Spisak dijalekata engleskog jezika

Ovo je spisak dijalekata ili narečja engleskog jezika. Dijalekti su jezički varijeteti koji se međusobno razlikuju po izgovoru, rečniku, pravopisu i gramatici. Za klasifikaciju varijeteta engleskog jezika prema načinu izgovora, pogledajte Regionalne akcente engleskog jezika.

Dijalekti se mogu definisati kao „pod-oblici jezika koji su, uglavnom, međusobno razumljivi“.^[1] Govornici engleskog iz različitih zemalja i regiona koriste veliki broj različitih akcenata ili naglasaka (sistema izgovora nekog jezika), kao i razne reči i gramatičke strukture karakteristične za određenu oblast; mnoga narečja se mogu lako raspoznati posmatranjem ovih osobina. Narečja se mogu klasifikovati u širem ili užem smislu; u okviru jednog sveobuhvatnog narodnog ili regionalnog narečja mogu se izdvojiti mnogi pod-dijalekti, itd. Zahvaljujući kombinaciji razlika u izgovoru i vokabulara specifičnog za neki ograničen prostor, može se desiti da neka narečja engleskog jezika budu gotovo nerazumljiva govornicima drugih narečja.

Lingvisti često dele glavna narečja engleskog jezika u tri kategorije: narečja Britanskih ostrva, narečja Severne Amerike i narečja Australazije.^[2] Narečja mogu biti povezana ne samo sa određenim područjima, već i određenim društvenim grupama. U okviru bilo koje date zemlje gde je engleski govorni/zvanični jezik često će se naći jedan oblik jezika koji se naziva standardni engleski. Razume se, standardni engleski će se razlikovati od države do države, te se time svaki ponaosob može smatrati zasebnim narečjem. Standardni engleski se često povezuje sa obrazovanim delom društva.

Spisak

Evropa

Ujedinjeno Kraljevstvo

Britanski engleski:

Engleska

Engleski jezik u Engleskoj:

severnoengleski (na severoistoku, lokalna narečja slična škotskom)^[3]
- češirski
- kambrijski (u Kambriji, uključujući barouski u Barou na Fernesu)
- džordijski (u Tajnsajdu)
- hartlpulski (u Hartlpulu)
- lankasterski (u Lankaširu)
- makem (u Sanderlendu)
- mančesterski (engl. Mancunian, u Mančesteru)
- nortambrijski (u ruralnom delu Nortamberlenda kao i okrugu Daram)
- pitmatik (u nekadašnjim rudarskim zajednicama u Nortamberlendu i Daramu)
- skauz (engl. Scouse, u Liverpulu)
- smogi (engl. Smoggie, u Tisajdu)
- jorkširski (ili narodni jorkširski, odnosno tajk, engl. Tyke)
istočno-midlendski
zapadno-midlendski
- crnozemski
- brami (engl. Brummie, u Birmingemu)
- poteriski (u severnom delu Stafordšira)
- telfordski (u istočnom delu Šropšira)
istočno-angliski
- norfolkski
- safolkski
južnoengleski
- normativni britanski
- kokni (govori se među radničkom klasom istočnog Londona i okolnih područja)
- esakson (u Eseksu)
- pompejski (u Portsmutu)
- kentski (u Kentu)
- multikulturalni londonski (u Londonu)
- sasekski (saški)
jugozapadni
- anglo-korniški
- bristolski
- džanerski (u Plimutu)

Škotska

Škotski engleski obuhvata varijetete koji kao osnovu imaju standardni engleski kakav se govori u Engleskoj.
- gorštački
• Škotski može biti ili jedan od starijih varijeteta engleskog jezika koji ima sopstvena narečja ili potpuno zaseban germanski jezik koji je različit od (škotskog) engleskog.^[4]
- ostrvski
- severni
- centralni
- južni

Vels

velški engleski
- kardifski
- gauerski

Severna Irska

alsterski
- belfastski
- derijski
- južnoalsterski
alsterski škotski (vidi škotski)

Ostrvo Man

manski (engl. Manx)

Kanalska ostrva (Normanska ostrva)

kanalskoostrvski engleski

Gibraltar

gibraltarski engleski

Republic of Ireland

hiberno-engleski:

korkski
dablinski
- Dablin 4 (engl. Dublin 4 - D4)
- centar grada
- predgrađa
donegalski
kerijski
limerički
midlendski
severoistočni
slajgo
voterfordski
zapadni
veksfordski

