Prerasti u kanjonu Vratne
44° 23′ 00″ S; 22° 20′ 14″ I / 44.383207° S; 22.337184° I
| Spomenik prirode Prerasti u kanjonu Vratne | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Opština | Negotin |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | 44° 23′ 00″ S; 22° 20′ 14″ I / 44.383207° S; 22.337184° I |
.svg)  Prerasti u kanjonu Vratne Prerasti u kanjonu Vratne na karti Srbije | |
| Godina zaštite | 2014. |
| Stepen zaštite | III |
| Staratelj | Zavod za zaštitu prirode Srbije |
| Zvanični veb-sajt | |
Prerasti u kanjonu Vratne ili Vratnjanske kapije su geomorfološki spomenik prirode Republike Srbije, smešten u njenom istočnom delu, u opštini Negotin koji se sastoji od tri prerasti. To su najveće i najviše prerasti u Evropi [1], a poznati su kao Vratnjanske kapije.
Spomenik prirode obuhvata tri prerasti, tj. prirodno nastale stenovite mostove iznad reke Vratne i njihovo okruženje u oblasti Miroč planine. Prerasti su prirodno nastali kameni mostovi kraškom erozijom[2]. U blizini se nalazi i Manastir Vratna.
Lokacija
urediPrirodno dobro Spomenik prirode «Prerasti u kanjonu Vratne» nalazi se u istočnoj Srbiji, na istočnoj strani Veliog Grebena, na reci Vratni, pritoci Slatinske reke, koja se uliva u Dunav, u Negotinskoj krajini. Pripada opštini Negotin, katastarskim opštinama Vratna i Jabukovac.[2]
Opis prerasti
uredi
U klisuri reke Vratne postoje tri prirodna kamena mosta, dva u blizini samog manastira i treći, udaljeniji, u dubini rečne klisure. Do njih se dolazi obeleženom planinarskom stazom, koja je ranije prolazila kroz sam manastir, dok se danas obilazi manastirsko imanje i do reke se stiže kod najniže položene Male prerasti. Tri prerasti imaju sledeća obeležja[2] [3]:
- Mala prerast je udaljena oko 200 metara uzvodno od manastira i njena dužina je 15 metara. Širina njenog otvora iznosi 33 metra, visina 34 metra, dok je debljina svoda iznad otvora 10 metara;
- Velika prerast je udaljena oko 100 metara iznad Male prerasti i njena dužina je 45 metara. Širina njenog otvora iznosi 23 metra, visina 26 metra, dok je debljina svoda iznad otvora 30 metara;
- Suva prerast se nalazi oko dva kilometra uzvodno od Male i Velike prerasti i njena dužina je 34 metara. Širina njenog otvora iznosi 15 metra, visina 20 metra, dok je debljina svoda iznad otvora 10 metara. Svoj naziv je dobila po tome što Vratna u letnjem delu godine ponire pedesetak metara uzvodno od nje, da bi se kasnije pojavila i još jednom nestala, pre nego što ponovo izbije iz stene i nastavi dalje da teče površinom zemlje.
Same prerasti su različitog porekla. Dok su prve dve ostaci nekadašnje tunelske pećine kroz koju je tekla Vratna i čiji se deo svoda između njih urušio, dotle je treća nastala usled poniranja reke. U njenoj blizini otkriveno je još primera kraškog reljefa, tri neistražene pećine, od kojih je jedna najduža, druga obiluje tunelima i hodnicima, a u trećoj se nalazi jezerce [4]. Jovan Cvijić je zaključio da su ovi prerasti nekada bili deo ogromne pećine koju je oblikovala podzemna reka.
Flora i fauna
urediDosadašnja istraživanja su pokazala da na ovom području raste 310 različitih biljnih vrsta u 10 biljnih zajednica, od kojih su mnoge endemiti ili relikti koji potiču još iz doba tercijara. Naročito su interesantne reliktne polidominantne šume klisurastog dela Vratne, kao i vegetacija krečnjačkih stena.[5]
Režim zaštite
urediSpomenik prirode „Prerasti u kanjonu Vratne” je proglašen uredbom iz 2014. godine[6] [7].
Upravljač
urediUpravljač zaštićenog područja Spomenika prirode Prerasti u kanjonu Vratne je JP "Srbijašume", Novi Beograd.[2]
Izvori
uredi- ^ https://www.serbia.com/srpski/prerasti-vratne-najvise-kamene-kapije-evrope/
- ^ a b v g https://zzps.rs/wp/pdf/Prerast%20u%20kanjonu%20Vratne.pdf
- ^ https://geoparkdjerdap.rs/geolosko_nasledje/prerasti-u-kanjonu-vratne/?pismo=cir
- ^ http://www.politika.rs/scc/clanak/39499/Kamene-kapije-u-kanjonu-Vratne
- ^ „Flora prirodnog dobra Vratna”.
- ^ https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/vlada/uredba/2014/99/3/reg
- ^ http://www.negotin.rs/vest-vlada-proglasila-kanjon-vratne-za-spomenik-prirode-2457.htm
