Privreda Brazila
Brazil je jedna od vodećih država sveta u oblastima rudarstva, poljoprivrede, industrijske proizvodnje, uz snažan i brzo rastući sektor usluga. Jedan je od najvećih proizvođača mnoštva ruda, među kojima je ruda gvožđa, kalaj, boksit, mangan, zlato, kvarc, i dijamanti i drugi dragulji.[1] Izvozi velike količine čelika, automobile, elektroniku, i robu široke potrošnje. Najveći je svetski proizvođač kafe, narandži, i manioke, i među najvećim je proizvođačima šećera, soje, i govedine.
| Privreda Brazila | |
|---|---|
 | |
| Valuta | Brazilski real (BRL, R$) |
| Fiskalna godina | kalendarska godina |
| Članstvo u organizacijama | Unasul, STO, Merkosul, G-20 i druge |
| Statistika | |
| BDP (nominalna) | $ 2,09 biliona (nominalni) |
| BDP rast | 7,5% (2010) |
| BDP po stanovniku | $10,471 (2010) |
| BDP po sektoru | poljoprivreda: 5,5% industrija: 28,7% usluge: 65,8% (2007) |
| Inflacija (IPC) | 4,44% (2010) |
| Stanovništvo ispod linije siromaštva | 15,5% (2009) |
| Džini indeks | 49.3 (2009) |
| Radna snaga | 103.6 million (2010) |
| Radna snaga po zanimanjima | poljoprivreda: 20%, industrija: 14% i usluge: 66% (2003) |
| Glavne industrije | avioindustrija, industrija čelika, rude gvožđa, uglja; mašinogradnja, namenska industrija, tekstil i odeće; naftae, cement; hemikalije; đubriva; potrošačkih proizvodi, uključujući obuću, igračke i elektroniku; prerada hrane, transportna oprema, uključujući i automobile, tramvaje i lokomotive; elektronika, telekomunikacijona oprema, sateliti, nekretnine, pivare, turizam |
| Razmena | |
| Izvoz | $201,9 milijardi (2010) |
| Izvozna dobra | oprema za vazdušni saobraćaj, mašine, čelik, avioni, papir, električne mašine, gvozdena ruda, soja, obuća, kafa, automobili, auto delovi |
| Glavni izvozni partneri | Kina 15,3%, SAD 9,6%, Argentini 9,2%, Holandija 5,1%, Nemačka 4,0% (2010) |
| Uvoz | $187,7 milijardi (2010) |
| Uvozna dobra | mašine, električna i transportna oprema, hemijski proizvodi, ulja, auto delovi, elektronika |
| Glavni uvozni partneri | SAD 15,0%, Kina 14,1%, Argentini 7,9%, Nemačka 6,9%, Japan 3,8% (2010) |
| Bruto spoljni dug | $310,8 milijardi (2010) |
| Javne finansije | |
| Javni dug | 41,4% (2010) |
| Prihodi | $354,8 milijardi |
| Rashodi | $434,9 milijardi |
| Kreditni rejting | BBB+ (domaći) BBB- (strani) |
| Sve vrednosti, ako nije drugačije naznačeno, izražene su u američkim dolarima | |
Privredna istorija uredi
Istorijat brazilske privrede karakterišu ciklusi velikog napretka i velikih kriza. Od 16. do sredine 20. veka, privreda je uglavnom bila oslonjena na dva glavna poljoprivredna proizvoda, čije su cene varirale na svetskom tržištu. Razvoj privrede je počeo sa izvozom drveta brazil na početku kolonijalnog razdoblja a nastavljen je ekspanzijom proizvodnje šećera, i vađenjem ruda u 18. veku (naročito zlata i dijamanata). Polovinom 19. veka dolazi do značajnog povećanja proizvodnje kafe a krajem 19. i početkom 20. veka guma postaje veoma važan izvozni proizvod. Vlada Brazila je tokom 20. veka pokušala da diversifikuje privredu podsticanjem proizvodnje čime bi smanjila zavisnost od izvoza poljoprivrednih proizvoda.
