Utva 75
Utva-75 je školski avion dvosed, s klipnim motorom. Prototipski razvoj i proizvodnja su realizovani u Fabrici Utva, u Pančevu, Srbija. Avion služi za početnu obuku vojnih pilota u Srbiji (do 2007. godine i u Hrvatskoj). Kao civilni avion se koristi u aero-klubovima u državama, proizašlim iz bivše SFRJ.[traži se izvor]
| Utva 75 | ||
|---|---|---|
 Utva 75 | ||
| Opšte | ||
| Namena | Za školovanje pilota i vuču jedrilica | |
| Posada | Dva člana | |
| Proizvođač | UTVA, Jugoslavija, Srbija | |
| Prvi let | 19. maj 1976. | |
| Početak proizvodnje | 1978. | |
| Dimenzije | ||
| Dužina | 7,11 m | |
| Razmah krila | 9,73 m | |
| Visina | 3,15 m | |
| Površina krila | 14,63 m² | |
| Masa | ||
| Prazan | 720 kg | |
| Maks. težina pri uzletanju | 1140 kg | |
| Pogon | ||
| Klipno-elisni motor | AVCO LYCOMING 10-360 B1F | |
| Snaga | 134 kW | |
| Performanse | ||
| Maks. brzina na Hopt | 190 km/h | |
| Dolet | 1400 km | |
| Plafon leta | 4000 m | |
| Brzina penjanja | 240 m/min | |
Razvoj
urediProjekat aviona Utva-75 je proizašao iz varijante M-10, iz projekata game lakih aviona, u jugoslovensko-poljskoj saradnji. Jugoslovensku stranu su predstavljali u saradnji: Vazduhoplovnotehnički institut iz Beograda, Mašinski fakultet iz Beograda, Soko iz Mostara i Utva iz Pančeva.
Prvi let prototipa bio je 1976. godine. Napravljen je još jedan prototip aviona s izmenjenim načinom zakivanja, s upuštenim glavama. Kako promjena na drugom prototipu nije dala željena aerodinamička poboljšanja, serijska proizvodnja je nastavljena prema standardu prvog prototipa. Prvi let je imala Utva-75A (nastala od M-12), s četiri sjedišta, 1986. godine. S ovom varijantom je pokušan izlazak na zapadno tržište. Zbog visokih standarda toga tržišta, kao što su komfor, mala buka itd., pokušaj nije dao rezultate.
Proizvedeno je 136 aviona od 1978. do 1985. Nakon raspada Jugoslavije, avioni su korišćeni u vazduhoplovstvima novonastalih država. Utva-75 imala malu ulogu u proteklim ratovima u bivšoj SFRJ.
Naoružanje
urediUtva 75 je veoma skromno naoružana za potrebe početne obuke pilota za gađanje, raketiranje i bombardovanje, što se u izuzetnim slučajevima može koristiti i za borbena dejstva. Poseduje dve potkrilne linije podvešavanja s nosivošću 2 h 150 kg. Varijante nošenja oružja, bombe 2 h 100 kg; ili 4 h 50 kg; dva saćasta lansera, po 12 raketa od 57 mm. Na te linije se mogu alternativno ugraditi lanseri sa malokalibarskim mitraljezima.
Oprema
urediAvion Utva 75 je opremljen standardnom opremom za ovu kategoriju aviona, uključujući višekanalni VHF primopredajnik; digitalni merač ukupnog vremena leta.
Opcijska oprema uključuje daleko veći izbor. Među njom je panel za radio- navigacijski sistem, sa svim komponentama, uključujući računar i pokazivač (indikator). Pored toga je digitalni merač rastojanja i brzine propadanja do zemlje, i vremena za pristajanje. Predviđen je pitač i odgovarač za identifikaciju aviona i primopredajnik za radio-far, s automatskim izborom koda.
