Ferenc Pulski
Ferenc Pulski od Čelovca i Luboca (mađ. Ferenc Pulszky von Cselfalva und Lubócz; Prešov, 17. septembar 1814 — Budimpešta, 9. septembar 1897) bio je mađarski arheolog, političar, publicista, plemić i mason. Bio je direktor Narodnoga muzeja u Pešti, član predsedništva Mađarske akademije nauka i počasni član Srpskoga učenog društva i Srpske kraljevske akademije.
Ferenc Pulski | |
|---|---|
 Pulski 1837. godine | |
| Puno ime | Ferenc Pulski od Čelovca i Luboca |
| Datum rođenja | 17. septembar 1814. |
| Mesto rođenja | Prešov, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 9. septembar 1897. (82 god.) |
| Mesto smrti | Budimpešta, Austrougarska |
| Zanimanje | političar i pisac |
| Titula | grof od Čelovca i Luboca |
| Politička stranka | Ferenc Deak |
| Supružnik | Tereza Pulski |
| Deca | 5 |
Biografija
urediPulski je rođen u Prešovu, u Austrijskome carstvu (današnja Slovačka). Posle studija prava i filozofije u srednjim školama u Miškolcu, putuje u inostranstvo. Engleska ga je posebno privukla, a njegova knjiga Aus dem Tagebuch eines in Grossbritannien reisenden Ungarns (Iz dnevnika jednoga Mađara koji putuje po Britaniji; 1837) omogućila mu je članstvo u Mađarskoj akademiji.
Izabran je u Ugarskome saboru 1840. godine, a osam godina docnije je imenovan na mesto ministra finansija, a posle je prebačen u sličnom svojstvu u Beč, pod vladavinom porodice Esterhazi. Osumnjičen je za pomaganje sa revolucionarima i iste godine pobegao u Peštu u kojoj je postao aktivan član Komiteta narodne odbrane. Ponovo je morao da beži, ovoga puta iz Austrijskoga carstva posle poraza Ugarske u ratu za nezavisnost 1848–49. Otišao je ponovo u Englesku gde mu se pridružio Lajoš Košut. Posle je s njim išao na turneju po Sjedinjenim Državama. U saradnji sa svojom suprugom napisao je putopis White, Red, Black (Belo, crveno, crno; 1853). Napisao je predgovor za knjigu njegove žene Tereze Pulski Memoirs of a Hungarian Lady (Memoari jedne mađarske dame; 1850).
Pulski je osuđen na smrt u odsustvu od strane ratnoga veća u njegovoj domovini 1852. godine. Osam godina kasnije je došao u Italiju i pridružio se Đuzepeu Garibaldiju u njegovoj nesrećnoj ekspediciji 1962. godine. Tada biva zarobljen kao ratni zarobljenik u Napulju. Njegova soba (salon) u vili S. Margerita u Firenci je bio jedan od najživopisnijih. Finansirao ga je list Progreso. Njegov sin četrnaestogodišnji Đulio Frančesko Pulsko je umro 19. novembra 1863. godine i pokopan je na Engleskome groblju u Firenci. Njegova preživela deca su Avgustus, Čarls, Poliksena i Garibaldi.[1]
Godine 1866. je amnestiran od strane austrijskoga cara te se ponovo vraća kući i ulazi u javni život. Bio je član parlamenta od 1867. do 1876. godine, a ponovo je izabran 1884. godine u ime stranke Ferenc Deak. Izabran je za člana Američkog filozofskog društva 1886. godine.[2] Početkom 1885. godine je primljen kao počasni član u Srpsko učeno društvo, a sedam godina docnije je isto kao počasni član primljen i u Srpsku kraljevsku akademiju.[3]
Pored političke aktivnosti, Pulski je bio i predsednik književne sekcije Mađarske akademije i direktor Nacionalnog muzeja u Pešti u kojem se istakao u arheološkim istraživanjima. Koristio je svoj uticaj da promoviše nauku, umetnost i svoje liberalne poglede u rodnoj Ugarskoj.
Preminuo je u Budimpešti 9. septembra 1897. godine.
Masonska karijera
uredi
Pulski je iniciran 1863. godine u Ložu Dante Aligijeri u Torinu i veoma brzo je dostigao 33. nivo Škotskog reda. Posle povratka u Ugarsku, doprineo je ponovnom uspostavljanju mađarske masonerije, prvo kao majstor Lože Jedinstvo u otadžbini, a zatim i kao prvi veliki majstor Velike lože Svetoga Jovana. Posle osnivanja Simvoličke Velike lože Mađarske koja je činila Veliku ložu Svetoga Jovana i Veliki Orijent 1886. godine, postao je njen prvi Veliki majstor. Godine 1875. je podržao inicijaciju grofice Helene Hadik Barkoči u masonsku ložu.
Bibliografija
uredi- Jakobinci u Mađarskoj (Lajpcig, 1851)
- Moj život i vremena (Pešta, 1880)
- Iz dnevnika jednog Mađara koji putuje po Britaniji (Pešta, 1837)
- Bela, crvena, crna, sa suprugom Terezom Pulski (dve sveske, London, 1853)
- Mnogi traktati o mađarskim pitanjima u publikacijama Ugarske akademije.
Reference
uredi- ^ English Cemetery Guidebook, accessed 15 April 2017
- ^ „APS Member History”. search.amphilsoc.org. Pristupljeno 2021-05-24.
- ^ „FERENC PULSKI (FERENC FON CSELFALVA UND LUBÓCZ PULSZKY)”. SANU. 2022. Pristupljeno 26. 3. 2022.
Literatura
uredi- Janos Giorgi Szilagii, „Vita Contemplativa četrdesetosmaša : Ferenc Pulski (1814-1889)“, The Hungarian Kuarterli, 39:149 (proleće 1998) [1]
- Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Pulszky, Ferencz Aurel”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.</img>Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Pulszky, Ferencz Aurel”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
Spoljašnje veze
uredi- Works by Francis Pulszky at Project Gutenberg