
Pelengiri se nalaze u narodnoj nošnji Starog Vlaha, Šumadiji i Azbukovici.
Više
urediMuška deca nosila su gunjić i pelengaće koje su pozadi bile prorezane.
Reference
uredi- ^ Bjeladinović,, Jasna (2011). Narodne nošnje Srba u XIX i XX veku. Beograd: Etnografski muzej. str. 493—494. ISBN 978-86-7891-059-3.
- ^ Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, knj. 48. https://books.google.rs/books?id=yR93CAAAQBAJ&pg=PA172&lpg=PA172&dq=%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%80%D0%B8&source=bl&ots=5v8qCM-lru&sig=ACfU3U0O5hA1c_KSAlJpAA_uEMigpDz9Hw&hl=sr&sa=X&ved=2ahUKEwiDm-Ldrb_lAhUIa8AKHZIoAxkQ6AEwAnoECAkQAQ#v=onepage&q=%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%80%D0%B8&f=false. str. 171.
- ^ Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. https://books.google.rs/books?id=yR93CAAAQBAJ&pg=PA172&lpg=PA172&dq=%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%80%D0%B8&source=bl&ots=5v8qCM-lru&sig=ACfU3U0O5hA1c_KSAlJpAA_uEMigpDz9Hw&hl=sr&sa=X&ved=2ahUKEwiDm-Ldrb_lAhUIa8AKHZIoAxkQ6AEwAnoECAkQAQ#v=onepage&q=%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%80%D0%B8&f=false. str. 172.
- ^ Stefanović Karadžić, Vuk (1852). Srpski rječnik. https://www.scribd.com/doc/68240726/Vuk-Stefanovic-Karadzic-Srpski-rjecnik-1852. str. 493.
Literatura
uredi- Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, knj. 48.
- Vuk Stefanović Karadžić, Srpski riječnik, 1852.
- Jasna Bjeladinović, Narodne nošnje Srba u XIX i XX veku, knj. 2, Beograd, 2011.