Slamarica
Slamarica ili slamnjača jedan je od prvih delova postelje koji je vezan za pojavu kreveta. Osnovna funkcija im je da kao podloga, slična današnjem dušeku, omoguće udobnije spavanje.[1] Prema narodnom predanju slamaricam je služila, ne samo za spavanje, već i za čuvanje novca.
Istorijat uredi
Ne zna se tačno kada je slamarice počela da se koristi. Nju je prvo počelo da koristi seosko, manje imućno stanovništvo i vojska.
U nekim istorijskim spisima zabeleženo je da su slamarice u srpskim selima počele da se koriste sredinom dvadesetog veka i bile su u upotrebi do 1963—1964. godine. Slamarice su se prvo koristile u drvenim krevetima do pedesetih godina, a zatim do 1955. godine i u gvozdenim krevetima. Od 1955. godine bogatija domaćinstva uvode krevete sa dušecima punjenim vunom i drugim materijalima i sofe — tapacirane krevete, koje kao udobniji kreveti za spavanje istiskuju slamarice.
One se i danas mogu videti u slojevitim pokrivačima na krevetima u nekim seoskim kućama.
Izrada uredi
Slamarice su rađene od klčinu — od konoplje. Tkane su u četiri nita na horizontalnom razboju, širine 8 pasama. Najčešće su bile sastavljene od četiri pole. U središnjem delu na jednom od spojeva ostavljen je otvor u slamarici širine oko 40 santimetar za punjenje i povremenu zamenu slame.
Punile su se slamom (otuda i naziv) ili „šuškama“ — komušinom od kukuruza.
Najčešće su bile jednostavne, u prirodnoj boji konoplje ili sa jednostavnim, debelim prugama dobijenim utkivanjem smeđe konoplje, prirodno bojene u komini.
U brdskim selima južne i istočne Srbije u Pirotskoj kotlini (Pasjač, Sinja Glava) ima slučajeva da su se slamarice pravile i spajanjem konopljanih čaršafa.[2] Tako improvizovane slamarice bile su na gornjem delu ukrašene „na kocke“ ili „pruške“ (prućke) a donji deo je bio jednobojan, izrađen u prirodnoj ili tamnosmeđoj boji. Predivo ovih slamarica je bojeno prirodnim i anilinskim bojama. U Osmakovu, kod Pirota slamarice su bojili u kori od oraha, jer je proces bojenja kraće trajao, a stanovnici ovog sela nisu želeli da platno budu suviše tamno.[3]
U većini domaćinstava slama se menjala na Čisti ponedeljak (čisti ponedelnik — prvi dan Uskršnjeg posta, kada ženska čeljad sprema i čisti kuću a deca i odrasli se kupaju, šišaju i briju, jer toga dana po verovanju nema buva. Istog dana su se slamarice i prale.
Zbog neredovnog održavanja (zamene slame i pranja) slamarice su često bile i izvor zaraze jer su činile pogodnu sredinu za razmožavanje zglavkara (krevetna stenica, buva, vaški), uzročnika brojnih transmisivnih zaraznih bolesti.
Izvori uredi
Literatura uredi
- Z. Marković, Ženska domaća radinost – Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, 38, Beograd 1975,