Salavat Julajev
Salavat Julajev (bašk. Салауат Юлаев; rus. Салават Юлаев), (Tekejevo, 16. jun 1752 — Paldiski, 26. septembar 1800) je baškirski nacionalni junak i učesnik Pugačovljevog ustanka i savremenik Jemeljana Pugačova.
Salavat Julajev | |
|---|---|
| Datum rođenja | 16. jun 1752. |
| Mesto rođenja | Tekejevo, Ruska Imperija |
| Datum smrti | 26. septembar 1800. (48 god.) |
| Mesto smrti | Paldiski, Ruska Imperija |
Biografija
urediSalavat Julajev je rođen 1754. (prema drugim izvorima 1752) u selu Tekejeva, u Šajtan-Kudejevskoj parohiji, Provincije Ufa, danas dio oblasti Baškortostan. Selo Tekejeva do danas nije sačuvano. Tokom suzbijanje pobune seljaka, ovo kao i mnoga druga sela, gde je stanovništvo učestvovalo u ustanku, spalili su kazneni odredi carice Katarine. Salavat Julajev potiče iz nasljednog Tarhan roda, Šajtan Kudevskog klana.
Njegov otac, Julaj Aznalin, starješina Šajtan-Kudejevske parohije je tokom 1772. godine učestvovao u borbama sa Poljskom, u sastavu odreda od tri hiljade baškirskih konjanika poslatih kao ispomoć ruskoj vojsci. Julaj se borio sa pokrajinskim funkcionerima, i štitio baškirsku zemlju od prodaje i izgradnje postrojenja na njoj. Julaj je bio obrazovan i načitan čovjek, koji je pisao na jeziku Turaka, a odlično se služio i ruskim jezikom, prilikom komandovanja vojnim jedinicama.[1] Knez Orenburške gubernije Abram Putjatin postavio je Julaja za komandanta baškirske vojske u Šajtan-Kudejevskoj parohiji, ali nedugo nakon toga Julaju je nezakonito oduzet dio zemlje. Stoga je on s devetnaestogodišnjim sinom Salavatom 11. novembra 1773. kao dio Sterlitamakskoga baškirsko-mišarskoga korpusa dobrovoljno prešao na stranu pobunjenika i borio se pod zastavom Jemeljana Pugačova.[2]
Ratovanja
uredi[[941. Salavat Юlaev.webm|mini|desno|250p|Salavat Julajev (film)[3]]] Kada se Salavat Julajev pojavio ispred Pugačova kod Berdske tvrđave, imao je tek 19 godina. Od toga dana, pa sve do njegovog hapšenja, koje se desilo 25. novembra 1774. godine bio je u centru zbivanja Pugačovljevog ustanka. Salavat je bio vodeća ličnost u događajima, ovog rata, a sačuvani dokumenti iz ovog perioda svjedoče o tome da je Salavat lično učestvovao u više od dvadeset bitaka. Najviše se istakao zauzimajući simski i katavski kraj, uspješnom opsadom čeljabinske tvrđave, uzimajući udjel u opsadi Orenburga i spaljivajući krasnoufimsku tvrđavu.[2] Od 28 bitki u kojima je Salavat ratovao, 11 bitki je vodio on lično, i nije svaka bitka bila pobjedonosna, a ostale kao komandant vojske Jemeljana Pugačova. Salavat je dugo uspijevao da vodi bitke, i nije dozvolio da mu se u velikom broju smanji broj vojnika, tokom skoro svake bitke uspijevao je da sačuva najveći dio vojske kao i da nadomijesti broj izgubljenih vojnika, kako bi što skorije mogao krenuti u novu bitku. Salavat je bio vođa ustanka u Baškortostanu do novembra 1774. 18. januara 1774. godine, napustio je čelnu poziciju vođe ustanka i pridružio se vojsci Kanzafara Usajeva, na čelu sa pukovnikom Jemeljanom Pugačovim. 3. juna 1774, Salavat Julajev i Kanzafar Usajev su postavljeni za generale.[1]
Krajem marta i početkom aprila 1774. godine carske trupe su nanijele ozbiljne udarce glavnim vojnim formacijama Jemeljana Pugačova, kod Orenburga, Ufe, Menzelinska, Kungura, Krasnoufimska i Čeljabinska. Nakon poraza i zarobljavanja Pugačova, uprkos konstantnim prijetnjama i naredbama o zaustavljanju ustanka, Salavat je nastavio da se bori na teritoriji Baškortostana. Sredinom septembra 1774. godine kombinovani odredi potpukovnika Rileva, dolaze iz Ufe u Eldjasku tvrđavu, gdje u dvije bitke pobjeđuju vojsku Salavata Julajeva, u bici kod sela Timoškina, 18. septembra i bici kod sela Norkina 22. septembra iste godine.[4] 25. novembra 1774. godine trupe pukovnika Leskovskog, kao dio vojske generala Frejmana, pojačavaju vojne odrede mišarskih starješina Muksina i Zigura Abdusaljamova, nadjačavaju Salavata Julajeva u Karatajskim planinama, sa grupom preostalih trupa i zarobljavaju ih.[2]
