Teksaška revolucija
Teksaska revolucija (engl. Texas Revolution) bila je pobuna koju su pokrenuli kolonisti (prvenstveno iz Sjedinjenih Država) u meksičkoj pokrajini Teksas protiv sve više centralističke meksičke vlade. Nakon desetljeća političkih i kulturnih sukoba između meksičke vlade i sve većeg broja američkih naseljenika u Teksasu, neprijateljstva su eskalirala u oktobru 1835. godine. Teksašani nemaju jedinstven stav da li je krajnji cilj bio nezavisnost ili povratak na meksički ustav iz 1824. godine. Dok su predstavnici u Konsultaciji (prelaznoj vladi) raspravljali o motivima rata, Teksašani i veći broj dobrovoljaca iz Sjedinjenih Država poražen je od strane manjih garnizona meksičke vojske sredinom decembra 1835. godine.
| Teksaska revolucija | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Putanje raznih kampanja tokom Teksaške revolucije. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Republika Teksas |
 Centralistička Republika Meksiko | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
Sem Hjuston  James Fannin (RZ)  William Travis † James Bowie † Dejvi Kroket † Frank W. Johnson Edward Burleson Stephen F. Austin Džordž Fišer |
Antonio López de Santa Anna (RZ) Vicente Filisola Martín Perfecto de Cos (RZ) | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| 2,000 | 6,500 | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
|
700 mrtvih 100 ranjenih |
1,000 mrtvih 500 ranjenih | ||||||||
Konsultacija je odlučila da proglasi nezavisnost i osnuje privremenu vladu, čiji su unutrašnji sukobi doveli do političke paralize i smanjene efikasnosti upravljanja u Teksasu. Kao loša zamisao ispostavila se invazija na Matamoros koja je tek osnovanu vojsku Teksasa koštala preko potrebnih dobrovoljaca. U martu 1836. godine, drugom političkom koncencijom proglašena je nezavisnost i određeno je rukovodstvo nove Republike Teksas.
Da bi povratio dostojanstvo Meksiku, predsjednik Antonio Loper de Santa Ana je obeća da će lično povratiti Teksas. Vojska je u Teksas ušla sredinom februara 1836. godine, što su Teksašani dočekali potpuno nespremni. Meksički general Hose de Urea predvodio je kontingent vojske u golijadskoj kampanji na teksaskoj obali, pobijedivši sve teksaske trupe na svom putu, pogubivši većinu onih koji su se predali. Santa Ana je predvodio snage na San Antonio de Baksar, gdje su njegove trupe porazile garnizon Teksašana u bitci za Alamo, ubijajući skoro sve branioce.
Sljedeći mjesec, novostvorena teksaska vojska pod komandom Sema Hjustona povukla se na granicu sa Luizijanom. Hjuston je 31. marta zaustavio svoje ljude na obali rijeke Brazos i sljedeće dvije sedmice Teksašani su bili podvrgnuti žestokoj vojnoj obuci. Zadovoljan uspjehom i nesvjestan snage neprijatelja, Santa Ana je podijelio svoje trupe. Hjustonova vojska je 21. aprila je sprovela iznenadni napad na Santa i njegove snage u bitka kod bitci kod San Hasinta. Meksičke snage su brzo usmjerene, a osvetoljubivi Teksašani su pogubili većinu onih koji su se pokušali predati. Santa Ana je uzet kao talac; u zamjenu za svoj život, naredio je povlačenje vojske južno od rijeke Rio Grande. Meksiko je odbio da prizna Republiku Teksas, a sukob između dvije države se nastavio sve do četrdesetih godina 19. vijeka. Aneksija Teksasa kao dvadesetosme države Sjedinjenim Državama, 1845. godine, dovela je do meksičko-američkog rata.
