Spasoje Kostić

Spasoje Kostić (1835 — 1918) je bio prosvetitelj pirotskog kraja, učitelj i narodni poslanik.

Spasoje Kostić
Datum rođenja	1835.
Datum smrti	1918.

Biografija

Spasoje Kostić, poznatiji u narodu kao daskal Spas, rođen je u Trnjani 1835. godine u zemljoradničkoj porodici. Otac mu se zvao Kosta Đorđević, a on je prezime dobio po ocu Đorđu. Spasoje je dobio prezime Kostić po ocu Kosti, jer je to bila praksa u tursko doba. Prema podacima iz više izvora, Spasoje (Spas) Kostić bio je najpre učitelj u svom rodnom mestu - Trnjani od 1860. do 1863, Gradašnici 1864. do 1866. i u Krupcu 1867. do 1872. godine, gde se nastanio i stalno živeo sve do smrti 1918. godine, a sahranjen je na krupačkom groblju.

Služba učitelja

Spasoje – Spas Kostić je službu učitelja započeo u svom rodnom mestu Trnjani 1860. godine. Prema navodima Vladimira Nikolića u gore pomenutoj knjizi2 Spasa je učenik Manojla (Mane) Nikolića, Trnjanca, učitelja u Krupcu, a usavršavao se i u Pirotu, gde je učio Psaltir i Časlovac, odnosno crkveni staroslovenski jezik. Po završetku tog dvogodišnjeg školovanja mogao je da bude sveštenik ili učitelj. On je odabrao da bude učitelj.

Do 1860. u Trnjani nije bilo škole, pa je te godine zauzimanjem pok. Koste Đorđevića i još nekih viđenijih ljudi u Trnjani otvorena prva škola. Prvi učitelj u Trnjani bio je Spasa Kostić. Prva trnjanska škola bila je u kući rečenog Koste i učitelj Spasa radio je u njoj do kraja 1863. godine. On je imao po 30 do 40 učenika godišnje. Plata mu je nekad bila po 10 groša na učenika.

Godine 1864. postao je u Gradašnici učitelj Spasa Kostić i bio je sve do kraja 1866. godine. Proširena je stara crkvena kuća u kojoj je bila škola. I u toj proširenoj zgradi, koja i sada postoji, počeo je da radi učitelj Spasa. On je imao 40 učenika godišnje i oni su ga redom hranili. Plata mu je bila 600 groša godišnje, što mu je crkva plaćala.

Godine 1867. postao je učitelj u Krupcu i učiteljevao je sve do 1872. godine. Za vreme učitelja Spase, krupačka škola bila je čuvena i u celom ovom kraju više Pirota bila je centar prosvete za veliki broj sela. Pre učitelja Spase u Krupac je dolazio poneki učenik iz drugih sela. Za vreme učitelja Spase bilo je učenika u krupačkoj školi osim učenika iz Krupca, još i iz ovih sela: Činiglavaca, Velikog Sela, Trnjane, Jovanovca, Ržane, Izvora, Sukova, Rsovaca, Gradinja, Boljev Dola, Mazgoša, Mojinca, Komštice i Brebevnice. On je u tursko vreme ostavio i nekoliko zapisa u crkvenim knjigama pisanih njegovom rukom i oni su sačuvani i dosta znače za istoriju i razvoj školstva u pirotskom kraju. Penzionisao se kao učitelj 1900. godine.

Politički aktivizam

Od šestorice poslanika pirotskog okruga izabranih na izborima od 29. oktobra 1878. godine, trojica su bili zemljoradnici, dvojica trgovci, a jedan intelektualac. Zemljoradnici su bili: Jeremija Panić, Miladin Mančević i Petar Ilić; trgovci su bili Ceka Krstić, iz Pirota, i David Petković. U ovoj poslaničkoj garnituri iz okruga je intelektualac bio samo Spasoje Kostić, iz Trnjane, poslanik sreza nišavskog.

Spasoje Kostić je bio član Liberalne stranke, ali ne samo član već i istaknuti stranački aktivista. Istaknuti liberal Panta Srećković, profesor Visoke škole u Beogradu, je marta meseca 1878. godine postao okružni načelnik u Pirotu a Spasoje Kostić, kao istaknuti učitelj i član Liberalne stranke, zadobio je njegovo poverenje i najpre postao kmet (predsednik) krupačke opštine, a potom se našao kao kandidat Liberalne stranke za narodnog poslanika na izborima koji su održani 29. oktobra 1878. godine. Spasoje Kostić je i potpisnik telegrama upućenog Njegovom visočanstvu knjazu srpskom Milanu M. Obrenoviću povodom dana njegovog rođenja, a koji su uputili predstavnici naroda okruga pirotskog počev od načelnika okruga, sveštenstva, članova opštine pirotske i predsednika opštinskih sudova sreza nišavskog, gde se pominje i Spasa Kostić, a on se pominje i potpisuje u svojstvu kmeta (predsednika) opštine krupačke.

Prvo dvodomno Narodno predstavništvo birano u leto 1901. godine. Izbor poslanika u okrugu i Pirotu izvršen je 22. jula 1901, a izbor senatora u okrugu 5. avgusta 1901. godine. Za izbor poslanika u okrugu kandidatske liste su istakli radikali i liberali. Liberalna lista kandidata: Vićentije Petrović, advokat iz Pirota; Spas Kostić, težak iz Krupca; Dimitrije Milosavljević, trgovac iz Jalovik Izvora; Marjan Veljković, trgovac iz Masurovaca.

Njegova aktivnost se nastavlja, jer svoju stranku nije menjao, pa je njen poslanički kandidat bio i na izborima 1903. godine, a aktivno je učestvovao i u predizbornoj kampanji 1905. godine. Te godine Liberalna stranka je promenila naziv i postala Narodna stranka a Spasa je ostao veran svojoj opredeljenosti i ostao je njen član.

Literatura

• Petar Videnović, Trnjana i trnjanska opština, 1998
• Tugomir Kostić, Prosvetiteljski rad i politička delatnost Spasoja Kostića, Pirotski zborni 35-36, 2011
• Radovan Vlajković, Pirot 1877 – 1977, Pirotski zbornik 8–9, 1979
• Socijalni profil poslanika pirotskog okruga 1878 - 1888. godine
• Vladimir Nikolić, Narodne škole u Pirotu i okrugu Pirotskom, 1924
• Kosta N. Kostić, profesor, Izveštaj pirotske gimnazije za 1908-9. školsku godinu
• Vitomir Živković, 150 godina Osnovne škole u Krupcu 1850 – 2000, 2000
• Radovan Vlajković, Skupštinski izbori u pirotskom okrugu 1878 – 1914, Muzej Ponišavlja, 1988