Пољски брест

Poljski brest
	Poljski brest u Blimu (Francuska)
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Rosales
Porodica:	Ulmaceae
Rod:	Ulmus
Vrsta:	U. minor
Binomno ime
	Ulmus minor; Mill.
	Areal poljskog i dlakavog poljskog bresta.

Poljski brest (Ulmus minor Mill.) svoj naučni naziv dobio je 1768. godine od Filipa Milera (Philip Miller, 1691-1771) engleskog botaničara. Pre toga imao je nazive campestris i glabra, ali zbog istovetnih naziva i za neke druge vrste bresta, usvojen je najraniji koji ne pravi konfuziju. I posle 1768. sledi čitav niz sinonima, od kojih su neki još važeći. U srpskom jeziku pored naziva gololisni poljski brest (brijest) zapisani su i nazivi bres, barst, jagnjed, brst, brstovina, rušten, crveni ili crni brest...^[1].

Sinonimi

syn: campestris L. (1753); glabra Mill. (1768); carpinifolia Gleditsch (1773); angustifolia (Weston) Weston (1775); sativa Du Roi (1772); vulgaris Pallas (1776); pumila Pallas (1784); suberosa Monch (1785); foliacea Gilibert (1792); nitens Monch (1794); nana Borkhausen (1800); nemorosa Borkhausen (1800); tiliaefolia Host (1827); major Hohen. (1838); micrantha Kittel (1844); globifera Hartig (1850); eu-campestris Achers. et Graebn. (1898); plotii Druce (1911); diversifolia Melville (1939); coritana Melville (1949)

Areal

Težište areala gololisnog poljskog bresta je srednja Evropa (za razliku od dlakavog poljskog bresta čije težište areala je Mediteran), a proteže se i na južnu i zapadnu Evropu, severnu Afriku i Malu Aziju. Severna granica ide do Engleske, Estonije i centralnog Urala. Raste na rečnim nanosima većih i manjih reka, a retko ide iznad 1.000 m nad morem^[2].

Opis vrste

Drvo oko 30 (40) m visoko, sa gusto lisnatom krunom na osami i horizontalnim debelim granama. Mlade grane vrlo tanke (1,5-2,5 mm), gole, sa retkim okruglastim lenticelama. Kod nas su zabeleženi primerci sa oko 2 m prsnog prečnika i starošću oko 300 godina. Kora starih stabala je duboko uzdužno ispucala. Glatka kora, svetla do tamnosmeđa, puca rano u kvadratiće ili nepravilne pravougaonike. Vršni pupoljci letorasta izduženojajastog oblika, na vrhu obično zašiljeni, dugi 2,5 do 5,5 mm, goli, sa 10 do 15 tamnosmeđih ljuspi koje po obodu imaju duge, beličaste ili smeđe trepavičaste dlačice.

Listovi poređani dvoredo-mozaično; pri osnovi asimetrični, debeli, čvrsti, grubi, gore goli i glatki, dole većinom goli, samo u uglovima nerava dlakavi, po obodu dvostruko testerasti, eliptični, dugi 6 do 10 cm i 4 do 6 cm široki. Lisna peteljka duga 6 do 16 mm. Nervi (10-17 pari) se ponekad pri kraju granaju.

Cvetni pupoljci okruglasti, na vrhu tupi. Cvetovi u bočnim cvastima po 15 do 20 u jednoj skupini; javljaju se iz bočnih pupoljaka jedno i dvogodišnjih grančica u martu-aprilu pre listanja. Perijant je zvonast, sa 4 do 6 tupih tamnosmeđih ili ljubičastih režnjeva, koji su po obodu dugo trepavičasto dlakavi. Prašnika ima 4-5, čije su antere karmincrvene. Žigovi, vrhom odstojeći, resasti, beličasti, retko ružičasti.

Krilate orašice na vrlo kratkoj peteljci, sa ostatkom perijanta pri osnovi, duge oko 20 mm, žućkastosmeđe, obrnuto jajaste. Seme je smešteno u gornjoj polovini krioceta i svojim rubom dodiruje urez na vrhu ploda. Plodonosi u maju^[2]^[3].

Unutarvrsni taksoni

Sadnica šarenolisnog poljskog bresta (Ulmus minor 'Argenteovariegata').

'Rueppellii' je unutarvrsni takson koji Bailey (1902) opisuje kao kultivar U. campestris Smith. kompaktne krune, sa plutastim granama i sitnim listovima. Prema Greenu (1964) prvi put ga pominje Spath (Berlin, Cat.73,p124. 1888-1889) kao U. campestris Rueppellii, a Kruessmann (Handb.Laubgeh.2:535. 1962) kao U. carpinifolia Gled. 'Rueppellii'. On ga opisuje kao piramidalno drvo sa jasno izdvojenim stablom i brojnim uspravnim granama koje formiraju loptastu ili jajastu krunu. Janjić citira Kruessmanna, ali navodi i naziv U. Rueppellii hort. ex Schelle, in Beissner-Schelle-Zabel, Handb. Laubholzben., 84 (1903). Listovi 4-5 cm dugi, 2-3 cm široki, sa 9-13 nerava na kraćoj polovini liske koji se ponekad račvaju pri vrhu, po obodu dvostruko testerasti, sa po jednim sekundarnim zubom, slabo asimetrični pri osnovi. Lisna drška 2-5 mm duga^[4].

'Argenteovariegata' kultivar prvi je opisao belgijski profesor botanike Wesmael 1863. godine. Listovi su sa krem ili belim izdiženim mrljama, a na istoj biljci mogu da se nađu potpuno beli i potpuno zeleni listovi. Osetljiv je na holandsku bolest kao i osnovna (zelenolisna) forma^[4].

Od prirodnih taksona najčešći je varijetet sa jakim trakama plute na mladim grančicama (U. minor var. suberosa (Moench) Rehder).

Reference

^ Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII
^ ^a ^b Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
^ ^a ^b Grbić, M. (1992): Unapređenje rasadničke proizvodnje nekih brestova (Ulmus L.) autovegetativnim metodama razmnožavanja. Doktorska disertacija, Šumarski fakultet Beograd.

Spoljašnje veze

[dragi-1] Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII

[bane-2] Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[ema-3] Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

[mikaggg-4] Grbić, M. (1992): Unapređenje rasadničke proizvodnje nekih brestova (Ulmus L.) autovegetativnim metodama razmnožavanja. Doktorska disertacija, Šumarski fakultet Beograd.

[1]

[2]

[3]

[4]