Sinagoga u Sisku
Sinagoga u Sisku bila je jedna od tridesetak sinagoga sazidanih tokom 19. veka u tadašnjoj državi Kraljevina Hrvatska i Slavonija (mađ. Horvát-Szlavónia Királyság, nem. Königreich Kroatien und Slawonien) koja je bila nominalno autonomna kraljevina unutar Kraljevine Ugarske u sastavu Austrougarske monarhije. Tada je sinagoga pripadala Zemljama krune Svetog Stefana, odnosno mađarskom delu Monarhije, u kojem je poglavar doma Habsburgovaca vladao kao kralj.[1][2]
| Sinagoga u Sisku | |
|---|---|
 „Molitveni dom“ Jevreja u Sisku | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Sisak Hrvatska |
| Religija | judaizam |
| Obred | sefardski |
Istorija uredi
Tokom 1941. Jevreji i Srbi su Sisku bili su uprkos brojnim zabranama i danje vekovni stanovnici Siska. Međutim 1942. godine bili su prinuđeni da napuste grad. Deo Srba sa porodicama napustio je pod pritiskom ustaša područje NDH, a deo zajedno sa gotovo svim Sisačkim Jevrejima (osim onih koji su prešli na katoličanstvo pre ili tokom rata) odvedeni su u logore, a imovina im je oduzeta i postala je vlasništvo NDH.[3][4]
Arhitektonske odlike sinagoge uredi
Zgrada sinagoge u Sisku je sagrađena između 1862. i 1890. godine je pod grednom konstrukcijom, bez podruma i uvučenog krova. Na prednjoj strani su bočne izbočine, a na zadnjoj strani je poligonalna apsida. Fasade su obrađene na romantičarski način sa detaljima istorijskih stilova u dizajnu. Glavnom fasadom dominira veliki luk ukrašen povrtnim ukrasom u kome je nekada bio veliki polukružni luk sa kvadriforom.[5]
Ulazni deo je naglašen stubovima sa kapitelima i polukružno zglobno spojen unutar kasete. Bočne fasade se razlikuju u dizajnu glavne fasade, ali su perforirane novootvorenim prozorima. Na severnoj strani nalazi se nekoliko pomoćnih zgrada. Apsidni deo je nešto niži i zajedno sa nizom slepih lukova ukrašen je velikim krugovima u plastično istaknutim kasetama na zidu.
Centralna sala je na prvom spratu, a ostale prostorije u prizemlju.
Zgrada je dragocen primer specifične gradnje iz poslednje trećine 19. veka. Ima arhitektonsku, urbanističku i ambijentalnu vrednost.
Promena namene sinagoge uredi
Zgrada sinagoge je promenila namenu i zbog toga je više puta adaptirana u organizaciji prostora. Danas se u njoj nalazi muzička škola, a zgrada je prilagođena nameni i potrebama škole.[5]
Danas je umesto kvadrifora na bivšoj sinagogi manji polukružni prozor. Fasadu upotpunjuje trouglasti sljemenjak sa nizom slepih redova na vrhu, koji prolaze ispod završnog venca oko cele zgrade. Na rizalitima, sa svake strane ulaza, vide se zidovi polukružnih nadvišenih prozora na spratu i slepe rozete u prizemlju.[5]
Izvori uredi
- ^ Ljiljana Dobrovšak, »Prva konferencija Zemaljskog udruženja cionista južnoslavenskih krajeva Austrougarske monarhije u Brodu na Savi 1909. godine.«, Godišnjak Scrinia Slavonica, sv. 6 br. 1, Slavonski Brod, listopad 2006., str. 234. – 266., ISSN 1332-4853
- ^ LJILJANA DOBROVŠAK, Emancipacija Židova u Kraljevini Hrvatskoj, Slavoniji i Dalmaciji u 19. stoljeću, u: Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, knjiga 37, Zagreb, 2005, 125-143.
- ^ H. KLASJĆ. Društveni život u Sisk.u u vrijeme Drugog svjetskog rata God. 32., br. 3. 527.~544 (2000)
- ^ STRIBOR UZELAC SCHEWENDEMAN, Krhotine iz povijesti židovske zajednice u Slavonskom Brod, u: Dva stoljeća povijesti i kulture Židova u Zagrebu i Hrvatskoj, (ur.) Ognjen Kraus, Zagreb, 1998, 392-405.
- ^ a b v „Školska zgrada | Glazbena škola Frana Lhotke | Sisak”. Glazbena škola Frana Lhotke (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2021-05-08.
Literatura uredi
- ZLATKO KARAČ, Arhitekti i graditelji naših sinagoga, u: Ha-kol, 86 (2004), 44-45
- ZLATKO KARAČ, Unutrašnji prostor naših sinagoga, u: Ha-kol, 83 (2004), 38-39