Prije hapšenja Julajeva, njegove žene i djeca su uhvaćeni i spovedeni u Ufu kao taoci. Jedna žena i sin su bili pod ličnom stražom, gradskog komandanta pukovnika Mjasojedova. Drugi sin je bio u zatvoru kod generala Frejmana. Julajev je žustro protestovao zbog ovakvog načina vršenja pritiska na njega, govorio je da nema razloga za ovakvo postupanje sa članovima porodice. Tokom ovakvih protesta molio je rodbinu da se založe za njegovu porodicu, a ukoliko i to ne pomogne, da se obrate lično Senatu. Na isljeđivanjima, Salavat nije odao ni jednog od svojih saboraca, niti je bilo šta govorio. Posle dugotrajnih ispitivanja u Ufi, Kazanju, Moskvi i Orenburgu, a kasnije opet u Ufi, po kazni izrečenoj 15. jula 1775. godine, Salavat Julajev, zajedno sa svojim ocem, Jalajem Aznalinovim, kažnjen je bičevanjem i stavljanjem etikete, „velikog državnog kriminalca”.
2. oktobra 1775. godine Salavat Julajev i njegov otac su okovani lancima i odvedeni na doživotni prinudni rad u baltičko utvrđenje Rogervik. Posljednje dokumetovano pominjanje Salavata Julajeva datira iz 1800. godine. Do ove godine, Salavat je već bio u zatočeništvu dvadeset pet godina. Major Ditmara, komandant pod čijom nadležnošću se nalazio Salavat Julajev, izvještava da je Salavat Julajev preminuo 26. septembra 1800. godine.[1]
Stvaralaštvo
uredi| „ | Ti si daleko, moja domovino!, Ja ću se vratiti u rodni kraj, U lancima, ja Baškir! Moji putevi su zameteni snijegom Ali u proljeće snijeg će se otopiti, ja nisam umro, Baškiri![5] |
” |
Salavat Julajev je ostao upamćen u narodu kao nadaren pisac i pjesnik. U svojim pjesmama govorio je o svojim pohodima, o svom narodu i njegovim običajima o svetoj vjeri njegovih predaka. Ljubav prema pjesmi, konjima i velika hrabrost su bili glavne odlike baškirskih ratnika. Ideal baškirskog naroda u tome vremenu je bio pjesnik-ratnik. Pjesme Salavata Julajeva nisu sačuvane u originalu. Njegov lični potpis je sačuvan na Pugačovljevom manifestu i na nekoliko originalnih dokumenata.
Postoji mnogo legendi o Salavatu Julajevu, o ovom baškirskom ratniku i pjesniku i njegovoj borbi za slobodu svog naroda. Stvaralaštvo Salavata Julajeva spada u malu grupu sačuvane predrevolucionarne baškirske literature. Uspomena na Salavata, kao junaka i pjesnika ostala je među Baškirima do današnjih dana. Njegove pjesme uglavnom govore o slobodi i pozivaju narod da raskine sve okupatorske lance, neke od pjesama su, „Borba”, „Strela”, „Mladi ratnik”, dok u drugim pjesmama govori o ljepoti njegove rodne zemlje, poput „Rodne zemlje” i „Mog Urala” kao i o ljubavi, „Zjuleiha”.[1]
Širom Baškortostana danas postoji veliki broj spomenika posvećenih Salavatu Julajevu, dok njegovo ime nose brojne institucije i udruženja.[2]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v g „Glava 1. - Salavat Julajev”. Salavat Julajev-nacionalni heroj. Pristupljeno 22. 3. 2017.
- ^ a b v g „Salavat Julajev”. Hronos. Pristupljeno 22. 3. 2017.
- ^ Roždenie "Salavata Юlaeva"[mrtva veza](jezik: ruski)
- ^ „KRUG DOBRЫH RODNЫH”. Rossiйskiй gosudarstvennый voenno-istoričeskiй arhiv. Arhivirano iz originala 28. 02. 2021. g. Pristupljeno 22. 3. 2017.
- ^ Julajev 1952.
Literatura
uredi- Julajev, Salavat (1952). Pjesme i stihovi. Ufa.