Radi osiguravanja kontrole nad ključnim privrednim granama, vlada Brazila je nakon Velike krize tridesetih godina 20. veka vodila nacionalističku politiku. Preuzimala je vlasništvo nad najvećim preduzećima u zemlji, najčešće putem saradnje sa jednim ili više domaćih ili stranih preduzeća, da bi zatim akcije prodavala privatnim investitorima. Ovakva politika države bila je kritikovana jer ona nije bila podstaknuta ekonomskim razlozima, a pratila ju je nezgrapna i neefikasna birokratija; međutim, neke privredne grane su se razvile zahvaljujući vladinim merama, među koje su spadale direktne investicije, poreski podsticaji, zaštitne carine, i ograničenje uvoza. Država je pokrenula nekoliko ključnih privrednih grana: brodogradnju, petrohemiju, elektronsku, i avio-industriju. Takođe, vlada Brazila je tokom pedesetih godina 20. veka pokrenula auto-industriju s ciljem supstitucije uvoza američkih i nemačkih vozila. Proizvodni sektor je u jednom periodu krajem 20. veka ostvarivao najveći udeo u BDP-u, da bi nešto kasnije to postao sektor usluga.
Visoka stopa inflacije krajem 20. veka pogodila je sve segmente brazilske privrede. Do inflacije je došlo delom zbog vladine politike koja je dovela do visokog budžetskog deficita, jer je finansirala razvoj industrije, i subvencionisala poslovne zajmove, kao i zbog prakse među Brazilcima da kredite uzimaju kod stranih banaka kada je mogućnost za uzimanje domaćih kredita bila ograničena. Mere protiv inflacije nisu imale većeg uspeha sve do polovine devedesetih godina 20. veka kada je vlada Brazila počela da sprovodi plan „Plan Real“ (port. Plano Real), kojim su strogo ograničeni rashodi države, uvedena je nova valuta, i primenjene su brojne fiskalne reforme.
Vlada je tokom devedesetih godina 20. veka privatizovala desetine finansijskih institucija, fabrika, rudarskih preduzeća, među kojima je nekoliko značajnih proizvođača čelika i CVRD (port. Companhia Vale do Rio Dôce; CVRD). CVRD, ogroman rudarski i brodovlasnički konglomerat, podeljen je na manje celine. Vlada je, takođe, privatnim investitorima prodala manjinski udeo u vlasništvu nad „Petrobrasom“ i delimično je otvorila tržište naftnih derivata. Početkom 21. veka inflacija i nezaposlenost su dalje predstavljale pretnju brazilskoj privredi. Međutim, polovinom 2004. stopa inflacije je opala i Brazil je po prvi put emitovao obveznice u svojoj valuti, realu, umesto u dolarima. Brazil je jedna od zemalja sa veoma neravnopravnom raspodelom dohotka jer deset posto stanovništva ostvaruje skoro polovinu prihoda, dok najsiromašnijih četrdeset posto stanovništva ima manje od deset posto prihoda BDP-a. Tome treba dodati da je i veoma velika nesrazmera u raspodeli zemljišta, kao što je bila u kolonijalno doba.
Prirodna bogatstva uredi
Brazil spada među zemlje sa najvećim prirodnim bogatstvima na svetu. Poljoprivreda i rudarstvo su razvijeni prvenstveno u Južnom i Jugoistočnom regionu, koji predstavljaju privredno središte zemlje; međutim, u drugim regionima takođe dolazi do razvoja ove dve privredne grane. Unapređenje saobraćajne infrastrukture omogućilo je nesmetan prevoz sirovina bilo za izvoz, bilo za rastuću brazilsku industriju i stanovništvo.
Rude uredi
Mineralna blago, kojim Brazil obiluje, delimično se eksploatiše. Najviše se vadi ruda gvožđa, kalaj, bakar, pirohlor, i boksit.[1] Takođe, prisutne su i značajne količine granita, mangana, azbesta, zlata, dragog kamenja, kvarca, tantala, i kaolina. Većina ruda namenjenih industriji nalazi se u saveznim državama Minas Žerais i Para, tu spadaju ruda gvožđa, boksit, i zlato. U saveznim država Mato Groso i Amapa nalaze se velike zalihe rude mangana. Kaolin se može naći uglavnom u Amazonskom basenu, dok se ugalj lošeg kvaliteta nalazi u saveznim državama Rio Grande do Sul i Santa Katarina. Brazil ima ogromne zalihe nafte i gasa u priobalju, prvenstveno u Jugoistočnom regionu.[1]
Hidroenergetski potencijali uredi
Bogata mreža reka i obilne kišne padavine omogućavaju Brazila da ima jedan od najvećih hidroenergetskih potencijala na svetu. Većina hidroelektrana je smeštena u Južnom i Jugoistočnom regionu, oblastima koje imaju najveće potrebe za energijom. Reke čiji se hidroenergetski potencijali najviše koriste u ovim regionima su Iguasu, Tijete, Paranapanema, Paranaiba, Grande i gornji tok reke Sao Fransisko. U Severnom regionu značajnije je iskorišćena reka Tokantins kao i donji tok Sao Fransiska u Severoistočnom regionu. Još nekoliko reka poseduje ogromne hidroenergetske potencijale ali su one udaljene od većih industrijskih i urbanih celina.