Pozadina uredi
Nakon neuspjelog pokušaja Francuske da kolonizuje Teksas u kasnom 17. vijeku, Španija je razvila plan da naseli region.[1] Na njegovom južnom obodu, duž rijeka Medine i Nueces, španski Teksas se graničio sa provincijom Koavila.[2] Na istoku, Teksas se graniči sa Luizijanom.[3] Nakon kupovine Luizijane 1803, Sjedinjene Države takođe polažu pravo na zemlju zapadno od rijeke Sabine, sve do rijeke Rio Grande.[4] Od 1812. do 1813. anti-španski republikanci i američki filibasteri pobunili su se protiv Španske imperije što je danas poznato kao Gutiérrez–Magee ekspedicija tokom rata za nezavisnost. U početku su pobeđivali u bitkama i zauzeli mnoge teksaske gradove od Španije što je dovelo do proglašenja nezavisnosti države Teksas u sastavu Meksičke Republike 17. aprila 1813. godine. Nova teksaska vlada i armija su dočekali svoju propast kod Bitke kod medine u avgustu 1813. 20 milja južno od San Antonia, gdje je 1,300 od 1,400 pobunjenika ubijeno ubijeno u bici ili pogubljeno poslije bitke od strane rojalističkih vojnika. Bila je to najkrvavija bitka u istoriji Teksasa. Španski rojalisti su zarobili i pogubili 300 zvaničnika republičke vlade u San Antoniju ubrzo nakon bitke. Antonio Lopez de Santa Ana, budući predsjednik Meksika, borio se u ovoj bici kao rojalista i slijedio naređenja svojih pretpostavljenih da ne uzimaju zatvorenike. Još jedna zanimljiva beleška su dva oca osnivača Republike Teksas i budući potpisnici Teksaske deklaracije o nezavisnosti 1836. godine, Hose Antonio Navaro i Hose Francisko Ruiz, učestvovali u Gutiérrez–Magee ekspediciji.[5] Iako su se Sjedinjene Države zvanično odrekle te tvrdnje kao dio Transkontinentalnog sporazuma sa Španijom 1819. godine[Note 1], mnogi Amerikanci su nastavili da vjeruju da Teksas treba da pripada njihovoj naciji,[6] a tokom sledeće decenije Sjedinjene Države dale su nekoliko ponuda za kupovinu regiona.
Nakon rata za nezavisnost, Teksas je postao dio Meksika. Prema Ustavu iz 1824, koji je zemlju definisao kao federalnu republiku, provincije Teksas i Koahuilja su kombinovane i postale država Coahuila y Tejas.[Note 2][7][8] Teksas je dobio samo jedno mjesto u državnom zakonodavnom tijelu, koje se sastalo u Saltilju, udaljen stotinama milja.[9][10] Poslije nekoliko mjeseci protestovanja Tejanosa (stanovnika Teksasa rođeni u Meksiku) ogorčeni gubitkom političke autonomije, državni zvaničnici složili su se da od Teksasa naprave departman nove države, sa faktičkim glavnim gradom San Antoniu.[9]
Vidi još uredi
Napomene uredi
- ^ Spain did not ratify the treaty until February 1821, in the hopes that the delay would stop the Americans from recognizing Mexico as an independent country. Weber (1992), p. 300.
- ^ For the purposes of this article, "Texas" refers to the area north of the Medina and Nueces Rivers and west of the Sabine River. "Coahuila y Tejas" comprises both Texas and the province of Coahuila. The "Republic of Texas" includes Texas and the land between the Nueces River and the Rio Grande.
Reference uredi
- ^ Weber 1992, str. 149–154
- ^ Edmondson 2000, str. 6
- ^ Edmondson 2000, str. 10
- ^ Weber 1992, str. 291
- ^ https://tshaonline.org/handbook/online/articles/qfm01 . Retrieved 2 September 2017.
- ^ Weber 1992, str. 299–300
- ^ Manchaca 2001, str. 161–2
- ^ Vazquez 1997, str. 51
- ^ a b Davis 2006, str. 63
- ^ Edmondson 2000, str. 72
Literatura uredi
- Barker, Nancy N. (jul 1967). „The Republic of Texas: A French View”. The Southwestern Historical Quarterly. 71. Pristupljeno 21. 1. 2015.
- Baptist, Edward (2014). The Half Has Never Been Told: Slavery and the Making of American Capitalism. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-04966-0.
- Barr, Alwyn (1990). Texians in Revolt: the Battle for San Antonio, 1835. Austin, TX: University of Texas Press. ISBN 0-292-77042-1. OCLC 20354408.
- Calore, Paul (2014). The Texas Revolution and the U.S.–Mexican War A Concise History. Jefferson, NC: McFarland. ISBN 978-0-7864-7940-5.
- Campbell, Randolph B. (1991). An Empire for Slavery: The Peculiar Institution in Texas, 1821–1865. Louisiana State University Press. str. 256. ISBN 9780807117231. Pristupljeno 23. 6. 2021.
- Carrigan, William Dean (1999). „Slavery on the frontier: The peculiar institution in Central Texas”. Slavery and Abolition. 20 (2): 66. doi:10.1080/01440399908575278. Pristupljeno 11. 6. 2021.
- Davis, William C. (2006). Lone Star Rising. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-532-5. originally published 2004 by New York: Free Press
- del la Teja, Jesus (2010). Tejano Leadership in Mexican and Revolutionary Texas. College Station, TX: Texas A & M University. ISBN 978-1-60344-152-0.
- Edmondson, J.R. (2000). The Alamo Story: From Early History to Current Conflicts. Plano, TX: Republic of Texas Press. ISBN 1-55622-678-0.
- Fowler, Will (2007). Santa Anna of Mexico. Lincoln, NE: University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-5646-0 — preko Project MUSE.
- Graham, Don (jul 1985). „Remembering the Alamo: The Story of the Texas Revolution in Popular Culture”. The Southwestern Historical Quarterly. 89: 35—67. Pristupljeno 21. 1. 2015.