'Alsterski škotski' (vidi škotski)

Mrtvi dijalekti

jola (u Veksfordu), nekada se njime govorilo u baronijama Bardži i Fort, pretpostavlja se da potiče od srednjoengleskog^[5]^[6]
fingalski (u Fingalu), takođe se smatra da potiče od srednjoengleskog^[5]

Severna Amerika

Severnoamerički engleski

SAD

Američki engleski:

kulturalni i etnički američki dijalekti
- afroamerički engleski (engl. "Ebonics")
- kajunski
- havajski pidžin
- hispano-američki engleski
  - čikano
  - majamski
- pensilvanijski
- ješiviš (ješiva)
opšti američki
- opšti američki engleski jeste "standardni", odnosno "mejnstrim" opseg američkog engleskog.
regionalni i lokalni američki dijalekti
- istočna Nova Engleska
  - bostonski i mejnski: šire područje Bostona, uključujući veći deo istočnog Masačusetsa
  - Roud Ajlend
- jugoistočni suer-region
  - srednjoatlantski (u dolini Delavera)
    - baltimorski
    - filadelfijski
  - Midlands
    - severnomidlendski: Omaha, Linkoln ,Kolumbija, Springfild, Manci, Kolambus, itd.
    - južnomidlendski: Oklahoma Siti, Talsa, Topika, Vičita, Kanzas Siti, Sent Luis, Dekatur, Indijanapolis, Sinsinati, Dejton, itd.
  - južnoatlantski (engl. "Hoi Toider")
  - novoorleanski (u Nju Orleansu)
  - južnjački
    - apalački: Linden, Birmingem, Čatanuga, Noksvil, Ešvil i Grinvil
    - teksanski: Labok, Odesa i Dalas
- njujorški
- severnjački
  - kontinentalni deo: Čikago, Detroit, Milvoki, zapadni Njujork, Donji Mičigen, kao i veći deo oblasti Velikih jezera
  - zapadni deo Nove Engleske: Konektikat, dolina reke Hadson, zapadni Masačusets, te Vermont
- gornji srednjozapadni: Brokvej, Mino, Bizmark, Bemidži, Čišholm, Dulut, Market, itd.
  - gornji Mičigen (engl. "Yooper")
- zapadnjački
  - kalifornijski
  - novomeksički
  - severozapadni
- picburški
Izumrli ili gotovo izumrli dijalekti
- stari južnjački
- transatlantski (srednjoatlantski) naglasak

Kanada

Kanadski engleski:

atlantski (primorski)
- kejp-bretonski
- lunenburški
- njufandlendski
standardni kanadski
- kvebečki
- engleski doline Otave
- pacifički (severozapadni)

Bermuda

bermudski engleski

Starosedeoci

Dijalekti američkih starosedelaca:

mohavi
isletan
cimšian
lambi
tohono o'odam
inupiak

Srednja i Južna Amerika

Belize

belizeanski engleski

Foklend

folklendski engleski

Gijana

gijanski engleski

Honduras

honduraški engleski

Karibi

karipski engleski

Antigva

antigvanski engleski

Angilja

angiljanski kreolski

Bahami

bahamski engleski

Barbados

barbadoski engleski (engl. Bajan)

Jamajka

jamajčanski engleski

Sent Vinsent i Grenadini

vinsentinski engleski

Trinidad i Tobago

trinidadski engleski

Azija

Brunej

brunejski engleski

Burma

burmanski engleski

Hong Kong

hongkonški engleski (sličan britanskom engleskom)

Pakistan

pakistanski engleski

Indija

Indijski engleski:

standardni indijski engleski
- Indijski engleski je standardna (standardizovana) varijanata engleskog jezika koji se koristi u administrativne svrhe, kao i među visokoobrazovanim delom stanovništva.
Regionalni i lokalni dijalekti indijskog engleskog
- istočni region
  - asamski/bengalski engleski
  - orija engleski
- zapadni region
  - gudžarat engleski
  - maharaštra engleski
- severni region
  - hindustanski engleski
  - delhi/pandžabi engleski
  - biharski engleski
  - radžastanski engleski
  - severoistočni indijski engleski
- južni region
  - telugu (telužanski) engleski
  - kanada (kanadski) engleski
  - tamilski engleski
  - malajali engleski

