Peter Vajs
Peter Ulrih Vajs (nem. Peter Ulrich Weiss; Babelsberg, 8. novembar 1916 — Stokholm, 10. maj 1982) bio je nemački pisac, slikar, grafički umetnik i eksperimentalni filmski režiser.[1] Smatra se jednim od najvažnijih pisaca nemačkog govornog područja iz druge polovine 20. veka.
| Peter Vajs | |
|---|---|
 Petar Bajs (1982) | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Peter Ulrih Vajs |
| Datum rođenja | 8. novembar 1916. |
| Mesto rođenja | Babelsberg, Nemačko carstvo |
| Datum smrti | 10. maj 1982. (65 god.) |
| Mesto smrti | Stokholm, Švedska |
| Književni rad | |
| Najvažnija dela | Mara/Sad Istraga Estetika otpora |
Poticao je iz porodice češko-jevrejskog porekla, te je zbog nacističkih progona morao emigrirati iz Nemačke; izbegao je u Veliku Britaniju, potom u Čehoslovačku, a zatim u Švedsku, gde je na kraju formalno preuzeo i državljanstvo. Bio je poznat po radikalno levim stavovima, kao i žestokoj kritici Vijetnamskog rata, a pred kraj života se priključio komunističkoj stranci. Usprkos hladnoratovskoj podeli, njegov talent je priznat, ali i kritički osporavan, i u Zapadnoj i u Istočnoj Nemačkoj, a što je najviše došlo do izražaja kada je njegova drama Istraga godine 1965. imala simultanu premijeru s obe strane Berlinskog zida.[2]
Književnu reputaciju je stekao u posleratnom nemačkom svetu kao zagovornik avangardne književnosti, eksponent autobiografske proze i kao politički angažovani dramski autor. Međunarodni uspeh stekao je dramom Mara/Sad, čija je američka postavka dobila nagradu Toni, a kasnije je adaptirana u istoimenu filmsku adaptaciju u režiji Pitera Bruka. Njegova drama Istraga, poslužila je za širenje rasprava o takozvanom Vergangenheitsbewältigung to jest polemici o odnosu Nemaca prema nacističkoj istoriji i načinima na koje je taj odnos aktiviran u književnosti i kulturi generalno. Vajsovo kapitalno delo jeste Estetika otpora, objavljena u tri toma, koju je internacionalna kritika proglasila za najvažniju knjigu napisanu na nemačkom jeziku 70-ih i 80-ih.[3] Njegovi slikarski radovi i avangardni filmovi, nastali u tradiciji nadrealizma, ostali su manje poznati široj javnosti.
Reference uredi
- ^ „Peter Weiss”. www.seagullbooks.org. Pristupljeno 2023-01-31.
- ^ „Peter Weiss | German writer | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-01-31.
- ^ Klaus Beutin, Klaus Ehlert, Wolfgang Emmerich, Helmut Hoffacker, Bernd Lutz, Volker Meid, Ralf Schnell, Peter Stein und Inge Stephan: Deutsche Literaturgeschichte. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. 5., überarbeitete Auflage. Stuttgart-Weimar: Metzler 1994, S. 595.
Dodatna literatura uredi
- Robert Cohen: Understanding Peter Weiss. Trans. Martha Humphreys. Columbia, S.C.: University of South Carolina Press, 1993.
- Peter Weiss. Rainer Gerlach (ed.). Frankfurt/Main, 1984.
- Peter Weiss. Leben und Werk. Gunilla Palmstierna-Weiss and Jürgen Schutte (eds.). Frankfurt/Main 1991.
- Manfred Haiduk: Der Dramatiker Peter Weiss. Berlin, 1977.
- Rethinking Peter Weiss. Jost Hermand and Marc Silberman (eds.). Peter Lang, 2000.
- W.G. Sebald. "The Remorse of the Heart: On Memory and Cruelty in the Work of Peter Weiss." On the Natural History of Destruction. Trans. Anthea Bell. Alfred Knopf, 2003.
