Википедија

Tvrđava Mogren

42° 16′ 30″ S; 18° 49′ 37″ I / 42.275000° S; 18.826944° I / 42.275000; 18.826944

Tvrđava Mogren je fortifikacioni objekat, nekadašnja kasarna i vojno uporište austrougarske vojske. Sagrađena je 1860. godine. Nalazi se na obronku brda Spas, u neposrednoj blizini Budve, iznad čuvene budvanske plaže Mogren.[1] Predstavlja homogenu građevinu ali je, usled rušenja i nekoliko zemljotresa, loše očuvana.[2]

Tvrđava Mogren
Ostaci tvrđave na brdu Spas pored Budve
Opšte informacije
MestoBudva
OpštinaOpština Budva
Država Crna Gora
Vrsta spomenikaKulturno-istorijska celina
Vreme nastanka1860
Tip kulturnog dobraFortifikacioni objekat
Stepen zaštitejoš uvek nezaštićen
VlasnikCrna Gora
Pogled sa tvrđave na Budvansku rivijeru - ostrvo Sveti Nikola, plaža Mogren, deo budvanskog Starog grada i rt Zavala

Brdo Spas, na kome se tvrđava nalazi, tretira se kao Posebni prirodni predeo i zaštićeno je kao Spomenik prirode III kategorije.[3]

Položaj uredi

Tvrđava se nalazi na rtu Mogren, na obronku brda Spas, između plaža Mogren i Jaz, na 110 m nadmorske visine.[4] Udaljena je od Starog Grada oko 1 km na zapad,[1] a od centra Budve oko 2 km.[5][6] Sa uzvišenja iznad plaže Mogren, na kome se nalazi, sa tvrđave se pruža jedinstven pogled na budvansku rivijeru, ostrvo Sveti Nikola, Pržno, Petrovačku uvalu, pa sve do uvale Valdanos kod Ulcinja. Tvrđava uživa status kulturno-istorijske celine.[2]

Do tvrđave se iz Budve može doći putem Budva-Tivat. Na oko 2 km od centra grada, ispred samog ulaza u tunel, sa leve strane se odvaja makadamski put koji vodi pravo do tvrđave.[5] Tvrđavi se može prići i stazom uz brdo, sa plaže Mogren II.[4]

Ime uredi

Austrougari su ovo utvrđenje nazivali Jaz (nem. Fort Jaz), a ime Mogren se odomaćilo po rtu na kome se nalazi i ispod koga se nalazi jedna od najpoznatijih budvanskih plaža, plaža Mogren.[7]

Izgled uredi

 
Tvrđava, zarasla u vegetaciju

Tvrđava Mogren izgrađena je kao fortifikacioni objekat i predstavlja homogenu grupu građevina.[2] U vreme kada je sagrađena bila je moćna odbrambena struktura gotovo pravougaonog oblika, sa visokim zidovima i kulama u uglovima.[6]

Tvrđava je dosta propala i od nje su ostali samo delovi objekata. Neki objekti su skoro sasvim srušeni, a neki se još uvek drže. U najboljem stanju je zaštitni zid sa severne strane.[8] Sve do danas, zidovi i bunkeri su jedini preostali deo tvrđave koji je sačuvan. Najuočljiviji zaštitni zidovi, dok je ostatak skriven ispod bujne vegetacije.[9] Na zidinama se uočavaju puškarnice usmerene na Budvanski zaliv, kao i topovska mesta usmerena prema Jadranskom moru, koja su se koristila tokom Drugog svetskog rata.[5] Teško je oštećena u zemljotresu 1979. godine i nikad nije obnovljena.[7]

Istorija uredi

 
Ulaz u tvrđavu

Tvrđava Mogren je sagrađena 1860. godine i jednom preuređena, 1882. godine.[8]. Podigli su je Austrougari i predstavljala je jaku vojnu utvrdu, koja je štitila prilaz Budvi sa zapadne strane.[2] Osnovna funkcija joj je bila da štiti Budvu od napada s mora i onemogući ulaz neprijateljskim snagama u Budvanski zaliv, između ostrva Sveti Nikola i rta Mogren.[7] Ova tvrđava je glavni razlog za uspeh austrougarske vojske kada je u pitanju osvajanje glavnih prilaza gradu.[9]

