Podloška
Podloška (podmetač, platna) je mašinski element koji se koristi u navojnim spojevima. U većini slučajeva je to pločica kružnog oblika sa otvorom u sredini. U zavisnosti od konstrukcije, može imati različite funkcije, i to: osiguranje navojnih spojeva od odvrtanja, ravnomernija raspodela površinskog pritiska, prednaprezanje navojnog spoja, izolacija, zaptivanje i sl. Podloške se izrađuju od različitih materijala u zavisnosti od namene, ali se najčešće koristi čelik, plastika i bakar.
Kroz otvor na podloški prolazi vijak. Podloška se postavlja između glave vijka (ili navrtke) i elementa koji se spaja vijcima.
Tipovi uredi
Ravna (prstenasta) podloška uredi
Ravna podloška je, kako joj ime kaže, ravna kružna pločica sa otvorom u sredini. Razlikuje se dve vrste, obična i podloška sa velikim spoljašnjim prečnikom. Obična ravna podloška obično ima dva puta veći spoljašnji prečnik od unutrašnjeg. Ova podloška se koristi za ravnomerniju raspodelu površinskog pritiska i kao odstojnik. Često se koristi i iz estetskih razloga, tj. postavlja se ispod glave vijka i navrtke kako bi se sprečilo oštećivanje elemenata koji se spajaju usled pritezanja vijka.
Izrađuju se uglavnom od čelika, a ređe od plastike i bakra.
Elastična podloška, rascepljena uredi
Rascepljena elastična podloška se koristi za osiguravanje navojnih spojeva protiv odvrtanja. Još se naziva i opružna podloška. Kružnog je oblika, ima otvor u sredini i jedan zarez. Na mestu zareza, podloška je blago savijena tako da su krajevi razmaknuti. Prilikom pritezanja, krajevi podloške se zabijaju u glavu vijka (ili navrtku) i element koji se spaja navojnim spojem. Na taj način se sprečava odvrtanje vijka i navrtke.
Izrađuje se od čelika za opruge.
Elastična podloška, konusna uredi
Konusna elastična podloška svojim izgledom podseća na ravnu podlošku. Konusnog je oblika i prilikom pritezanja navojnog spoja se deformiše i na taj način se ponaša kao opruga. Sa ovim podloškama je moguće napraviti prednapregnute spojeve tako da vijak ima potrebnu silu pritezanja da nedođe do odvrtanja, ali se u isto vreme dozvoljava navojnom spoju malo „slobode“.
Izrađuje se od čelika za opruge.
Podloška za nazubljenjem uredi
Podloška sa nauzbljenjem služi za osiguravanje navojnih spojeva od odvrtanja. Izgleda kao ravna podloška, sa tom razlikom što po spoljašnjem ili unutrašnjem obimu ima zube. Prilikom pritezanja ovi zubi se zabijaju u glavu vijka ili navrtku i na taj način sprečavaju odvrtanje.
Izrađuju se od čelika.
Podloška za zaptivanje uredi
Kao što kaže ime, služi za zaptivanje. Izgleda kao ravna podloška sa tom razliko što se izrađuje od bakra, plastike ili gume. Postavlja se ispod glave vijka u slučajevima kada se vijak koristi kao čep. Bakarne podloške se koriste kod velikih pritisaka i temperatura.
Gumena podloška uredi
Gumena podloška je istog oblika kao ravna podloška. Koristi se za zaptivanje ili kao vibroizolator.
Podloška za izolaciju uredi
Plastična podloška je uglavnom istog oblika kao i ravna podloška sa razlikom što se izrađuje od materijala koji ne provodi struju i to uglavnom od raznih vrsta plastike, bakelita i sl. Upotrebljava se u elektrotehnici kao izolator između vijka i provodnika.
