Rusko-srpska gradska lekarska pomoć
Rusko-srpska gradska lekarska pomoć bila je jedan od organizovanih oblika zdravstvene zašzite u Nišu u vreme Prvog svetskog rata. Nastala je na inicijativu Komitet za pomoć Srbiji i Crnoj Gori pri imperatorskom ruskom poslanstvu u Srbiji sa ciljem da se bolje i efikasnije organizuje zdravstvene zaštite stanovništva grada Niša i šireg područja, uključivanja u ovaj proces rada i predstavnike grada Niša i uglednih Nišlija, među kojima su bili potpukovnik dr Žarko Trpković, zatim gradonačelnik Niša, prefekt policije i pet mladih lekara slovenskog porekla, prispelih iz ruskog zarobljeništva: doktori Kosta Živanović, Đorđe Milić, Krsta Grabovački, Milan Jovanović, dok je peti ostao nepoznat.[1]
Preduslovi uredi
U julu 1914. godine upadom Austrougarske monarhije na prostor Kraljevina Srbije, (oslabljene balkanskim ratovima) počeo je Prvi svetski rat. Ovaj rat je Srbiju zatekao sa oko 4.500.000 stanovnika i sa svega 450 lekara, računajući sve ukupno, kako vojnih tako i civilnih lekara, i starih i mladih i doktorki. Ubrzo posle mobilizacije vojska je dostigla brojku od skoro 500.000 pripadnika. Nema primera u novijoj istoriji, da jedna država sa toliko vojske i sa tako malo doktora krene u rat i da je vojsci i stanovništva bilo tako preko potrebnih lekarska pomoć.[2]
Do dolaska Komitet za pomoć Srbiji i Crnoj Gori pri imperatorskom ruskom poslanstvu u Srbiji u Niš, ratnoj prestonici Srbije šest meseci vladala nezapamćena epidemija, sa visokim procentom smrtnosti, a u Moravskoj vojnoj bolnici se u 1914. i 1915. pored ranjenika lečilo preko 3.000 ljudi od pegavog tifusa, a dnevno je umiralo i do 36 bolesnika. Prema sačuvanoj evidenciji, u Moravskoj stalnoj vojnoj bolnici, epidemija tifusa u Nišu dobija široke razmere od novembra 1914 (u novembru su umrla 253 lica, decembru 297, januaru 380, februaru 495, martu 393, u aprilu 231), da bi se nadalje broj umrlih lagano smanjivao. Imajući ovo u vidu pomoć Rusije građanima Niša i okoline a i Srbiji, na početku Velikog rata bila je izuzetno značajna i velika.
Osnivanje, razmeštaj organizacija rada uredi
Rusko-srpska gradska lekarska pomoć nakon osnivanja svoju glavnu medicinsku ustanovu smestila je u zgradi osnovne škole kod Saborne crkve. Ovaj na neki način savremenim rečnikom rečeno, niški Dom zdravlja i Hitne pomoći u ratnim uslovima u svom sastavu imao je:[3]
- Medicinsku dežurnu stanicu Rusko-srpske gradske lekarske pomoći smeštenu u osnovnoj školi kod Saborne crkve.
- Glavni magacin sanitetskog i medicinskog materijala, belog rublja i drugog materijala kod železničke stanice;
- Centralnu apoteku u školi kod Saborne crkve
- Čajdžinicu kod železničke stanice, koja je besplatno pružala usluge.
U Medicinskoj dežurnoj stanici danonoćno su dežurali i pružali pomoć potpukovnik dr Žarko Trpković i pet mladih lekara i medicinara, kao i ruski lekari dobrovoljci.[4]
U slučaju velike potrebe mogla je da se tražiti pomoć lekara i preko telefona srpsko-ruske lekarske pomoći, koji odmah upućivala svoje osoblje po kućama.[5]
Medicinska dežurna stanica je pružala besplatnu medicinsku pomoć i besplatno izdavala lekove za stanovništvo i izbeglice.
