Tikal
Tikal (šp. Tikal; majatan: Tikal, Tik’al) je najveće arheološko nalazište civilizacije Maja. Tikal se nalazi u Provinciji Peten na severu Gvatemale. Oblast Nacionalnog parka Tikal se smatra Svetskom baštinom pod zaštitom UNESKO-a. Tikal je zaštićen po dva osnova: kulturnom (kao spomenik i arheološko nalazište) i kao rezervat prirode.
| Tikal | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Nacionalni park Tikal |
| Mesto | Peten (departman), Gvatemala |
| Koordinate | 17° 13′ 20″ S; 89° 37′ 25″ Z / 17.222094444444° S; 89.623613888889° Z |
| Kriterijum | mešovita: i, iii, iv, ix, x |
| Referenca | 64 |
| Upis | 1979. (3. sednica) |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/64 |
Geografija uredi
Tikal se nalazi u ravničarskom području srednjoameričke džungle. Najbliži grad je Flores, udaljen oko 30 kilometara.
Priroda uredi
U parku Tikal su prisutne egzotične tropske vrste drveta, kao što su džinovski kapok (Ceiba pentandra), inače sveto drvo Maja, tropski kedar (Cedrela odorata) i mahagoni (Swietenia).
Od životinjskog sveta, zastupljeni su aguti, koati, siva lisica, majmuni hvatači, majmuni urlikavci, harpije, sokolovi, okaste ćurke (Meleagris ocellata), tukani, zeleni papagaji, mravi listojedi (Atta cephalotes) itd. Jaguari i kuguari takođe lutaju ovim parkom.
Istorija uredi
Tikal je bio jedan od najznačajnijih kulturnih centara civilizacije Maja, a u isto vreme jedan od najvećih gradova. Iako neki spomenici u Tikalu potiču iz 4-og veka p. n. e., Tikal je svoj vrhunac dostigao u klasičnom periodu, između 200. i 850. nove ere. U ovom periodu Tikal je bio dominantni politički, ekonomski i vojni centar civilizacije Maja. Tikal je bio u kontaktima sa civilizacijom Teotiuakana i postoje indikacije da je Teotiuakan osvojio i možda kolonizovao Tikal u 4. veku. U Tikalu postoji jasna pauza u podizanju građevina tokom 7. veka, što se tumači ranijim porazom u borbi sa gradom Karakol. Velelepne piramide su uglavnom sagrađene u prvoj polovini 8. veka. Poslednji spomenik u Tikalu je podignut 879. Ovaj prestanak graditeljske aktivnosti, bio je praćen smanjenjem stanovništva, i najzad, potpunim napuštanjem Tikala krajem 10-og veka.
Arheologija uredi
Samo je manji broj građevina i spomenika arheološki istražen u Tikalu, i to posle nekoliko decenija istraživanja.
Najimpozantnije građevine u Tikalu su 6 stepenastih piramida, označenih kao hramovi I - VI. Na vrhu svake od piramida nalazi se svetilište. Neke od piramida su više od 60 metara. Većina piramida je podignuta između 7. i 9. veka, mada u njima postoje tragovi ranije podignutih struktura.
Hram I („Hram velikog Jaguara“) potiče iz 695; hram II („Hram Meseca“) iz 702; hram III je sagrađen 810. Najveći hram u Tikalu, hram IV, visok je oko 70 metara. Ovaj hram slavi vladavinu Jik in Čan Kavila (Yik’in Chan Kawil), a natpis na njegovom svetilištu pominje godinu 741. Hram V je izgrađen 750, i jedini je u kome nije pronađen grob nekog vladara. Hram VI („Hram natpisa“), potiče iz 766.
U gradu su pronađeni ostaci kraljevskih palata, neka manja svetilišta, i kamene reljefne stele. Otkriveno je i sedam igrališta za „igru loptom“, koja je imala religijski značaj u srednjoameričkim civilizacijama.
Stambeni sektor Tikala pokrivao je površinu od 60 km2, i najvećim delom ovaj prostor nije istražen. Procenjuje se da je ovde nekad stanovalo između 100.000 i 200.000 ljudi.
