Tvrđava Raškan

Tvrđava Raškan (persijski: دژ رشکان) nalazila se na 1122 m visokoj planini Kuh-e Safaije, na severoistoku jezgre drevnog iranskog grada Raja (danas deo Teherana) odnosno približno 300 m jugoistočno od brda Češme Ali. Dva uzvišenja sa okolinom predstavljaju značajno arheološko nalazište praistorijskih, starovekovnih i srednjovekovnih artefakata.

Prva opsežnija istraživanja na Raškanu 1930-ih godina predvodio je nemački arheolog E. F. Šhmit, identifikovavši pritom predmete iz mlađeg gvozdenog doba (oko 1000. p. n. e.) koji ukazuju na srodnost sa onima pronađenim na Tape-Hesaru kod Damgana. Sama tvrđava Raškan datira se u partski period (3. v. p. n. e. − 3. v.) i ime je dobila prema Aršaku, prvom partskom vladaru.

Zidine prate topografiju terena i podignute su nad najstrmijim liticama zbog čega tvrđava ima trouglasti oblik. Na vrhu se nalazila osmatračnica do koje danas vode dvostruke merdevine, dok su najvažniji objekti bili smešteni na južnom platou. Takođe, sa južne strane tvrđava je bila zaštićena sa tri grudobrana koji se datiraju iz različitih istorijski perioda. Severni delovi kompleksa oštećeni su zbog aktivnosti velike Rajske cementare. Korišćeni materijali uglavnom su kamen i malter, a zapadne zidine građene su od opeka veličine 45 x 45 x 15 cm. Navedene dimenzije bile su relativno standardizovane u drevnoj iranskoj arhitekturi i javljaju se na primer kod Gorganskog zida. Među predmetima pronađenim na Raškanu od velike važnosti su partske bronzane kovanice.

Iako nema čvrstih arheoloških dokaza, stručnjaci pretpostavljaju da je tvrđava korišćena i tokom sasanidskog perioda (3. − 7. v.) zbog strateškog značaja Raja, korišćenja tvrđave u ranoislamskom periodu (8. − 9. v.), kao i sasanidskih tragova na susednom Češme Aliju i Tape-Milu.

Na Raškanu su pronađeni razni srednjovekovni ostaci i tragovi: iz vremena Abasidskog kalifata primetna je nadogradnja kamenom nad drevnim opekama i zapadna medresa sa ajvanom, o bujidskom korišćenju tvrđave svedoči polirana keramika, dok kovanica sa prikazom Šahruha Mirze svedoči i o timuridskoj prisutnosti. Ranije u 13. veku Raškan je teško stradao prilikom mongolske invazije, a u novom veku zajedno sa Rajom u potpunosti gubi na značaju u korist obližnjeg Teherana. Većina arheoloških artefakata pronađeni na Raškanu, Češme Aliju i okolni Raja danas se čuva u Nacionalnom muzeju u Teheranu.

Galerija

• 
  Zapadni bedem
• 
  Detalji gornjeg utvrđenja
• 
  Južne Zidine
• 
  Južne prostorije
• 
  Ajvan

Vidi još

• Češme Ali
• Raj
• Partsko carstvo

Literatura

• (en)) Jakubiak, Krzysztof (2006). The Origin and Development of Military Architecture in the Province of Parthava in the Arsacid Period, Iranica Antiqua XLI. Leiden: Brill Publishers, str. 127.-150., ISSN 0021-0870, OCLC 101396721.
• ((en)) Rante, Rocco (2007). The Topography of Rayy Pertaining to the Early Islamic Period, Journal of British Institute of Persian Studies XLV. London: British Institute of

Persian Studies, str. 161.-180., ISSN 0578-6967, OCLC 695217398.

• ((en)) Rante, Rocco (2008). The Iranian City of Rayy: Urban Model and Military Architecture, Journal of British Institute of Persian Studies XLVI. London: British Institute of Persian Studies, str. 189.-211., ISSN 0578-6967, OCLC 298109241.
• ((en)) Rante, Rocco (23. srpnja 2010). "i. Archeology", Ray, Encyclopædia Iranica. New York: Columbia University.