Tulovo
Tulovo je naseljeno mesto grada Leskovca u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 697 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 739 stanovnika).
Tulovo | |
|---|---|
 Osnovna škola u selu | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Jablanički |
| Grad | Leskovac |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 697 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 53′ 02″ S; 21° 59′ 10″ I / 42.884° S; 21.986° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 412 m |
.svg)  Tulovo Tulovo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | LE |
Etimologija
urediPrema legendi, na mestu na kom je nastalo selo Tulovo bilo je nekada pod šumom uvreženom pavitovom vinovom lozom. Kroz šumu je išla staza za planinu kroz šiblje koje se nad stazom nadvijalo. Da bi ljudi mogli ići, morali su se “tuliti” - saginjati se, i tako potuljeni proći ovim putem. Po tome što su se ljudi, idući ovde uz Tulovsku reku, morali sagnuti i provlačiti se - tuliti se, selo nastalo na ovom mestu dobilo je naziv Tulovo.
Legenda na vrlo slikovit način opisuje postanak naziva sela. Međutim, verovatniji način nastanka imena sela je taj da ono potiče od zanimanja stanovnika u doba srpske srednjovekovne države. Naime, pojedina sela bila su obavezna na vršenje izvesnih zanatskih radnji u korist države ili vlastelina u čiju su baštinu ili proniju spadala, a bila oslobođena drugih rabota i davanja. Tako je bilo sela koja su gajila i dresirala sokolove za lov. Ti ljudi nazivani su sokolarima ili gekarima. Trag na tu obavezu nekih sela očuvao se u leskovačkim selima, pa tako postoji jablaničko selo Đelekare i porečko Šainovac (od turske reči šain ili šahin - soko), a takođe i u imenu nekadašnjeg sela Sedlarca, gornjojablaničkog sela Tulara i Tulova u Leskovačkom polju. Sela Tulovo i Tulare izrađivali su tule, jedan važan element za lov i rat. Tule su kutije od drveta koje se, vezane uzicom i kaišem, okače preko glave na leđa. U tuli stoje vrhovi strela, a gornji krajevi vire iznad ratnikovog ili lovčevog ramena, pa on u borbi ili lovu lako izvlači strelu iz tule i služi se njome. Meštani sela su u srednjovekovno doba zasigurno imali ovu dužnost, po čemu je i samo selo dobilo ime.[1]
Položaj i tip
urediSelo je smešteno u dolini Tulovske reke, u podnožju planine Kukavice, na samom jugu oblasti Leskovačko polje i Babička gora. Kuće su smeštene sa obe strane rečnog korita usečenog u stenu. U gornjem delu sela put, kojim se dolazi u selo, ide desnom obalom reke, ali ubrzo prelazi na levu obalu i drži se nje, tako da su svi meštani koji žive na suprotnoj obali reke morali da podignu kamene ili betonske mostove preko dubokog korita reke. Selo je nekada imalo dva zaseoka - Lipovu Čuku i Slanište. Slanište je danas potpuno raseljeno i u njemu nema stanovnika, dok je Lipova Čuka i danas naseljena pretežno starim stanovništvom. Ona je smeštena iznad glavnog sela, neposredno pod planinom Kukavicom, sa divnim vidikom na čitavu dolinu Tulovske reke, ali i južni deo Leskovačkog polja.
Po tipu, selo je zbijeno i izduženo. Kuće su poređane jedna do druge, a iznad njih, na površini jezerske terase, u koju je Tulovska reka usekla svoje korito, leže njive, voćnjaci, vinogradi i druge obradive površine ovog sela.[1]
Geografija
urediAtar sela Tulova proteže se na površini od 1.151 hektara. Njive i vrtovi zauzimaju površinu od 339 hektara, voćnjaci 30, vinogradi 10, livade 16, pašnjaci 11, šuma čak 707, dok neplodno zemljište zauzima površinu od 38 hektara.
Hidrografija
urediKroz Tulovo protiče Tulovska reka, čije se izvorište nalazi pod Vrvikobilom, jednim od visova masiva Kukavice. Ova reka ima dve komponente - Golemu i Malu reku. One se sastaju iznad sela Tulova na mestu zvanom Vodeničište i odatle se ovaj vodeni tok zove Tulovska reka, pa sve do ušća u Južnu Moravu kod sela Gornjeg Krajinca.
Danas selo ima vodovod i svaka kuća je snabdevena vodom. Sem toga, u selu postoji i spomen-česma u slavu poginulih partizana i streljanih Tulovčana 1941. godine.[2]
Istorija
urediNe postoje nikakvi zapisi o Tulovu ni u srpskim ni u turskim izvorima. Međutim, smatra se da je Tulovo veoma staro selo, zaseljeno najkasnije u doba srpske srednjovekovne države, čije ime je trg društvenog života Srba toga vremena i njihove privrede.