Tvrđava je tokom godina nastavila da ostvaruje svoju svrhu, kao deo ratne mašinerije tokom Prvog i Drugog svetskog rata. Tokom Drugog svjetskog rata njeni tuneli korišćeni su kao skladište za municiju i oružje.[9] Tada je i pokrenut proces uništenja, što je kasnije pogoršano zemljotresom i požarima.[5]

Obnova tvrđave uredi

Godine 2015. predložen je plan za obnovu tvrđave. Prema ovom projektu, na području tvrđave Mogren planirana je izgradnja otvorene scene i gledališta sa 320 mesta, izložbena dvorana, kafić i parking. Gradska uprava procenila je da bi korištenje tvrđave u komercijalne svrhe moglo doneti znatan prihod. Obzirom na činjenicu da je bila reč o pokušaju da se na 30 godina izda u zakup kultuno dobro iz 19. veka, bez navođenja njegove namene, planske dokumentacije i bez poštovanja proceniteljske procedure,[10] većina odbornika Skupštine opštine Budva glasala je protiv ovog projekta, smatrajući da bi komercijalizacija negativno uticala na autentični izgled i istorijsku vrednost ovog spomenika kulture.[5]

Put do tvrđave je loš, a okolni prostor zarastao u vegetaciju, tako da je čak ni neki meštani nikada nisu posetili. Gradske institucije, u saradnji sa nevladinim sektorom,[11] povremeno sprovode akcije čišćenja tvrđave i njene okoline.[12] U planu je uređivanje parkinga i asfaltiranje makadamskog put do tvrđave, kako bi se tvrđava uvrstila u turističku ponudu Budve.[13]

Galerija slika uredi

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ a b „Tvrđava Mogren”. Zvanični sajt. JU Muzeji i galerije Budve. Pristupljeno 30. 3. 2020. 
  2. ^ a b v g Potencijali kulturne baštine Crne Gore 2017, str. 28
  3. ^ „Pregled zaštićenih područja prirode Crne Gore” (PDF). natura 2000 infocentar. Pristupljeno 30. 3. 2020. 
  4. ^ a b „Tvrđava Mogren: Kulturna baština koja propada”. Vijesti. 29. 7. 2019. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  5. ^ a b v g d „Tvrđava Mogren”. everaoh.com. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  6. ^ a b Duletić, Vlado. „Plaža Mogren – plava uvala nevjerovatnih ljudskih sudbina”. Share Montenegro. Pristupljeno 29. 3. 2020. 
  7. ^ a b v „Zaboravljena utvrđenja Budve”. Cafe del Montenegro. 22. 12. 2017. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  8. ^ a b „PUTEVIMA ISTORIJE: AUSTROUGARSKA UTVRĐENJA”. JASNINA PUTOVANJA. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  9. ^ a b v „Drijevni gradovi u Crnoj Gori i utvrđenja koja morate posjetiti”. Porto Montenegro. Adriatic Marinas D.O.O. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  10. ^ Vukićević, Jasna (26. 5. 2015). „Slučaj Mogren: Trgovina kulturnim dobrom”. Radio Slobodna Evropa. Radio Free Europe / Radio Liberty Inc. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  11. ^ „Sjutra radna akcija čišćenja tvrđave Mogren”. Kodex. 24. 5. 2019. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  12. ^ „Tvrđava Mogren - zaboravljeno utvrđenje ili buduće uporište kulture?”. Portal Radio Televizija Budva. RTV Budva. 9. 4. 2019. Pristupljeno 31. 3. 2020. 
  13. ^ „Uspješno završena radna akcija čišćenja tvrđave Mogren”. Zvanična internet prezentacija. Opština Budva. Pristupljeno 31. 3. 2020. 

Literatura uredi

  • Potencijali kulturne baštine Crne Gore. Cetinje: Ministarstvo kulture Crne Gore. 2017. str. 28. ISBN 978-9940-545-38-3. 

Spoljašnje veze uredi

 
Tvrđava Mogren na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Тврђава_Могрен&oldid=27022060”