Портал:Istorija/Izabrani 12 2014

Partenon, (stgrč. Παρθενών, grč. Παρθενώνας) je hram posvećen grčkoj boginji Atini, zaštitnici grada Atine, izgrađen u 5. veku p. n. e. na Akropolju. To je najznačajnija sačuvana građevina klasičnog stila, koja se smatra vrhuncem razvoja dorskog stila. Njegove dekorativne skulpture ubrajaju se u najvažnija dela starogrčke umetnosti. Partenon se smatra trajnim simbolom antičke Grčke i atinske demokratije, i spada u najveće svetske kulturne spomenike. Grčko ministarstvo kulture trenutno sprovodi projekat restauracije i rekonstrukcije.

Partenon je izgrađen umesto starijeg hrama posvećenog Atini, poznatog pod nazivom Pre-Partenon ili Stariji Partenon koji je uništen u invaziji Persijanaca iz 480. p. n. e.

Kao i većina grčkih hramova, Partenon je korišćen kao trezor, a jedno vreme je bio trezor Delskog saveza. U 6. veku Partenon je korišćen kao hrišćanska crkva posvećena Bogorodici. Nakon što su Turci osvojili Grčku, korišćen je kao džamija početkom druge polovine petnaestog veka, oko 1460. godine i u to vreme je imao i minaret.

Pred kraj sedamnaestog veka, 28. septembra 1687. godine, tursko skladište municije koje se nalazilo unutar zgrade je bilo pogođeno mletačkim granatama. Rezultujuća eksplozija je u znatnoj meri oštetila Partenon i njegove skulpture, a zapovednik mletačke vojske, Venecijanac Frančesko Morosini je postao poznat kao čovek koji je razorio Partenon.

Početkom devetnaestog veka, 1806. godine, Tomas Brus, lord od Elgina je odneo neke od sačuvanih skulptura, zahvaljujući dozvoli Turaka. Te skulpture, danas poznate kao Elginov ili Partenonski mermer, su prodate 1816. godine Britanskom muzeju u Londonu, gde su i danas izložene. Još od 1983, na predlog tadašnje ministarke kulture Meline Merkuri, grčka vlada nastoji da vrati skulpture u Grčku, ali, za sada, bez uspeha.

...dalje...