Sarska ofanziva
Sarska ofanziva (engl. Saar Offensive, 6–29. septembra 1939) bila je neuspeli napad francuske vojske na zapadnu granicu Trećeg rajha tokom nemačke invazije na Poljsku (1. septembra – 5. oktobra 1939). Sprovedena neodlučno, bez pripreme i sa malim snagama, ofanziva je otkazana već posle nedelju dana, ne postigavši nikakve rezultate od strategijskog značaja. Iako je preduzeta sa namerom da odvuče što više nemačkih snaga sa poljskog ratišta, ofanziva je zaustavljena pre nego što su francuske trupe došle u borbeni kontakt sa nemačkim snagama raspoređenim na Zigfridovoj liniji, koja je štitila zapadnu granicu Nemačke, i Nemci su nesmetano završili glavne operacije poljske kampanje do 17. septembra, kada je napad SSSR na Poljsku doveo do brzog okončanja rata na istoku.[1]
| Operacija Sar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Invazije na Francusku tokom Drugog svetskog rata | |||||||||||
 Najveći domet francuskih jedinica tokom Sarske ofanzive, 12. septembra 1939. | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
 Francuska |
 Treći rajh | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
|
Moris Gamlen [a] general Gaston Pretela[b] |
Vilhelm fon Leb[v] | ||||||||||
| Uključene jedinice | |||||||||||
|
2. grupa armija[g] |
Grupa armija C | ||||||||||
| Jačina | |||||||||||
|
85 divizija 820 aviona[1] |
35[d]-44 divizije[đ] 1.400 aviona[1] | ||||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||||
| neznatni[1] | neznatni | ||||||||||
Pozadina uredi
Savezničke snage uredi
Francuske snage uredi
Usvajajući defanzivnu doktrinu, koja je bila potvrđena u Prvom svetskom ratu, Francuska je izgradila 1927-1939. na granici prema Nemačkoj Mažinovljevu liniju, od Švajcarske do reke Meze, u dužini od oko 400 km. Granica prema Belgiji utvrđivana je 1937-1939, ali mnogo slabije od granice prema Nemačkoj. Prema Italiji Francuzi su izgradili samo forove za odbranu planinskih prevoja. Koristeći se veštačkim kanalima i tokovima reka, Holandija i Belgija su izgradile dublje u unutrašnjosti zemlje sistem utvrđenja za zaštitu od eventualnog nemačkog napada. Nemci su prema Mažinovljevoj liniji i duž granica prema Luksemburgu, Belgiji i Holandiji, izgradili svoju odbrambenu Zigfridovu liniju, koja se protezala od Švajcarske do Gelderna, na holandskoj granici.[1]
Francuska je objavila opštu mobilizaciju 2. septembra, koncentracija francuskih snaga počela je 5. septembra, a završena je 22. septembra. Francuska je u septembru mobilisala 109 divizija: 91 u metropoli (86 pešadijskih različitog tipa, 3 konjičke, 2 lake mehanizovane divizije i 2 oklopne brigade) i 18 u prekomorskim posedima. Mobilisano je još 40 samostalnih tenkovskih bataljona, 409 PA baterija i 56 artiljerisjskih pukova u rezervi. Bilo je i raznih tvrđavskih posadnih jedinica, jačine oko 15 divizija. Francusko RV u metropoli imalo je 1.320 aviona u metropoli, od kojih 494 zastarela. Mornaričko vazduhoplovstvo raspolagalo je sa 350 aviona.[1]
Raspored uredi
Strategijski razvoj francuskih snaga u Evropi izvršen je duž cele severoistočne granice, uglavnom, pod zaštitom Mažinovljeve linije. Samostalna 6. armija (oko 10 divizija) grupisana je na italijanskoj granici, a glavnina (oko 85 divizija) obrazovala je Severoistočni front, pod komandom generala Žorža, duž granice prema Nemačkoj, Luksemburgu i Belgiji, sa slabijim snagama prema Švajcarskoj. U sastavu tog fronta bile su: 7. vojna oblast (prema Švajcarskoj), 2. grupa armija (5, 4. i 3. armija) pod komandom generala Gastona Pretla (franc. André-Gaston Prételat) i 1. grupa armija (2. armija, Ardenska armijska grupa i 1. armija) pod komandom generala Gastona Bijota (franc. Gaston-Henri Billotte). U strategijsku rezervu fronta određena je 7. armija, locirana oko Rensa. Za podršku Severoistočnog fronta fronta bile su određene 1. vazduhoplovna lovačka grupacija, 2 izviđačke grupe, 3 grupe za osmatranje iz vazduha i 2 bombarderske divizije za tučenje nemačke pozadine. Na Mažinovljevoj liniji nije bilo objedinjeno komandovanje, niti je francuska Vrhovna komanda raspolagala strategijskom rezervom.[1]
