Ukrajinska pravoslavna crkva Kijevskog patrijarhata
Ukrajinska pravoslavna crkva Kijevskog patrijarhata (ukr. Українська православна церква Київського патріархату) ili Kijevski patrijarhat (ukr. Київський патріархат), vjerska je organizacija nekanonskog pravoslavlja u Ukrajini, koja je nastala 1992. godine, putem nekanonskog odvajanja od Ukrajinske pravoslavne crkve. Krajem 2018. godine, ujedinila se sa Ukrajinskom autokefalnom pravoslavnom crkvom u jedinstvenu Pravoslavnu crkvu Ukrajine. Međutim, već tokom proleća 2019. godine, došlo je do ponovnog raskola, nakon čega je ova organizacija ponovo uspostavljena, na čelu sa svojim dotadašnjim poglavarom Filaretom Denisenkom.[1]
| Kijevski patrijarhat Kiїvsьkiй patrіarhat | |
|---|---|
 | |
 | |
| Osnovni podaci | |
| Osnivanje | 1992. |
| Priznanje | kanonski nepriznata |
| Verski poglavar | Filaret Denisenko |
| Sedište | Kijev |
| Jurisdikcija |  Ukrajina |
| Jezik | ukrajinski, crkvenoslovenski |
| Kalendar | julijanski kalendar |
| www | |
Istorija uredi
Nekanonska Ukrajinska pravoslavna crkva je osnovana godinu nakon raspada Sovjetskog Saveza, juna 1992. Nikada nije dobila kanonsko priznanje nijedne pomjesne crkve, a njen jedini poglavar Mihail Denisenko („patrijarh kijevski Filaret“) lišen je episkopskog čina iste godine, a izopšten i anatemisan 1997. iz Ruske pravoslavne crkve.[2][3] Prethodno, on je od 1966. do 1990. bio egzarh Ukrajine, a zatim od 1990. do 1992. imao je titulu mitropolita kijevskog i sve Ukrajine.
Sredinom 1990. započeta je podjela ukrajinskog pravoslavlja na kanonsko (Ukrajinska pravoslavna crkva) i nekanonsko (Ukrajinska autokefalna pravoslavna crkva). Nakon raspada Sovjetskog Saveza novo ukrajinsko političko rukovodstvo je pokušalo prekinuti odnose sa Moskvom u svim sferama, pa i u crkvenoj. Nakon nezavisnosti Ukrajine, prvi njen predsjednik Leonid Kravčuk zalagao se da samoupravna Ukrajinska pravoslavna crkva dobije punu crkvenu nezavisnost. I mitropolit kijevski Filaret (Denisenko), dotadašnji protivnik autokefalnosti, podržao je inicijativu o odvajanju od Moskovske patrijaršije i postao njen snažan zagovornik. Od 1. do 3. novembra 1991. održano je zasjedanje Sabora Ukrajinske pravoslavne crkve u Kijevsko-pečerskoj lavri. Učesnici Sabora su uputili molbu patrijarhu moskovskom Aleksiju Drugom i episkopatu Ruske pravoslavne crkve kako bi Moskovski patrijarhat dao kanonsku autokefaliju Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi, kao i molbu o uspostavi „Kijevskog patrijarhata“.
Na zasjedanju Arhijerejskog sabora Ruske pravoslavne crkve održanom od 31. marta do 5. aprila 1991. odlučeno je da pitanje autokefalije treba rješavati na Pomjesnom saboru. Mitropolit kijevski Filaret se zakleo da će ukrajinskom episkopatu ponuditi ostavku na dužnost predstojatelja Ukrajinske pravoslavne crkve nakon što je suočen sa optužbama da nije uspio da prevaziđe raskol. Međutim, nakon povratka u Kijev odbio je da postupi po datoj zakletvi u čemu je imao podršku državnog rukovodstva. Zatim se ukrajinski episkopat okrenuo protiv mitropolita Filareta, a ubrzo je zatražena i njegova ostavka zbog krivokletstva. Sveti sinod Ruske pravoslavne crkve je naredio mitropolitu Filaretu da do 15. maja sazove Arhijerejski sabor UPC i ponudi ostavku, pod prijetnjom crkvenog suda. Pošto naredbu nije izvršio, Sveti sinod je onda naredbu uputio najstarijem ukrajinskom arhijereju po hirotoniji — mitropolitu harkovskom i bogoduhovskom Nikodimu (Rusnaku).
