Савински буквар из манастира Савина
Savinski bukvar iz manastira Savina štampa u Rusiji 1692. godine, smatra se jednim od najstarijih srpskih bukvara, i dokaz nastojanja o kulturnom i prosvetnom uzdizanju srpskog naroda u okviru njegove pravoslavne crkve. Ovaj bukvar je i svedok velikog uticaja carske Rusije na obrazovanje i očuvanje identiteta srpskog naroda u jednom istorijski presudnom trenutku. U Herceg Novi, i manastir Savinu, Bukvar je, pretpostavlja se došao posredstvom trebinjskih monaha ili ga je doneo lično arhimandrit manastira Savine Leontin Avranović, a poreklo porodice Avramović vezuje se za Trebinje, potom i za selo Trebesin kod Herceg Novog.[1]
| Savinski bukvar iz manastira Savina | |
|---|---|
| Autor | Jeromonaha Karion Istomin |
| Jezik | ruskoslovenska redakcija staroslovenskog jezika |
| Sadržaj | |
| Tema | Bukvar |
| Izdavanje | |
| Izdavač | Porodica Romanov |
| Broj stranica | 41 |
| Prevod | |
| Datum izdavanja | 1692. |
Istorija uredi
Bukvar je u samo 106 primeraka štampan za Carsku porodicu Romanov u Moskvi od 1692. godine do završetka oko 1694. godine od strane ruskog jeromonaha Kariona Istomina.
- Bukvar u Trebinju
Bukvar je u Trebinje stigao, u prvoj polovini 18. veka, zaslugom Tvrdoško-Savinskog jeromonaha Leontija Avramovića koji je pripadao starom trebinjskom bratstvu Avramovića. Za Leontija Avramovića znamo iz dokumenata da je više puta boravio u Moskvi i bio gost porodice grofa Save Vladislavića. Pretpostavlja se da je on nakon jedne od tih poseta Rusiji i doneo bukvar u Hercegovinu.
Ne treba isključiti ni drugačiji put Bukvara od Moskve do Hercegovine, jer je to doba ogromne pomoći koja je preko porodice Vladislavić, i preko hercegovačkih monaha dospevala do srpsdskih manastira i škola, tako da je sasvim moguće da su Vladislavići ovaj Bukvar i po nekom drugom poslali u Trebinje mada za to nema pisanih tragova kao ni za Leontija Avramovića.
- Bukvar u manastiru Savina
Jedan od tih 106 primeraka, nakon što je dospeo u Trebinje prenet je u Savinskom manastiru kod Herceg Novog, gde si i danas čuva, kao najstariji primerak pravog srpskog bukvara, konstatovao je u svojim istraživanjima istoričar dr Goran Ž. Komar koji ga je otkrio i ukazao na njegovu važnost.
Bukvar je prvi put restauriran u Zadru 1746. godine uz nastojanje i trud jeromonaha Simeona Markovića (Drakuličić) iz Nikšića, zamonašenog u Savini.
Opis izdanja uredi
Za razčiliku od najstarijeg srpskog štampanog bukvara, kojim se smatra Bukvar Save Inoka Dečanca, iz perioda upotrebe srpskoslovenskog jezika, objavljen u Mlecima (Venecija) 1597. godine, na četiri strane, Savinski Bukvar koje štampan na 41 stranu i bogato je ilustrovan sa preko 400 crteža, i pisan je na ruskoslovenskom redakcijom staroslovenskog jezika..[2]
Bukvar ima i predgovor u kome se navodi da ova knjiga služi podučavanju ne samo dečaka i muškaraca (kako je to bilo uobičajno u to vreme), već i devojčica i žena.
Na samom početku knjige je gravura Isusa okruženog učenicima koji mu donose papiruse na kojima stoje imena raznih naučnih disciplina – teologija, filozofija, retorika, astronomija, gramatika i geometrija. Ovo jasno ukazuje na blagoslov crkve na svakoga ko izučava nauke.
Značaj uredi
Istorijski značaj Savinskog bukvara ogleda se u tome što govori o povezanost Trebinja, Herceg Novog i Nikšića i pokazauje kontinuitet zajedničke kulture kroz vekove, kao i neverovatnu važnost samog Bukvara iz koga su svi obrazovani Hercegovci 17. 18. i 19. veka sticali prva znanja.[3]
Iz ovoga bukvara prva znanja stekao je i Petar II Petrović Njegoš. Neki njegovi biografi spominju da je Njegoš baš u ovom Bukvaru po prvi put pod slovom Š video i doznao za igru Šah (Šahmat).[3]
Reprint bukvara uredi
Udruženje ”Ćirilica” iz Trebinja, i Republike Srpske danas zaslužno za polularizaciju ovog bukvara jer je 2016. godine uz blagoslov arhiepiskopa Amfilohija Radovića uradili reprint (fototipsko izdanje) ove knjige u tiražu od 1.000 primeraka.
Ovim reprintom čiji priređivači su: dr Goran Komar, prof. dr Jelica Stojanović i prof. Vesna Andrić, ljudi iz Republike Srpske iz godine u godinu dokazuju da su veliki čuvari srpstva na prostoru Balkana.[3]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ „Savinski Bukvar - Prva knjiga ĆIRILICE - Lokoportal - Tr”. Lokoportal - Trebinje. Pristupljeno 16. 10. 2020.
- ^ „O ljepoti slova Ćirilovog kroz Savinski bukvar | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. www.spc.rs. Arhivirano iz originala 01. 12. 2020. g. Pristupljeno 16. 10. 2020.
- ^ a b v „Prva knjiga „Ćirilice“ Trebinje: Savinski Bukvar”. Stanje stvari (na jeziku: srpski). 15. 6. 2016. Pristupljeno 17. 10. 2020.
Spoljašnje veze uredi
- Miloš Stanić Najstariji sačuvan srpski bukvar – Bukvar iz manastira Savina - www.in4s.net