Nafta i prirodni gas uredi
Najveći deo potreba za naftom Brazil podmiruje iz sopstvenih nalazišta duž atlantske obale. Više od dve trećine nafte vadi se u priobalju savezne države Rio de Žaneiro u basenu Kampos. Prirodni gas se eksploatiše najviše u saveznim državama Baija i Seržipe a rezerve nafte i prirodnog gasa postoje širom amazonskog basena.
Poljoprivreda uredi
Ratarstvom i stočarstvom se bavi oko petine radno sposobnih ljudi, koji ostvaruju oko osam posto BDP-a. Bez obzira što su šumarstvo i ribarstvo važne privredne grane one daleko manje doprinose privredi u odnosu na ratarstvo i stočarstvo.
Brazil proizvodi dovoljno hrane za svoje potrebe i vodeći je izvoznik više poljoprivrednih proizvoda, među kojima su narandže, soja, kafa, i kasava. Svi ovi poljoprivredni proizvodi se gaje uglavnom u Južnom i Jugoistočnom regionu. Za razliku od većine zemalja Latinske Amerike Brazil je nakon Drugog svetskog rata povećao poljoprivrednu proizvodnju zahvaljujući širenju poljoprivrednog zemljišta. Međutim, to je imalo velike posledice po životnu sredinu.
Brazil je vodeći proizvođač kafe na svetu; to je bio glavni izvozni artikal početkom i polovinom 20. veka. Kafa se najviše gaji u saveznim državama Minas Žerais i Espirito Santo, kao i u Sao Paulu i Parani. Tokom devedesetih godina 20. veka soja i proizvodi od soje postali su značajniji izvor prihoda u odnosu na kafu. Soja se gaji uglavnom u saveznim državama Parana i Rio Grande do Sul.
Otprilike trećina svetske proizvodnje narandži je iz Brazila – dvostruko više nego što se proizvodi u SAD. Brazil je takođe vodeći proizvođač kasave, kao i pasulja, kukuruza, kakaoa, banana, i pirinča, takođe izvozi se i juta, biber, luk, kikiriki, čaj, i duvan. Broj grla stoke premašuje 200 miliona, što Brazil svrstava među vodeće zemlje sveta. Pašnjaci se nalaze uglavnom u Južnom i Jugoistočnom regionu, dok su u manjoj meri zastupljeni u severnim saveznim država i u Amazoniji. Savezna država Rio Grande do Sul je sedište mesne industrije. Pored stočarstva razvijeno je i živinarstvo, čiji proizvodi zajedno čine značajan izvozni proizvod.
Mehanizovana obrada zemlje u Brazilu je i dalje donekle retka. Traktori i druge poljoprivredne mašine koriste se uglavnom u Južnom i Jugoistočnom regionu kao i na zapadnoj granici države (Mato Groso, Mato Groso do Sul, Akre, i Rondonija). Poljoprivrednici u Severoistočnom regionu raspolažu malim brojem traktora. U toj oblasti se i na plantažama šećerne trske obrada vrši ručno. Iako se u ovom regionu nalazi skoro polovina poljoprivrednih gazdinstava u Brazilu većina njih obuhvata površinu manju od pet hektara. Vlada Brazila je izgradila velike sisteme za navodnjavanje u Severoistočnom regionu ali njih koristi samo manji broj gazdinstava. S obzirom da je veliki broj siromašnih porodica zatražio agrarnu reformu kako bi dobili zemljište koje neiskorišćeno, država je tokom devedesetih godina počela sa preraspodelom zemlje, koja je naišla na budžetske i administrativne prepreke.
