Spomen kompleks palim borcima u Selevcu
Spomen kompleks palim borcima u Selevcu, je spomenička kompozicija posvećena Selevčanima palim za slobodu i žrtvama okupatorskog terora u vreme balkanskih, Prvog i Drugog svetskog rata. Predstavlja likove jednog solunca, jedne partizanke i još tri borca NOR-a.
Uređenje centra sela uredi
Krajem 50-tih godina 20. veka Selevac je doživeo svojevrsnu ekonomsku ekspanziju, pre svega zahvaljujući razvoju Zeljoradničke zadruge. Nestanak egzistencijalnih problema i ekonomsko blagostanje navode vodeće ljude sela na razmišljanje o urbanističkom uređenju centra. U periodu od 1956. do 1960. godine, postignut je dogovor opštinskih organa, društveno-političkih organizacija i drugih subjekata da se centar sela izgradi u rejonu selevačke pijace. Idejni nacrt izradio je Zavod za urbanizam Smederevske Palanke. Prvenstveno je trebalo da se reši glavna raskrsnica puteva koji dolaze u centar sela. Dogovoreno je da se proseče novi put koji bi išao između imanja Radojkovića i Jankovića i da se pomeri od pijace( tamo gde je nekada bila Donjokrajska porta), te da se put od Smedereva produžava u pravoj liniji ka Mladenovcu.
Od 01.januara 1960. godine opština Selevac objedinjava se sa opštinom Azanja, sa sedištem u Azanji. Ukinut je Jasenički srez i formirana je opština Palanka. Smederevski srez( kome Selevac pripada od 1955. godine, da bi 1962. godine bio pripojen Opštini Smederevska Palanka) je prihvatio idejno rešenje o uređenju centra, pa se otpočelo sa regulisanjem imovinskih odnosa oko imanja Radojkovića i Jankovića. Objekti od opšteg interesa ( Dom kulture, biblioteka, škola, pošta, Mesna zajednica, samoposluga...) građeni su pored novoprosečenog puta. Njihova izgradnja je trajala više od 20 godina.[1]
Pripreme za podizanje spomenika palim borcima uredi
Uporedo sa izgradnjom javnih zgrada za potrebe sela otpočelo se sa realizacijom ideje o podizanju spomen parka. Glavni inicijator i organizator u realizaciji svih aktivnosti bio je Savez boraca. Ideja je neprestano razrađivana i na kraju je prihvaćena od strane Mesne zajednice, Zadruge i svih društveno-političkih organizacija.Prvi obimniji posao bilo je uređenje prostora na kome će se izgraditi spomen park. Odlučeno je da će se park nalaziti između triju puteva ( prema Palanci, Smederevu i Mladenovcu) i kao takav zauzima centralno mesto u budućem centru sela. Na ovom prostoru su se nalazili stari, predratni objekti, koje je trebalo porušiti, a njihove vlasnike obeštetiti. Procenjena je vrednost imovine i vlasnicima ponuđena isplata ili dodela placeva na drugoj lokaciji.[2]
Izbor umetnika za izradu spomenika uredi
Uporedo sa pripremama terena raspravljalo se i o tome koga angažovati za izgradnju, a formiran je i Odbor za podizanje spomenika. Sa finalizacijom ideje se krenulo 1978. godine. Odlučeno je da se posao poveri vajaru Slavomiru Miletiću iz Bošnjana. On se prihvatio izrade spomenika kad je saznao za masakr nad Selevčanima od strane nemačko-austrougarske vojske 1915 godine. U tom masovnom streljanju, stradale se uglavnom žene i zato se vajar odlučio da baš žena bude centgralna figura u spomeničkoj kompoziciji. Njegov predlog je prihvaćen, a takođe je odlučeno da se pored spomenika postavi betonski zid, na kome će biti table sa imenima izginulih Selevčana u balkanskim ratovima, u masakru 1915. godine i u toku NOR-a.[3]
Završetak radova i postavljanje spomenika uredi
Vajar Slavomir Miletić je,1980. godine, obavestio Odbor da će spomenik biti izliven sledeće1981.godine.Kako je vrednost ovog spomenika u materijalnom smislu bila velika,a sredstva građana i Zemljoradničke zadruge nedovoljna,na godišnjoj konferenciji mesne organizacije SUBNOR-a u Selevcu,održanoj 24.decembra 1981.godine,doneta je odluka da se upute molbe radnim i drugim kolektivima i pojedincima za prikupljanje dodatnih sredstava. Odziv je bio odgovarajući i konačno se moglo pristupiti postavljanju spomenika.
Zemljoradnička zadruga „Selevac „ je učestvovalau izgradnji spomenika sa ukupno 500 000 000 ondašnjih ( starih) dinara.[4]
Izgled spomenika uredi
Spomenik predstavlja likove jednog solunca,partizanke i trojice boraca NOR-a. Kao modeli su poslužili žitelji Selevca: Jovičić Lala, Milovanović Milica i Maričić Milosav Mića( u prvom redu) i Nevenkić Rade i Milovanović Ljubodrag ( stoje iza njih). Od puta Palanka-Smederevo, do spomenika vode široke stepenice. Pored samog spomenika, u okviru spomen parka, postavljen je i betonski zid sa imenima poginulih u ratovima 20. veka. Spisak sadrži popis 209 poginulih boraca u balkanskim i Prvom svetskom ratu i 96 stanovnika streljanih u jednom danu- 8. oktobra 1915. godine, 138 boraca NOR 1941-1945 i 18 imena streljanih u istom periodu.
"Palim borcima Selevca" uredi
Selevčanin Živorad Tagić, napisao je pesmu o spomeniku.
Palim borcima Selevca
Digli smo spomenik SOLUNCU našemKoji je herojski ratnik bio,
s puškom u ruci i starim topom
ratničku zastavu do Krfa nosio.
Ženi heroju PARTIZANKI našojs puškom u ruci uzdignutoj iznad sela
od ljutih bitaka se nikad nije plašila
ona je iimala samo jednu želju- pobedu je htela.
Partizani naši Kosmajskog odredaŽivote su svoje dali za slobodu
ostali su simbol, ostali su ponos
domovini, svom selu, svom rodu.
Zato svi ljudi ovog divnog selaNeka uvek čuvaju tekovine borbe naše,
Bratstvo i jedinstvo neka uvek cveta
Jer zato naši borci, živote svoje daše.
Ovaj spomenik meštani Selevca s ponosom digošeSvakom borcu, ma gde mu je krv za slobodu pala,
Od srca nam je žao što ih više nema sa nama
A mi im možemo samo jedno reći-neka im je slava i hvala.
Reference uredi
- ^ Madžić, Momir (2008). Naše selo Selevac. Beograd: Donat graf. str. 390. ISBN 978-86-911867-0-8.
- ^ Madžić, Momir (2008). Naše selo Selevac. Beograd: Donat graf. str. 392. ISBN 978-86-911867-0-8.
- ^ Madžić, Momir (2008). Naše selo Selevac. Beograd: Donat graf. str. 393. ISBN 978-86-911867-0-8.
- ^ Oklobdžić, Mirko (1979). Selevac do pobede kroz borbu i revoluciju. Smederevo: G.R.O.Dimitrije Davidović. str. 243—244.
