Sanatorijum za Srbe u Salanšu
Sanatorijum za Srbe u Salanšu ili Deseta jedinica Bolnice škotskih žena za rad u inostranstvu (eng. Tuberculosis Sanatorium for Serbs at Sallanches, Haute Savoie) bila je privremena zdravstvena ustanova, namenjena lečenju i oporavku srpskih studenta i srpskih izbeglica u Francuskoj obolelim od tuberkuloze.[1]
_(titel_op_object)_La_Suisse_et_la_Savoie_(serietitel),_RP-F-F06436.jpg) | |
| Naziv | |
|---|---|
| Osnovane | |
| Zemlja osnivač |  Škotska |
| Organizator | |
| Sedište |  Francuska |
Desta bolnica škotskih žena ili sanatortijum u Salanšu radila je od njenog osnivanja marta 1918. godine, sve do juna 1919. godine.[2]
Položaj, razmeštaj i namena uredi
Sanatorijum, bolnica bio je smeštena u hotelu „Savoja”, u Francuskoj, u gradiću Salanš, ispod Mont Blanka, u blizini švajcarske granice.
Zbog sve veće potrebe, kapacitet sanatorijuma-bolnice, koji je prvobitno imao 100 postanja, ubrzo se povećao na 150 postelja.
Sve vreme bolnica-sanatorijum, uglavnom je bila namenjena oporavku rekovalescenta, obolelih od tuberkuloze pluća.
Preduslovi uredi
Francuska je bila zemlja koja je Sve vreme Prvog svetskog rata Francuska je bila otvorena za evakuaciju i prijem srpskim izbeglica: đaka, studenta, narodnih poslanika, činovnika, vojnika. Njih je prema francuskim izvorima, na teritoriji Francuske do 1. januara 1918. godine boravilo 17.000.[3]
Na osnovu odluke koju je donela Narodna skupština Republike Francuske i njena vlada u novembru i decembru 1915. godine, počev od kraja decembra 1915. godine, najveći deo izbegle srpske dece, i studenata se sve vreme Prvog svetskog rata nastavio je školovanje u Francuskoj.
Kako je deo izbeglica došao u Francusku iz ratom zahvaćene Srbije, sa već narušenim zdravljem, ratne prilike koje su vladale u Francuskoj sve vereme Prvog svetskog rata, uslovile su pogoršanje postojećih i pojavu novih raznih bolesti, posebno jako zarazne tuberkuloze, za koju nije postojao odgovarajući lek. To je uticalo da se ova zaraza poput pošasti u velikom broju raširi među srpskim đacima i vojnicima.[4] Nakon masovnog razboljevanja dece i omladine, u Francuskoj se javila potreba, da se pored utočišta i pomoći u školovanju, osnuju i lečilišta i sanatorijumi za srpske đake i studente.[5]
Osnivanje sanatorijuma uredi
Na iniicijativu Prosvetno odeljenje u Parizu doneta je odluka da se osnuje sanatorijum u Salanšu (1917) i đačkog odmorišta u Mentonu.[6]
Ideju za osnivanje santorijuma pomogao je Komitet škotskih žena.[7][8] Ministarstvo prosvete i crkvenih poslova na Krfu, o osnivanju Sanatorijuma u Salanšu, 20. januara 1918. godine obavestio je ovim izveštajem, Šef prosvetnog odeljenja u Francuskoj, profesor Sava Urošević:,
| „ | Na Konferenciji, održanoj 21. decembra ove godine [1917.] pod predsedništvom g. Glavnog Komesara u njegovoj Kancelariji, primio je k znanju njegovo saopštenje, da je postala delo, misao i želja Komiteta Škotlandskih Žena (Scotish Women’s Hospitals), da se osnuje jedan plemenski sanatorijum za naše đake [...]. [...] osnivanjem ovog novog sanatoriuma i svojim namerama da ga prenese, posle rata, u Srbiju, zadužuje nas novim dugom zahvalnosti. Ovaj sanatorijum počeo je da prima tuberkulozne guerissible studente, početkom februara ove godine [1918.]”.[9] | ” |
Kadrovska struktura sanatorijuma uredi
- Rukovodioci sanatorijama
- dr Matilda Makfejl (Dr. Matilda Alexandrina Macphail, 1860–1946), po nacionalnosti Škotlanđanka.[10] Pre dolaska u Salanše, dr Makfejl je bila rukovodilac Jedinice „Korzika“, na Korzici.