Država je tokom sedamdesetih godina 20. veka krenula da podstiče zamenu skupog, uvoznog benzina kao automobilskog goriva etanolom (etil-alkohol) proizvedenim uglavnom od šećerne trske i od strugotine drveta. Program zamene benzina u Brazilu postao je najuspešniji na svetu. Oblasti sa šećernom trskom su se ubrzano proširile u saveznoj državi Sao Paulo i na severoistočnoj obali, izgrađene su savremene destilerije, a nakon nekoliko godina su skoro svi novi automobili koristili od dvadeset do dvadeset pet posto etanola, dok neka koriste etanol u većoj meri nego benzin. Brazil je najveći proizvođač etanola na svetu.
Šumarstvo uredi
Šume pokrivaju oko tri petine površine Brazila, što predstavlja otprilike između šestine i sedmine ukupne površine pod drvećem na svetu. Proizvodnja drveta je najintenzivnija u Južnom i Jugoistočnom regionu, gde se nalaze velike plantaže eukaliptusa, koji je u Brazil donet iz Australije. Drvo sa plantaža se prvenstveno koristi za proizvodnju celuloze i papira. Svake godine, Brazilci spaljuju ogromne površine kišnih šuma i šumovitih delova visoravni s ciljem stvaranja pašnjaka, oranica i naseobina. Ovo drveće se u veoma maloj količini koristi kao energent, dok se za izradu proizvoda od drveta gotovo i ne koristi. U Severoistočnom regionu seča drveća je mala i ono se uglavnom koristi kao energent. Ćumur se eksploatiše najviše u istočnom delu Minas Žeraisa, kao i u zapadnom delu Maranjaa, južnom delu Baije, i u Tokatinsu.
Industrija uredi
Rudarstvo uredi
Za razliku od drugih latinoameričkih zemalja rude koje se vade u Brazilu namenjene su prvenstveno domaćoj privredi. Ruda gvožđa se vadi najviše u saveznim državama Minas Žerais i Para; hrom, magnezijum, i kvarc u Baiji; bakar i olovo u Baiji i u saveznoj državi Rio Grande do Sul; boksit u Pari; azbest u Gojasu; mangan u Amapi, Mato Groso do Sulu, i Baiji; cink i grafit u Minas Žeraisu; nikl u Gojasu i Minas Žeraisu; i krečnjak u većem broju saveznih država.[1] Brazil može da skoro u potpunosti podmiri potrebe za kalajem, koji se eksploatiše u oblastima južno od reke Amazon. Rudnici u saveznoj državi Rio Grande do Norte zadovoljavaju skoro celokupne potrebe države za tungstenom, dok se u Baiji i Parani proizvodi najveći deo srebra u Brazilu. Ugalj se vadi uglavnom na u Južnom regionu u saveznim državama Santa Katarina i Rio Grande do Sul, međutim domaća proizvodnja uglja zadovoljava samo četvrtinu potreba.
Brazil je jedan od najvećih proizvođača zlata i dijamanata. Zlato i dijamanti se vade uglavnom u Minas Žeraisu, i u nešto manjem obimu u Pari. Minas Žerais, Baija, i Espirito Santo su savezne države u kojima se vadi najrazličitije drago kamenje, među kojima je topaz, ametist, opal, akvamarin, turmalin, i ostali dragulji što čini Brazil liderom u proizvodnji dragog i poludragog kamenja.
Električna energija uredi
Električna energija se proizvodi najviše u hidroelektranama, oko 90 posto. Termoelektrane nisu značajniji proizvođač struje s obzirom da je ugalj u Brazilu slabog kvaliteta. Nakon puštanja u rad gasovoda iz Bolivije 1999. godine dolazi do izgradnje većeg broja elektrana na gas, najviše u Jugoistočnom regionu. U Brazilu postoje i nuklearne elektrane ali je njihova uloga u proizvodnji električne energije mala.
Proizvodni sektor uredi
U proizvodnji radi više od deset posto radne snage koja ostvaruje jednu petinu BDP-a. Jugoistočni region ima najrazvijeniju industriju a samo Sao Paulo proizvodi dve petine robe u Brazilu. Od polovine 20. veka Brazil je jedan od najvećih svetskih proizvođača automobila, sa godišnjom proizvodnjom od skoro dva miliona jedinica. Drugi bitniji proizvodi su mašine, farba, sapun, lekovi, hemijski proizvodi, vazduhoplovi, čelik, prehrambeni proizvodi, i papir. Brazil je jedan od najvećih proizvođača tekstila, odeće i obuće još od početka 19. veka.