- Haley, James L. (2002). Sam Houston
. Norman, Oklahoma: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-3644-8. - Hardin, Stephen L. (1994). Texian Iliad – A Military History of the Texas Revolution. Austin, TX: University of Texas Press. ISBN 0-292-73086-1. OCLC 29704011.
- Hardin, Stephen (2004). The Alamo 1836 : Santa Anna's Texas campaign. Westport, CT: Osprey Publishing. ISBN 978-0-275-98460-1.
- Haynes, Sam W. (2015). Contested Empire: Rethinking the Texas Revolution. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 978-1-62349-309-7 — preko Project MUSE.
- Henderson, Timothy J. (2008). A Glorious Defeat: Mexico and Its War with the United States. New York, NY: Macmillan. ISBN 978-1-4299-2279-1.
- Jackson, Jack; Wheat, John (2005). Almonte's Texas: Juan N. Almonte's 1834 Inspection, Secret Report & Role in the 1836 Campaign. Denton, TX: Texas State Historical Association. ISBN 978-0-87611-207-6.
- Kelley, Sean (2004). „"Mexico in His Head": Slavery and the Texas-Mexico Border, 1810-1860”. Journal of Social History. 37 (3): 716. JSTOR 3790160. S2CID 145556983. doi:10.1353/jsh.2004.0010. Pristupljeno 23. 6. 2021.
- Lack, Paul D. (1985). „Slavery and the Texas Revolution”. Southwestern Historical Quarterly. 89 (2): 190. JSTOR 30239908. Pristupljeno 23. 6. 2021.
- Lack, Paul D. (1992). The Texas Revolutionary Experience: A Political and Social History 1835–1836. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 0-89096-497-1.
- Manchaca, Martha (2001). Recovering History, Constructing Race: The Indian, Black, and White Roots of Mexican Americans. The Joe R. and Teresa Lozano Long Series in Latin American and Latino Art and Culture. Austin, TX: University of Texas Press. ISBN 0-292-75253-9.
- Miller, Thomas (januar 1961). „Texas Land Grants to Veterans of the Revolution and Signers of the Declaration of Independence”. The Southwestern Historical Quarterly. 64: 342—7. Pristupljeno 21. 1. 2015.
- Moore, Stephen L. (2004). Eighteen Minutes: The Battle of San Jacinto and the Texas Independence Campaign . Plano, TX: Republic of Texas Press. ISBN 1-58907-009-7.
- Reid, Stuart (2007). The Secret War for Texas. Elma Dill Russell Spencer Series in the West and Southwest. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-565-3 — preko Project MUSE.
- Roell, Craig (2014). Remember Goliad! A History of La Bahía . Austin, TX: Texas State Historical Association. ISBN 978-0-87611-141-3 — preko Project MUSE.
- Scott, Robert (2000). After the Alamo. Plano, TX: Republic of Texas Press. ISBN 978-0-585-22788-7.
- Stuart, Jay (2008). Slaughter at Goliad: The Mexican Massacre of 400 Texas Volunteers. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-843-2.
- Stuntz, Jean A. (2012). „Tejanas: Hispanic Women on the Losing Side of the Texas Revolution”. Ur.: Scheer, Mary L. Women and the Texas Revolution. Denton, TX: University of North Texas Press. ISBN 978-1-57441-469-1.
- Todish, Timothy J.; Todish, Terry; Spring, Ted (1998). Alamo Sourcebook, 1836: A Comprehensive Guide to the Battle of the Alamo and the Texas Revolution. Austin, TX: Eakin Press. ISBN 978-1-57168-152-2.
- Torget, Andrew J. (2015). Seeds of Empire: Cotton, Slavery, and the Transformation of the Texas Borderlands, 1800-1850. The University of North Carolina Press. str. 140. ISBN 978-1469624242. Pristupljeno 23. 6. 2021.
- Vazquez, Josefina Zoraida (jul 1985). translated by Jésus F. de la Teja. „The Texas Question in Mexican Politics, 1836–1845”. The Southwestern Historical Quarterly. 89. Pristupljeno 21. 1. 2015.
- Vazquez, Josefina Zoraida (1997). „The Colonization and Loss of Texas: A Mexican Perspective”. Ur.: Rodriguez O., Jaime E.; Vincent, Kathryn. Myths, Misdeeds, and Misunderstandings: The Roots of Conflict in U.S.–Mexican Relations. Wilmington, DE: Scholarly Resources Inc. ISBN 0-8420-2662-2.
- Weber, David J. (1992). The Spanish Frontier in North America. Yale Western Americana Series. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 0-300-05198-0.
- Winders, Richard Bruce (2004). Sacrificed at the Alamo: Tragedy and Triumph in the Texas Revolution. Austin, TX: State House Press. ISBN 1-880510-81-2.