Nepal

nepalski engleski

Malezija

malezijski engleski (mengliš, engl. Manglish) (sličan britanskom engleskom)

Filipini

filipinski engleski (sličan američkom engleskom)

Singapur

singapurski engleski (sličan britanskom engleskom)

Šri Lanka

šrilankanski engleski

Afrika

Kamerun

kamerunski engleski

Gana

ganski engleski

Kenija

kenijski engleski

Liberija

liberijski engleski (sličan američkom engleskom)

Malavi

malavski engleski

Namibija

namibijski engleski (engl. Namish)

Nigerija

nigerijski engleski (sličan američkom engleskom)
nigerijski pidžin

Južna Afrika

južnoafrički engleski (sličan australijskom engleskom i britanskom engleskom)
- engleski južnoafričkih crnaca
  - akrolekt
  - mezolekt
- kejp flats engleski
- engleski južnoafričkih Indijaca
- engleski južnoafričkih belaca
  - narodni naglasak
  - opšti naglasak
  - kultivisani naglasak

južnoatlantski

južnoatlantski engleski se govori na ostrvima Tristan da Kunja i Sveta Jelena.^[7]

Uganda

ugandski engleski

Okeanija

Australija

Australijski engleski:

kulturalni
- opšti australijski
- narodni australijski
- kultivisani australijski
- engleski australijskih Aboridžina
regionalni
- južnoaustralijski
- zapadnoaustralijski
- australijski engleski Toresovog moreuza
- viktorijski engleski
- kvinslendski engleski

Novi Zeland

novozelandski engleski (sličan australijskom engleskom i britanskom engleskom):

maorski engleski
sautlendski engleski
taranaki naglasak

Kreolski

Postoje pidžini i kreolski jezici koji se zasnivaju na engleskom, ili u najmanju ruku koriste elemente engleskog. Između ostalih, tu su činuk (gotovo mrtav trgovački jezik), pidžin Američkih Indijanaca, kao i mengliš (malezijski anglo-malajsko-kinesko-tamilski).

Pored gorenavedenog, postoji i pan-azijska varijanta engleskog koja se na engleskom naziva Globalese.^[8]

Veštački dijalekti

Postoji nekoliko veštačkih jezika koji kao osnovu koriste engleski, a koji nikada nisu bili prihvaćeni kao govorni. Ovi veštački jezici uključuju bazični (osnovni) engleski, e-prajm (engl. E-Prime), globiš (engl. Globish), novogovor (engl. Newspeak), čisti saksonski engleski,^[9]^‍:302 specijalni engleski, sintetički engleski,^[9]^‍:309 uprošćeni engleski, merikanski ili merički,^[9]^‍:310 te ingliš (engl. Inglish)^[9]^‍:313.

Lingvisti tvrde da veštački jezici više nemaju praktičnu primenu imajući u vidu status engleskog kao de fakto globalnog jezika.^[10]

bazični engleski
e-prajm
evropski engleski
globiš
novogovor
specijalni engleski
uprošćeni engleski

Manuelno kodirani jezici

britanski manuelni engleski
američki manuelni engleski
australazijski manuelni engleski

Mešanje jezika

Ovo je spisak portmanto termina koji se koriste da opišu određene lokalizovane varijetete engleskog, kao i druge lingvističke fenomene gde engleski igra neku ulogu. Iako slično nazvani, ovde pobrojani fenomeni se međusobno znatno razlikuju u pogledu građe. Dok su jedni pravi mešani jezici, drugi predstavljaju puko mešanje kodova (lingvistički fenomen gde je korišćenje tuđica ograničeno na pojedinačne iskaze). S druge strane, neki od njih su izvorni lokalni dijalekti engleskog kao maternjeg jezika, dok se neki odnose na izgovor engleskog kakav imaju govornici koji koriste engleski kao strani jezik. Nadalje, nekolicina ovih fenomena (poput grikliša i fingliša) predstavljaju ne govorne varijetete engleskog, već metode transliteracije.