Tokom proleća 1992. godine, manjinska struja oko Filareta Denisenka opredelila se za autokefalnost, dok se većinski deo jerarhije izjasnio za zadržavanje kanonske autonomije u okviru Ruske pravoslavne crkve, izabravši mitropolita Vladimira Sabodana za svog novog poglavara. Stoga se Filaretova grupa sredinom 1992. godine ujedinila sa nekanonskom Ukrajinskom autokefalnom pravoslavnom crkvom, što je dovelo do stvaranja UPC "Kijevskog patrijarhata" na čelu sa patrijarhom Mistislavom Skripnikom, dotadašnjim poglavarom UAPC. Nakon njegove smrti (1993), UAPC je istupila iz zajednice sa UPC-KP i izabrala sopstvenog patrijarha, a za novog poglavara UPC-KP izabran je patrijarh Vladimir Romanjuk. Nakon njegove smrti 1995. godine, za patrijarha je izabran Filaret Denisenko.
Pokušaj ujedinjenja i potonja obnova uredi
U jesen 2018. godine, došlo je do ujedinjenja UPC-KP sa Ukrajinskom autokefalnom pravoslavnom crkvom, čime je stvorena Pravoslavna crkva Ukrajine. Tada je odlučeno da se Filaretu Denisenku, kao dotadašnjem poglavaru UPC-KP, ostavi naslov počasnog patrijarha kijevskog, a mitropolit Epifanije Dumenko se kao novi poglavar objedinjene Pravoslavna crkva Ukrajine obavezao da će se u svim ključnim pitanjima iz oblasti unutrašnje crkvene uprave konsultovati sa Filaretom. Međutim, već tokom proleća 2019. godine, između Epifanija i Filareta došlo je do niza sporova oko raznih pitanja koja su se odnosila na uređenje unutrašnje crkvene uprave i promenu statusa dotadašnjih eparhija u dijaspori. Usled produbljivanja krize, u junu iste godine izbio je unutrašnji raskol, nakon čega je struja oko Filareta Denisenka izvršila obnavljanje Kijevskog patrijarhata, čime je označen početak brojnih sporova koji se između dve organizacije vode ne samo oko crkvenih pitanja, već i oko imovinskih i drugih prava.[4][5][6]
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ „SPC (2019): Filaret obnovio Kijevsku Patrijaršiju”. Arhivirano iz originala 09. 08. 2021. g. Pristupljeno 26. 10. 2019.
- ^ Sudebnoe deяnie Arhiereйskogo Sobora Russkoй Pravoslavnoй Cerkvi (11 iюnя 1992), Pristupljeno 11. 9. 2015.
- ^ Akt ob otlučenii ot Cerkvi monaha Filareta (Denisenko), Pristupljeno 11. 9. 2015.
- ^ „SPC (2019): „Patrijarh“ Filaret se protivi propisu Tomosa”. Arhivirano iz originala 20. 11. 2019. g. Pristupljeno 27. 10. 2019.
- ^ „SPC (2019): Velikodostojnik Carigrada s „patrijarhom“ Filaretom”. Arhivirano iz originala 27. 05. 2019. g. Pristupljeno 27. 10. 2019.
- ^ „SPC (2019): „Patrijarh“ Filaret pozvao na proteste protiv mitropolita Epifanija”. Arhivirano iz originala 12. 08. 2019. g. Pristupljeno 27. 10. 2019.