- dr Marian Bulok (Dr. Marian Theresa Bullock, 1877–1956).[1]
- Lekarska ekipa
- dr Matilda Makfejl, ujedno upravnica bolnice,
- dr Marijan Tereza Bulok (Dr. Marian Theresa Bullock)
- dr Elizabet Nil (Dr. Elisabeth Niel).
- Glavne medicinske sestre
- Etel Mod (Miss Ethel Maude)
- Meri Donaldson (Miss Mary Steuart Donaldson),
- Apotekarica sanatorijauma
- Ela Moli Erton (Miss Ella Molloy Ayrton)
- Domaćica sanatorijuma
- Meri Miln (Mrs. Mary Milne).
Aktivnosti uredi
Pored lečenje srpskih đaka u sanatorijumu, koje je odobrilo Prosvetno odeljenje u Parizu, uprava sanatorijuma organizovala je i kurs engleskog jezika, a svaki bolesnik je dobijao po jedan komad zemlje na kome je uzgajao povrće i cveće, a sve sa ciljem bržeg i boljeg oporavka.[11][12]
Bolnica škotskih žena u Salanšeu je radila od marta 1918. do juna 1919. Sve vreme, bolnica je delovala kao sanatorijum, uglavnom namenjena rekovalescentima, i zbog sve veće potrebe, kapacitet bolnice se stalno povećao, pa je od 100 narastao na 150 postelja.[10]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b McLaren ES. A History of the Scottish Women’s Hospitals. London: 1919. p. 88, 229, 234
- ^ Srpske novine, br. 22, 20. februar 1918, str. 4, Srpski sanatorijum. Sanatorijum za srpske đake u Francuskoj.
- ^ Lj. Trgovčević, Srbi u Francuskoj tokom Prvog svetskog rata, u: Međunarodni naučni skup Srpsko-francuski odnosi 1904-2004, Beograd, 18–20. oktobar 2004 / uredili Mihailo Pavlović, Jelena Novaković / Beograd 2005, str. 43–55.
- ^ VA, P-5, K.24, F. 1, D. 22
- ^ Sanatorijum u Salanšu U: Milena (Živorad) Žikić, Uloga žena u ratovima srpske vojske od 1912. do 1918. godine, Doktorska disertacija, Univerzitet u Nišu, Filozofski fakultet Niš, 2018. str. 118-119
- ^ Mitrović Andrej, Srbija u Prvom svetskom ratu, Beograd 1984.
- ^ Petrović Ilija, Škotske žene uza Srbe: 1914–1918., Novi Sad 2010.
- ^ Inglis Elsie, Bolnice Škotskih žena, pre deset godina:Scottish Women’s Hospitals, u: Nova Evropa, knj. 12 (1. decembar 1925) [uredili L. Popović, M. Kostrenčić, M. Ćurčin], Zagreb 1925, str. 487–488
- ^ Sanatorijum u Salanšu U: Milena (Živorad) Žikić, Uloga žena u ratovima srpske vojske od 1912. do 1918. godine, Doktorska disertacija, Univerzitet u Nišu, Filozofski fakultet Niš, 2018. str. 119
- ^ a b Slavica Popović-Filipović, Elsi Inglis (1864–1917) i Bolnice škotskih žena u Srbiji u Velikom ratu. 2. deo Sekcija za istoriju medicine Srpskog lekarskog društva, Beograd, Srbija, ISSN Online 2406-0895
- ^ Sanatorijum u Salanšu U: Milena (Živorad) Žikić, Uloga žena u ratovima srpske vojske od 1912. do 1918. godine, Doktorska disertacija, Univerzitet u Nišu, Filozofski fakultet Niš, 2018. str. 120
- ^ AS, MPs, f23-r14-1918.
Literatura uredi
- Popović-Filipović S. Za hrabrost i humanost, Bolnice škotskih žena u Srbiji i sa Srbima za vreme Prvog svetskog rata 1914–1918. godine. Beograd: Signature; 2007.