angliš (engleski sa naglaskom na reči germanskog porekla)
arabiš (arapski i engleski, uglavnom romanizacija arapske abecede u ćaskanju na internetu)
vojnički kreolski (vojnički dijalekt pun akronima i vulgarnosti)
bengliš (bengalski i engleski)
bisliš (bisajski i engleski na Filipinima)
čingliš (kineski i engleski)
čengliš (češki i engleski)
dejngliš (danski i engleski)
dangliš (holandski i engleski)
engriš (japanski i engleski, naročito kada se odnosi na iskvareni engleski kakav Japanci koriste u imenovanju brendova)
fingliš (finski i engleski)
frangle (francuski i engleski)
dengliš/pseudo-anglicizam (nemački i engleski)
grikliš (grčki i engleski)
hingliš (hindi engleski, odn. indijski i engleski)
kongliš (južnokorejski i engleski)
mangliš (malajski i engleski)
maltengliš (malteški i engleski)
pogliš (poljski i engleski)
porgliš (portugalski i engleski)
rungliš (ruski i engleski)
šeng (mešavina svahilija i engleskog, koriste ga mladi u Najrobiju, u Keniji)
serbiš/serbliš (srpski i engleski)
sikuliš (sicilijanski italijanski i engleski)
singliš (singapurski engleski, mešavina više pidžinskih jezika)
spengliš (španski i engleski)
svengliš (švedski i engleski)
tagliš (tagalog i engleski)
tangliš (tamilski i engleski)
tengliš (telugu i engleski)
tingliš/tajliš (tajlandski i engleski)
viniš (vijetnamsi i engleski)
vengliš (veški i engleski)
ješiviš (ješiva engleski, odnosno amalgam jidiša i engleskog ili hebrejskog i engleskog)

Reference

^ Wakelin, Martyn Francis (2008). Discovering English Dialects. Oxford: Shire Publications. str. 4. ISBN 978-0-7478-0176-4.
^ Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press.
^ Wells, JC (1983). Accents of English. Cambridge University Press. str. 351.
^ A.J. Aitken in The Oxford Companion to the English Language, Oxford University Press. 1992. str. 894.
^ ^a ^b Hickey, Raymond (2005). Dublin English: Evolution and Change. John Benjamins Publishing. str. 196—198. ISBN 978-90-272-4895-4.
^ Hickey, Raymond (2002). A Source Book for Irish English (PDF). Amsterdam: John Benjamins Publishing. str. 28—29. ISBN 978-1-58811-209-5.
^ Daniel Schreier, Peter Trudgill. The Lesser-Known Varieties of English: An Introduction. Cambridge University Press, Mar 4, 2010 pp. 10.
^ Nunan 2012, str. 186.
^ ^a ^b ^v ^g Okrent 2010.
^ Fischer 2004, str. 181"[T]he goal [of constructed languages] is no longer of practical use... Living languages are of far greater influence in the world ... world languages are emerging naturally for the first time in history. Indeed, the English language -- by historical circumstance, not by design -- presently counts more second-language speakers than any other tongue on Earth and numbers are growing."

Literatura

Wells, JC (1983). Accents of English. Cambridge University Press. str. 351.
Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press.
Wakelin, Martyn Francis (2008). Discovering English Dialects. Oxford: Shire Publications. str. 4. ISBN 978-0-7478-0176-4.

[1] Wakelin, Martyn Francis (2008). Discovering English Dialects. Oxford: Shire Publications. str. 4. ISBN 978-0-7478-0176-4.

[2] Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press.

[3] Wells, JC (1983). Accents of English. Cambridge University Press. str. 351.

[English_Language_(1992)._стр._894-4] A.J. Aitken in The Oxford Companion to the English Language, Oxford University Press. 1992. str. 894.

[Hickey2005-5] Hickey, Raymond (2005). Dublin English: Evolution and Change. John Benjamins Publishing. str. 196—198. ISBN 978-90-272-4895-4.

[Hickey2002-6] Hickey, Raymond (2002). A Source Book for Irish English (PDF). Amsterdam: John Benjamins Publishing. str. 28—29. ISBN 978-1-58811-209-5.

[7] Daniel Schreier, Peter Trudgill. The Lesser-Known Varieties of English: An Introduction. Cambridge University Press, Mar 4, 2010 pp. 10.

[FOOTNOTENunan2012186-8] Nunan 2012, str. 186.

[FOOTNOTEOkrent2010-9] v ^g Okrent 2010.

[FOOTNOTEFischer2004181-10] Fischer 2004, str. 181"[T]he goal [of constructed languages] is no longer of practical use... Living languages are of far greater influence in the world ... world languages are emerging naturally for the first time in history. Indeed, the English language -- by historical circumstance, not by design -- presently counts more second-language speakers than any other tongue on Earth and numbers are growing."

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]