Selo je za vreme turske vladavine imalo svog gospodara, ali njegovo ime nije ostalo sačuvano. Po lokalitetu Tursko groblje može se zaključiti da su Turci živeli ovde, međutim, to nije tačno, već je lokalitet dobio naziv po tome što su na tom prostoru sahranjeni izginuli Turci u ratu za oslobođenje ovih krajeva 1877. godine.[2]
Demografija
urediNakon oslobođenja, Tulovo je imalo 49 kuća, što znači da je bilo veće od ostalih sela u dolini Tulovske reke. Skoro stotinu godina kasnije, prema popisu iz 1971. godine, Tulovo je imalo 163 kuće, odnosno 796 stanovnika, kada je i dostiglo svoj maksimum. U narednim popisima vidi se pad broja stanovnika i negativan prirodni priraštaj.
U naselju Tulovo živi 583 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,8 godina (38,6 kod muškaraca i 43,0 kod žena). U naselju ima 167 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,43.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 3 | 5 | ||
| 80+ | 4 | 11 | ||
| 75—79 | 7 | 16 | ||
| 70—74 | 21 | 28 | ||
| 65—69 | 18 | 25 | ||
| 60—64 | 28 | 26 | ||
| 55—59 | 17 | 23 | ||
| 50—54 | 32 | 29 | ||
| 45—49 | 26 | 18 | ||
| 40—44 | 22 | 16 | ||
| 35—39 | 31 | 21 | ||
| 30—34 | 31 | 22 | ||
| 25—29 | 23 | 30 | ||
| 20—24 | 14 | 20 | ||
| 15—19 | 28 | 16 | ||
| 10—14 | 22 | 23 | ||
| 5—9 | 28 | 19 | ||
| 0—4 | 20 | 16 | ||
| Prosek : | 38,6 | 43,0 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 305 | 58 | 230 | 14 | 3 | 0 |
| Ženski | 306 | 20 | 235 | 48 | 3 | 0 |
| UKUPNO | 611 | 78 | 465 | 62 | 6 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 141 | 64 | 0 | 0 | 46 |
| Ženski | 42 | 36 | 0 | 0 | 2 |
| UKUPNO | 183 | 100 | 0 | 0 | 48 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 6 | 12 | 0 | 5 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 6 | 12 | 0 | 5 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 1 | 2 | 2 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 1 | 3 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 1 | 3 | 5 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 2 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 2 | |
Privreda
urediIz podataka o vrstama zemljišta u ataru sela vidi se da poljoprivredne površine zauzimaju samo 406 hektara, dok na šumu otpada čak 707 hektara. Sve do pred sam Drugi svetski rat, Tulovčani su živeli od svoje šume: deljali su grede, koje su u to vreme bile bitno važne u građevinarstvu; sekli i izvozili drva za ogrev. Šumu su koristili i za izradu raznih poljoprivrednih alata i predmeta nužnih svakom seoskom domaćinstvu, počevši od držalje za motiku i sekiru, vile i lopate za skupljanje slame i sena, za vršidbu i čišćenje staja, vejanje žita pri vršidbi, stolica, kovčega, naćvi, elemenata za drvena volujska kola i dr. U to vreme, bila je to čitava manufaktura širokog spektra, čije su izrađevine tražene širom Srbije i obezbeđivale jednu pristojnu akumulaciju. U šumi se napasala sitna i krupna stoka, naročito koza. Dakle, šume je do Drugog svetskog rata predstavljala siguran izvor Tulovčana za život. Međutim, nakon Drugog svetskog rata, stvari su se promenile. Kolektivizacijom i državnim vlasništvom u doba komunističke Jugoslavije šume nisu više bile u vlasništvu sela, već države, pa seljaci nisu mogli da iste upotrebljavaju po svojoj volji. Sem toga, potrebe za njihove drvne izrađevine su se ugasile, a fond stoke smanjio. Na oskudnoj zemlji ostalo im je nešto od kulture voća, pretežno krušaka, koje se delom prodaju, a delom koriste za pravljenje domaće rakije.
Danas su Tulovčani pretežno okrenuti pečalbarskom zanimanju, pa veliki deo stanovništva odlazi na sezonske poslove, i to ne samo u državi, već i u inostranstvo, što se može zaključiti i na osnovu izgleda kuća u selu. Veliki broj kuća sagrađen je u modernom stilu, sa po više spratova i savremenom fasadom. Tulovčani često zbog toga svoje selo nazivaju naš mali Pariz.[2]
Saobraćaj
urediU Tulovo se dolazi putem preko Velike Grabovnice, uzvodno preko Male Grabovnice, Zagužana i Zoljeva. U Tulovu se put završava, ali se poljskim putem može ići u Čukljenik, zatim za Nakrivanj, a preko rida, koji odvaja Tulovsku reku od Kopašničke reke, u Veliku Kopašnicu.
Galerija
uredi-
Put kojim se preko Velike Grabovnice stiže do Tulova -
Istureno odeljenje OŠ „Vuk Karadžić” iz Velike Grabovnice -
Spomenik palim borcima -
Seoski krst
Reference
uredi- ^ a b Jovan V. Jovanović, Leskovačko porečje, Prvi deo, separat uz Leskovački zbornik, tom XII, Leskovac, Narodni muzej
- ^ a b v Jovan V. Jovanović, Leskovačko polje i Babička gora - istorijsko-privredna i etnografsko-sociološka istraživanja, Leskovac, 1979, Narodni muzej
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