Materijali uredi
Podloške mogu biti proizvedene od različitih materijala uključujući, ali ne ograničavajući se na:[1]
- Čelik – ugljenični čelik, čelik za opruge, nerđajući čelik A2 (304) i nerđajući čelik A4 (316/316L)
- Obojeni metali - bakar, mesing, aluminijum, titanijum, gvožđe, bronza i cink
- Legura – Silicijum bronza, inkonel, monel i hasteloj
- Plastika – Termoplasti i termoreaktivni polimeri kao što su polietilen, PTFE (teflon)[2]
- Najlon – najlon 6, najlon 66, najlatron i tekamid MDS[3]
- Specijalnost – Vlakna, keramika, guma, filc, koža, bimetali i liskun
- Fenolni – Materijal ima dobru električnu izolaciju, lagan je, žilav, ima nisku apsorpciju vlage, otporan je na toplotu i otporan na hemikalije i koroziju. Fenolne podloške su zamena za ravne metalne podloške u slučajevima kada je potrebna električna izolacija. Fenolne podloške se štancaju od velikih listova fenolnog materijala. Termin „fenolna podloška” se ponekad koristi za žigosane podloške od laminiranih materijala kao što su papir, platno i majlar.
Otpornost na koroziju uredi
Koriste se brojne tehnike za poboljšanje otpornosti na koroziju određenih materijala za pranje:
- Metalni premazi – Tipični premazi koji se koriste za proizvodnju podloški otpornih na koroziju su cink, kadmijum i nikl. Prevlaka cinkom deluje kao žrtvovani površinski sloj koji postaje žrtva korozivnih materijala pre nego što se materijal podloške može oštetiti. Kadmijum stvara visokokvalitetnu zaštitnu površinu, ali je toksičan, biološki i ekološki. Prevlake od nikla pružaju zaštitu od korozije samo kada je završni sloj gust i neporozan.
- Galvanizacija – Ova metoda uključuje oblaganje podloške elektrolitičkim taloženjem pomoću metala kao što su hrom ili srebro.
- Fosfatiranje – Otporna, ali abrazivna površina se postiže ugradnjom sloja cink-fosfata i ulja za zaštitu od korozije.
- Osmeđavanje ili zaplavljivanje – Izlaganje podloške (obično čelika) hemijskom jedinjenju ili rastvoru alkalne soli izaziva oksidacionu hemijsku reakciju, što rezultira stvaranjem obojene površine otporne na koroziju. Integritet premaza se može poboljšati tretiranjem gotovog proizvoda uljem koje istiskuje vodu.
- Hemijsko prevlačenje – Ova tehnika koristi leguru nikla i fosfora koja se istaloži na površinu mašine za pranje, stvarajući površinu izuzetno otpornu na koroziju i abraziju.[4]
Vrsta i oblik uredi
Američki nacionalni institut za standarde (ANSI) obezbeđuje standarde za ravne podloške opšte upotrebe. Tip A je serija čeličnih podloški sa širokim tolerancijama, gde preciznost nije kritična. Tip B je serija ravnih podložaka sa manjim tolerancijama gde su spoljni prečnici kategorisani kao „uski“, „obični“ ili „široki“ za određene veličine vijaka.[5]
„Tip“ ne treba mešati sa „formom“ (ali često jeste). Britanski standard za metalne podloške metričke serije (BS4320), napisan 1968. godine, skovao je termin „forma”. Obrasci idu od A do G i diktiraju spoljašnji prečnik i debljinu ravnih podložaka.
- Forma A: Normalan prečnik, normalna debljina
- Oblik B: Normalan prečnik, lagana debljina
- Oblik C: Veliki prečnik, normalna debljina
- Oblik D: Veliki prečnik, lagana debljina
- Forma E: Normalan prečnik, normalna debljina
- Forma F: Veliki prečnik, normalna debljina
- Oblik G: Najveći prečnik, veća debljina.
'Forma' podloške prilikom poređenja različitih tipova materijala se često koristi. U odnosu na BS4320 konkretno, podloške forme od 'A' do 'D' uključujući označene su podloške od 'svetlog metala' i isporučuju se samostalno obrađene od različitih metala uključujući: legure čelika, mesinga, bakra, itd. S druge srane BS4320 forme podloški od 'E' do 'G' označene su 'crne' (neobložene) podloške od mekog čelika, koje su obično specificirane sa dodatnim uslovom zaštitnog premaza.