Niš je imao centralnu ambulantu, ali je zbog boljeg pružanja zdravstvenih usluga stanovništvu, grad podeljen u organizacionom i funkcionalnom smislu na četiri dela.[1][6][7] Za svaki od tih rejona bio je zadužen po jedan lekar. Četiri lekara je raspolagalo znatnom količinom dezinfekcionih sredstava, za privatne stanove i ustanove. Obilazili su sva sela gde se pojavio izvor zaraze, primenjivali higijensko-preventivne mere, ostavljajući felšera ili medicinsku sestru sa lekovima i dezinficijensima. Na taj način ruski lekari obišli su 125 sela, u radijusu od 80 km. Suvoparni statistički podaci su izgledali ovako: sa pet lekara, šest sestara i jednim apotekarom izvršeno je 4485 pregleda, po kućama i varoši, 3015 po selima i urađeno 460 dezinfekcija.[8]
Ostale aktivnosti uredi
Organizacija zdravstvene zaštite u Nišu bila je u rukama ruskih humanitarnih misija. Docent dr S. K. Sofoterov bio je šef zdravstvene zaštite u gradu i ujedno glavni konsultant svih ruskih bolnica u Srbiji.[6][7]
Komitet za pomoć Srbiji i Crnoj Gori pri imperatorskom ruskom poslanstvu u Srbiji je u Nišu takođe formirao:[9]
- četiri kuhinje kapaciteta od 2.500 obroka dnevno,
- prihvatilište za decu i izbeglice za 200 osoba,
- sanatorijum za oboleli personal misija u manastiru Sveta Petka.
Kao ispomoć iz Rusije stigli Komitet je obezbedio i dolazak specijalisti za dezinfekciju: dva felšera, farmaceuta i osam sanitaraca.[6]
Kraj rada i nastavak rada na Solunskom frontu uredi
Krah srpskog odbrane u Prvom svetskom ratu nastupio je posle žestokog napada skoro trostruko nadmoćnijih neprijatelja sa tri strane duž granične linije od 1.290 kilometara, na jesen 1915. koju je bilo nemoguće braniti bez pomoći saveznika (koja je mimo srpskih očekivanja izostala).[10]
Prilikom evakuacije iz Niša u jesen 1915. godine, sa srpskom vojskom i rekom izbeglica krenuli su u albansku golgotu i članovi Komiteta za pomoć Srbiji i Crnoj Gori pri imperatorskom ruskom poslanstvu u Srbiji, sve do obale Jadranskog mora, odakle su savezničkim brodovima evakuisani u Rusiju.[10]
U kasnijem periodu rata oni su se dobrim delom uključili u rad novoosnovani ruskih sanitetskih ustanova na Solunskom frontu.[11]
U ograničenim uslovima za evakuaciji u Nišu Komitet za pomoć Srbiji i Crnoj Gori pri imperatorskom ruskom poslanstvu u Srbiji bio je prinuđen da neprijatelju ostavi veliku količinu sanitetskog materijala, uključjući tu i 12 vagona tek prispele opreme (odeća i specijalnih šatora za zimske uslove).
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b Nedok A. Ruska sanitetska pomoć Srbiji u njenim oslobodilačkim i odbrambenim ratovima XIX i ranog XX veka (1804. do 1917. godine). Vojno sanitetski pregled 2009; 66(7): 587–96.
- ^ Stanojević, V. (1992). Istorija srpskog vojnog saniteta. Naše ratno sanitetsko iskustvo. Biblioteka: Ratna prošlost naroda i narodnosti Jugoslavije. Beograd : Vojnoizdavački i novinski centar.
- ^ Vukašin Antić, Žarko Vuković, Aleksandar Nedok, Branislav Popović,STRANE VOJNE I DOBROTVORNE MEDICINSKE MISIJE U SRBIJI 1914–1915. GODINE
- ^ Nedok A., Ruska sanitetska pomoć Srbiji u njenim oslobodilačkim i odbrambenim ratovima XIX i ranog XX veka (1804–1917. godine), Vojnosanitetski pregled : Časopis lekara i farmaceuta Jugoslovenske narodne armije, godište 66 (2009), broj 7. str. 594.
- ^ Vuković Ž. Savezničke medicinske misije u Srbiji, 1915. Beograd: Plato; 2004
- ^ a b v Sofoterov S. Pismo prijatelju. Arhiv SLD Beograd.
- ^ a b Dva članka iz novina „Večernje vreme“ o ruskoj medicinskoj pomoći Srbiji, 8. jula 1915. AVPRI; f. Slavjanski stol; op. 495; 1915; d. 8710; l. 1–3.
- ^ Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka. 1928; Vol III: 652.
- ^ Ćirković S. Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium; 2004.
- ^ a b A. Mitrović, Srbija u Prvome svetskom ratu, Beograd, 1984; 165—166.
- ^ Bojić Dušica, Prilog istraživanju povlačenja srpske vojske 1915–1916. godine: iz neobjavljene arhivske građe, štampe i ličnih dnevnika učesnika i svedoka, u: Vesnik, God. 54, br. 35 (2008), str. 74–84.
Spoljašnje veze uredi
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
