Fatimidi

Fatimidi su šiitska dinastija, koja je vladala područjem Magreba, Egipta i Levanta od 5. januara 910. do 1171. Vladajuća elita je pripadala ismailskoj grani šiita. Vođe dinastije su isto bili šiiti ismaliti, dolaze na vlast uz pomoć propagande tajnog islamskog društva Banit. Pripadali su kalifima i to je bio jedini period nakon kalifa Alije, kada su šiitski imami i kalifi bili ujedinjeni. Fatimidi su bili do izvesnog stepena tolerantni prema drugim sektama islama i prema Jevrejima i hrišćanima.

Uspon Fatimida uredi

Fatimidi potiču iz Tunisa, ali nakon osvajanja Egipta 969. premestili su svoje sedište u Kairo. Pod Fatimidima Egipat je postao centar kalifata, koji je uključivao severnu Afriku, Siciliju, Palestinu, Siriju, obalu Crvenog mora, Jemen i Hedžaz. Pod Fatimidima Egipat je doživeo veliki preporod i razvila se jaka trgovačka mreža i u Mediteranu i u Indijskom okeanu.

Dinastiju je 909. osnovao Abdulah el Mahdi Bilah, koji je legitimizirao svoje polaganje prava poreklom od proroka Muhameda preko svoje ćerke Fatime i njenog supruga imama Alije (ili kalifa Alije) prvog šitskog imama. Odatle je došlo i ime Fatimidi.

Abdulah al-Mahdi je brzo proširio svoju vlast preko celog središnjeg Magreba na području koje se sastoji od Alžira, Maroka, Tunisa i Libije. Tim područjem je vladao iz Mahdije, novoizgrađene prestolnice u Tunisu.

Fatimidi su 969. osvojili severni Egipat i osnovali su Kairo. Celi Egipat su osvojili 972. Pobedili su Ikšididsku dinastiju i osnovali su moderni Kairo. Nastavili su osvajati okolne teritorije sve dok nisu vladali teritorijama od Tunisa do Sirije, a čak su prešli u Siciliju. Za razliku od drugih vlada toga područja Fatimidi su povezali napredovanje u državnoj službi sa zaslugama, a ne na nasleđu. Suniti su jednako kao i šiiti mogli da zauzimaju visoke državne položaje. Tolerancija se odnosila i na Jevreje i hrišćane. Cilj Fatimida je bio da osvoje Bagdad i svrgnu Abaside.

Nazadovanje i pad uredi

Guverneri severne Afrike pod Fatimidima su bili Ziridi i oni su 1040—ih proglasili svoju nezavisnost od Fatimida. Posle 1070. Fatimidi su držali obalu Levanta i delove Sirije, ali napali su ih Turci. Posle toga došlo je do Prvog krstaškog rata, pa se teritorija Fatimida smanjila samo na Egipat. Nakon raspada fatimidskog političkog sistema u 1160—im Saladin je zauzeo Egipat 1169. i stvorio je novu sunitsku Ajubidsku dinastiju.

Fatimidski kalifi uredi

Abdulah el Mahdi Bilah (909-934)
Muhamed el Kaim bi-Amrilah (934-946)
Ismail el Mansur (946-953)
el Muiz (953-975)
el Aziz (975-996)
el Hakim bi Amr Alah (996-1021)
el az-Zahir (1021-1036)
el Mustanšir (1036-1094)
el Mustali (1094-1101)
el Amir (1101-1130)
el Hafiz (1130-1149)
el Zafir (1149-1154)
el Faiz (1154-1160)
el Adid (1160-1171)

Spoljašnje veze uredi

Fatimids entry in the Encyclopaedia of the Orient. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. novembar 2010)