Standardne metričke veličine ravnih podloški uredi
Podloške standardnih metričkih veličina koje su ekvivalentne BS4320 Formi A navedene su u tabeli ispod. Mere u tabeli se odnose na dimenzije podloški koje su opisane na crtežu. Specifikacije za standardne metričke ravne podloške bile su poznate kao DIN 125 (povučene) i zamenjene sa ISO 7089. DIN (Deutsches Institut für Normung - Nemački institut za standardizaciju) standardi su izdati za različite komponente uključujući industrijske spojne elemente kao metričke DIN 125 ravne podloške. DIN standardi ostaju uobičajeni u Nemačkoj, Evropi i širom sveta, iako je u toku prelazak na ISO standarde. Standardi DIN i dalje se koriste za delove koji nemaju ISO ekvivalente ili za koje nema potrebe za standardizacijom.[6]
| Nominlana zavrtka Veličine, M (mm) |
Korak zavrtnja navoj, P (mm) |
Prečnik (mm) | Debljina, H (mm) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. izbor |
2. izbor |
Grub | fini | Unutrašnji otvor, d1 |
Spoljašnji, d2 | |
| 1 | 0,25 | 1,1 | 3 | 0,3 | ||
| 1,2 | 0,25 | 1,3 | 3,5 | 0,3 | ||
| 1,4 | 0,3 | 1,5 | 4 | 0,3 | ||
| 1,6 | 0,35 | 1,7 | 4 | 0,3 | ||
| 1,7 | 1,8 | 4,5 | 0,3 | |||
| 1,8 | 0,35 | |||||
| 2 | 0,4 | 2,2 | 5 | 0,3 | ||
| 2,5 | 0,45 | 2,7 | 6 | 0,5 | ||
| 2,6 | 2,8 | 7 | 0,5 | |||
| 3 | 0,5 | 3,2 | 7 | 0,5 | ||
| 3,5 | 0,6 | 3,7 | 8 | 0,5 | ||
| 4 | 0,7 | 4,3 | 9 | 0,8 | ||
| 5 | 0,8 | 5,3 | 10 | 1 | ||
| 6 | 1 | 0,75 | 6,4 | 12 | 1,6 | |
| 7 | 1 | 7,4 | 14 | 1,6 | ||
| 8 | 1,25 | 1 | 8,4 | 16 | 1,6 | |
| 10 | 1,5 | 1,25 ili 1 | 10,5 | 20 | 2 | |
| 12 | 1,75 | 1,5 ili 1,25 | 13 | 24 | 2,5 | |
| 14 | 2 | 1,5 | 15 | 28 | 2,5 | |
| 16 | 2 | 1,5 | 17 | 30 | 3 | |
| 18 | 2,5 | 2 ili 1,5 | 19 | 34 | 3 | |
| 20 | 2,5 | 2 ili 1,5 | 21 | 37 | 3 | |
| 22 | 2,5 | 2 ili 1,5 | 23 | 39 | 3 | |
| 24 | 3 | 2 | 25 | 44 | 4 | |
| 27 | 3 | 2 | 28 | 50 | 4 | |
| 30 | 3,5 | 2 | 31 | 56 | 4 | |
| 33 | 3,5 | 2 | 34 | 60 | 5 | |
| 36 | 4 | 3 | 37 | 66 | 5 | |
| 39 | 4 | 3 | 40 | 72 | 6 | |
| 42 | 4,5 | 3 | 43 | 78 | 7 | |
| 45 | 4,5 | 3 | 46 | 85 | 7 | |
| 48 | 5 | 3 | 50 | 92 | 8 | |
| 52 | 5 | 4 | 54 | 98 | 8 | |
| 56 | 5,5 | 4 | 58 | 105 | 9 | |
| 60 | 5,5 | 4 | 62 | 110 | 9 | |
| 64 | 6 | 4 | 66 | 115 | 9 | |
| 68 | 70 | 120 | 10 | |||
| 72 | 74 | 125 | 10 | |||
| 76 | 78 | 135 | 10 | |||
| 80 | 82 | 140 | 12 | |||
| 85 | 87 | 145 | 12 | |||
| 90 | 93 | 160 | 12 | |||
| 100 | 104 | 175 | 14 | |||
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Stampings & Washers | Accutrex”. www.accutrex.com. Arhivirano iz originala 15. 02. 2016. g. Pristupljeno 2016-02-11.