Planovi uredi
Francuski ratni plan izrađen u martu 1938. predviđao je 2 varijante: defanzivu, u slučaju napada nacističkih glavnih snaga na zapadu, i ofanzivu preko Luksemburga i Belgije, u slučaju napada nemačkih glavnih snaga na Poljsku i Čehoslovačku.[1]
Britanske snage uredi
U Velikoj Britaniji je ponovo uvedena opšta vojna obaveza (engl. National Service Act) 2. septembra i istog dana je objavljena mobilizacija: obuhvatila je sve muškarce od 18. do 41. godine. U duhu britansko-francuskog sporazuma iz 1939. Velika Britanija je formirala Britanske ekspedicione snage (BEF), koje su hitno krenule u Francusku:[1] međutim, do pada Poljske, 5. oktobra1939, snaga BEF dostigla je jedva dve pešadijske divizije.[2] U novu britansku vladu ušli su poznati antifašisti Vinston Čerčil i Entoni Idn. Uspostavljen je i britansko-francuski Vrhovni ratni savet (engl. Supreme War Council) za zajedničko vođenje rata.[1]
Nemačke snage uredi
Pripremajući se za napad na Poljsku, Nemačka je preduzela opsežne mere za vojno obezbeđenje na Zapadnom frontu. U počečetku rata, na zapadu Nemci su imali grupu armija C (35 divizija) pod komandom generala V. Leba: 5. armija nalazila se prema Holandiji, Belgiji i delu Luksemburga, a. armija od Luksemburga do Rajne, a 7. armija duž Rajne do Švajcarske. Dok su se operacije u Poljskoj uspešno razvijale, ta grupa armija stalno je popunjavana novim divizijama i do 10. septembra imala je 44 divizije. Za podršku imala je 2. i 3. vazduhoplovnu armiju sa oko 1.400 aviona. Njen zadatak bio je da za vreme napada na Poljsku štiti zapadnu granicu, oslanjajući se na Zigfridovu liniju i ne angažujući se ni u kakvim ofanzivnim dejstvima.[1]
Saveznička ofanziva uredi
Početkom septembra 1939. Francuska i Velika Britanija bile su vojnički nespremne za dejstva širih razmera. Na traženje poljske vlade, francuska vrhovna komanda naredila je 4. septembra da 2. grupa armija (3, 4. i 5. armija) preduzme ofanzivu na Sarskom frontu, između rajne i reke Mozel.[1]
Zadatak operacije Sar bio je da izbije do Zigfridove linije i veže što veće nemačke snage. Već 4. septembra došlo je do prvih borbenih dejstava. Francuzi su sporo napredovali, jer su se kretali preko gustih nemačkih minskih polja. Francuska 4. armija i levo krilo 5. armije prešli su 6/7. septembra nemačku granicu. Narednih dana nešto je napredovala 4. armija u rejonu Sarbrikena i približila se Zigfridovoj liniji, ali je tu zadržana. Kad je postalo očigledno da je slom poljske vojske neizbežan, francuska Vrhovna komanda obustavila je 12. septembra pripreme 2. grupe armija za napad na Zigfridovu liniju. Istog dana s tim se saglasio saveznički Vrhovni ratni savet, a 29. septembra naređeno je da sve savezničke snage pređu u defanzivu na celom frontu. Odmah zatim počelo je sa Sarskog fronta prebacivanje najboljih francuskih divizija na granicu prema Belgiji, zbog opasnosti od eventualnog nemačkog napada preko Belgije, jer su Nemci počeli prebacivati svoje divizije iz Poljske na zapad.[1]
Dok su još trajale propreme za ofanzivne operacije velikih razmera, Nemci su 16. oktobra izvršili napad na Sarskom frontu, gde su Francuzi u septembru napredovali, i ubrzo ih odbacili preko granice do Mažinovljeve linije.[1]
Posledice uredi
Posle pada Poljske, aktivnost na zapadnom frontu svodila se, isključivo, na dejstva patrola i artiljerijske dvoboje; saveznici su iza Mažinovljeve linije, praktično, ostali pasivni. To je negativno uticalo i na moral trupa i na raspoloženje naroda - taj period rata, sve do 10. maja 1940, poznat je kao lažni rat.[1]
Napomene uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1975). Vojna enciklopedija (knjiga 9). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Čerčil, Vinston (1965). Drugi svetski rat (knjiga 1). Beograd: Prosveta.