Sova
urediNa međunarodnom sajmu „Partner 2015“ Utva je promovisala prototip aviona „Sova“ koji po spoljnjem izgledu predstavlja modernizovan i delimično izmenjen avion Utva 75A četvorosed. Osnovna namena aviona je početna obuka (i selekcija), trenaž, sport i turizam. Kao pomoćna namena se navodi izviđanje, patroliranje, foto snimanje i slično, kao i mogućnost nošenja naoružanja uz ugradnju odgovarajuće opreme. "Sova" je napredna verzija aviona "utva 75", koji se od osnovnog modela razlikuje po jačem motoru i potpuno digitalizovanom kokpitu. Opremljen je uređajima za radio i GPS navigaciju, instrumentalno sletanje i praćenje rada motora i potrošnje goriva.[1] (Vidi još:Fotogalerija aviona „Sova“)
Karakteristike
uredi
- Dužina = 7,11 m
- Razmah krila = 9,73 m
- Vitkost krila = 6,3
- Visina = 3,15 m
- Razmah horizontalnog repa = 3,80 m
- Rastojanje između nogu = 3,80 m
- Baza točkova = 1,99 m
- Prečnik elise = 1,93 m
- Odstojanje vrha elise od zemlje = 0,295 m
- Površina krila = 14,63 m²
- Povšina krilaca = 1,38 m²
- Površina zakrilaca = 1,61 m²
- Površina vertikalnog repa = 1,78 m²
- Površina vertikalnog repa = 3,34 m²
- Masa praznog, opremljenog = 720 kg
- Nosi prtljag = 20 kg
- Maksimalno unutrašnje gorivo = 108 kg
- S dopunskim rezervoarima = 251 kg
- Maksimalna masa poletanja = 1140 kg
- Maksimalno opterećenje krila = 77,92 kg/m²
- Maksimalna horizontalna brzina = 190 km/h
- Brzina krstarenja = 175 km/h
- Brzina prevlačenja = 100 km/h
- Maksimalna brzina penjanja = 100 km/h
- Praktični plafon leta = 4000 m
- Zalet, u poletanju, do visine od 15 m = 400 m
- Trčanje u sletanju = 180 m
- Ukupna dužina sletanja, s visine od 15 m = 340 m
- Dolet s maksimalnim unutrašnjim gorivom = 600 km
- Dolet sa dopunskim rezervoarima = 1400 km
Korisnici
urediTrenutni
uredi
Srbija - raspolaže s 16 aviona Utva 75.
Crna Gora - raspolaže s 3 aviona Utva 75. Četvrti avion je imao udes na Skadarskom jezeru 3. septembra 2008.[2]
Bosna i Hercegovina - raspolaže s 2 aviona Utva 75.
Sudan - raspolaže sa 6 aviona Utva 75 od 2009. godine.[3]
Bivši korisnici
uredi
Jugoslavija - raspolagala je sa 136 aviona Utva 75.
Hrvatska - raspolagala je s 11 aviona Utva 75, koje su zamenjene 2007. sa Zlinovima.
Srbija i Crna Gora - raspolagala je sa 20 aviona Utva 75.
Slovenija - raspodelila je 12 aviona Utva 75 u aero-klubove.
Republika Srpska - raspolagala je sa nekoliko aviona Utva 75.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ "Sova" spremna za let , V. novosti, R. Dragović, 23. jun 2015.
- ^ http://www.politika.rs/sr/clanak/54630/Utva-izvadjena-iz-Skadarskog-jezera. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ „Sudanese utva 75 image by radeks on Photobucket”. media.photobucket.com. Pristupljeno 14. 9. 2011.
Literatura
uredi- Rendulić, Zlatko (1996). Avioni domaće konstrukcije posle Drugog svetskog rata. Beograd: Institut Lola. str. 130—134.
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2011). The Century of Sport Aviation in Serbia (na jeziku: (jezik: engleski)). Beograd: Aerokomunikacije.
- Lekić, Mile (2007). Konstrukcija lakih aviona. Novi Sad: Lem Aeroprom. ISBN 978-86-909363-2-8.
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2010). Vek avijacije u Srbiji 1910-2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
- Radić, Aleksandar (2012). Vazduhoplovstvo i protivvazduhoplovna odbrana Vojske Srbije. Beograd: Medija centar "Odbrana". ISBN 978-86-335-0358-7.
Spoljašnje veze
uredi
- http://vazduhoplovnetradicijesrbije.rs/index.php/istorija/utva-75
- Sajt Utva
- Opis i karakteristike
- Utva 75 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. septembar 2013)