- ^ Teflon PTFE Washers, New Process, retrieved May 10, 2016
- ^ „Nylon Spacers And Washers - New Process Fibre”. New Process Fibre Company, Inc. (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2016-02-11.
- ^ „Washers Information | IHS Engineering360”. www.globalspec.com. Pristupljeno 2016-02-11.
- ^ „Standard Washers - Boker's, Inc.”. www.bokers.com.
- ^ „Metric DIN 125 Flat Washers” (PDF). Aspen Fasteners.
Literatura uredi
- Katalog Wurth
- Bojan Kraut (1982), Strojarski priručnik, Tehnička knjiga Zagreb
- Lionel S. Marks (1951), Mechanical Engineers' Handbook, McGraw-Hill Publishing Company Ltd., London
- Parmley, Robert. (2000). "Section 11: Washers." Illustrated Sourcebook of Mechanical Components. New York: McGraw Hill. ISBN 0070486174 Drawings, designs and discussion of various uses of washers.
- Samuel, Andrew (1999). Introduction to Engineering Design. Oxford: Butterworth-Heinemann. str. 213. ISBN 978-0-7506-4282-8.
- Dyke, Andrew Lee (1919). Dyke's Automobile and Gasoline Engine Encyclopedia. A.L. Dyke. str. 1.
- Bojan Kraut (1982), Strojarski priručnik, Tehnička knjiga Zagreb
- Lionel S. Marks (1951), Mechanical Engineers' Handbook, McGraw-Hill Publishing Company Ltd., London
- Bickford, John H.; Nassar, Sayed (1998). Handbook of bolts and bolted joints. CRC Press. ISBN 978-0-8247-9977-9.
- Colvin, Fred Herbert; Stanley, Frank Arthur (1914), American Machinists' Handbook and Dictionary of Shop Terms (2nd izd.), McGraw-Hill.
- Hallowell, Howard Thomas, Sr (1951), How a Farm Boy Built a Successful Corporation: An Autobiography, Jenkintown, Pennsylvania, USA: Standard Pressed Steel Company, LCCN 52001275, OCLC 521866.
- Huth, Mark W. (2003), Basic Principles for Construction, Cengage Learning, ISBN 978-1-4018-3837-9.
- Oberg, Erik; Jones, Franklin D.; Horton, Holbrook L.; Ryffel, Henry H. (2000). Machinery's Handbook (26th izd.). New York: Industrial Press Inc. ISBN 978-0-8311-2635-3.
- Ryffel, Henry H.; et al. (1988), Machinery's Handbook (23rd izd.), New York: Industrial Press, ISBN 978-0-8311-1200-4.
- Smith, Carroll (2012). Carroll Smith's Nuts, Bolts, Fasteners, and Plumbing Handbook. MBI Publishing Company LLC. ISBN 978-0-7603-4103-2.
Spoljašnje veze uredi
- Dimensions of Global washers
- ASME Plain washer dimensions (Type A and Type B) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. oktobar 2020)
- Typical USA Flat Washer Dimensions USS, SAE, Fender, and NAS washer ID & OD (mm)
- American National Standard (ANSI) Type B Plain Washers Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. januar 2019)
- SAE Flat Washers Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. septembar 2016) Type A Plain Washers
- USS & SAE Combined Flat Washer Dimensions
- Flat Washer Thickness Table Steel Gage Thicknesses, non-metric
- Split Lockwashers: Truth vs. Myth Hill Country Engineering
- Using machine washers Machine Design - Using washers