Википедија

Finlandizacija

Finlandizacija (fin. suomettuminen; šved. finlandisering; nem. Finnlandisierung; est. soomestumine; rus. финляндизация, finlyandizatsiya) jeste proces kojim jedna moćna država tera manju susednu državu da se uzdrži od suprotstavljanja njenim spoljnopolitičkim nastojanjima ili ambicijama, dok joj dozvoljava da zadrži svoju nominalnu nezavisnost i sopstveni politički sistem.[1] Termin znači „postati poput Finske“, što se odnosi na uticaj Sovjetskog Saveza na politiku Finske tokom Hladnog rata.

Urho Kekonen i Leonid Brežnjev 1960. godine tokom državne posete finskog rukovodstva Sovjetskom Savezu.

Termin se često smatra pejorativnim. Nastao je u zapadnonemačkoj političkoj debati kasnih 1960-ih i 1970-ih. Kako se taj izraz koristio u Zapadnoj Nemačkoj i drugim zemljama NATO-a, odnosio se na odluku zemlje da ne izaziva moćnijeg suseda u spoljnoj politici, a da pritom zadrži nacionalni suverenitet. Obično se koristi u vezi sa politikom Finske u odnosu na Sovjetski Savez tokom Hladnog rata, ali se može uopštenije odnositi na slične međunarodne odnose, kao što je stav Danske prema Nemačkoj između 1871. i 1940. ili politika Švajcaraca vlada prema nacističkoj Nemačkoj do kraja Drugog svetskog rata.

Poreklo i međunarodna upotreba uredi

U Nemačkoj, ovaj termin su uglavnom koristili zagovornici bližeg prilagođavanja politici SAD, uglavnom Franc Jozef Štraus, ali su ga prvobitno skovali u naučnoj debati, a objavili su ga nemački politikolozi Valter Hallstein i Richard Loventhal, odražavajući strahove od efekata povlačenja američke trupe iz Nemačke. Počeo je da se koristi u debati zemalja NATO-a kao odgovor na pokušaje Vilija Branta da normalizuje odnose sa Istočnom Nemačkom, i na sledeći rašireni skepticizam u Nemačkoj prema Odluci NATO-a o dvostrukom koloseku. Kasnije, nakon pada Sovjetskog Saveza, termin je korišćen u Finskoj za radikalizaciju posle 1968. godine u drugoj polovini ere Urha Kekonena.

Tokom 1990-ih, o Finlandizaciji se takođe raspravljalo kao o potencijalnoj strategiji koju je Sovjetski Savez pod Gorbačovom možda pokušao da revidira svoj odnos sa državama Varšavskog pakta od 1989. do 1991. godine, kao način prelaska sa neformalne imperije na model labavije sfere uticaja, što je onemogućio pad SSSR-a. [2]

Eksperti za spoljnu politiku SAD su se dosledno plašili da će Zapadna Evropa i Japan biti finlandizovani od strane Sovjetskog Saveza, što je dovelo do situacije u kojoj ovi ključni saveznici više neće podržavati SAD protiv Sovjetskog Saveza. Teorija razvlačenja pružila je podršku ideji da bi NATO i američko-japanski savez mogli propasti, ako Sjedinjene Države nisu bile u stanju da pruže snažnu i kredibilnu podršku antikomunističkim pozicijama svojih saveznika.[traži se izvor]

Termin se takođe koristio u diskusijama o drugim zemljama, na primer kao potencijalnom ishodu rusko-ukrajinskog rata.[3]

Finska percepcija uredi

Finci imaju, i imali, širok spektar reakcija na termin „finlandizacija“.[4] Neki su taj termin shvatili kao grubu kritiku,[traži se izvor] proizišlu iz nesposobnosti da se razume praktičnost kako mala nacija treba da se nosi sa susednom supersilom bez gubitka svog suvereniteta. Ove praktičnosti su postojale prvenstveno zbog dugotrajnog efekta ruske vladavine u periodu pre nego što su Finci prvi put stekli suverenitet; i zbog nesigurne ravnoteže snaga na istoku, koja izvire iz geografski proširene, ali retko naseljene države sa tradicionalno imperijalističkom supersilom odmah preko granice.

Razlog zašto se Finska angažovala u finlandizaciji je prvenstveno bila realpolitika: opstati. Sa druge strane, pretnja Sovjetskog Saveza korišćena je iu unutrašnjoj politici Finske na način koji je možda produbio Finlandizaciju (igranje na tzv. fin. idänkortti. ). Finska je sklopila takav dogovor sa vladom Josifa Staljina kasnih 1940-ih, i u velikoj meri su ga poštovale obe strane – i to u korist obe strane – sve do pada Sovjetskog Saveza 1991. godine. Mnogi obični Finci su taj termin smatrali veoma uvredljivim.[traži se izvor]

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Kaplan 2015, str. 26
  2. ^ Lebow, Richard Ned; Risse-Kappen, Thomas (1995). International Relations Theory and the End of the Cold War (na jeziku: engleski). Columbia University Press. str. 146—148, 155—157. ISBN 978-0-231-10195-0. 
  3. ^ Juntunen, Tapio (2017). „Helsinki Syndrome: The Parachronistic Renaissance of Finlandization in International Politics”. New Perspectives. 25 (1): 55—83. doi:10.1177/2336825X1702500103  . 
  4. ^ Jason Horowitz (9. 2. 2022). „Finns Don't Wish 'Finlandization' on Ukraine (or Anyone)”. The New York Times. Pristupljeno 10. 2. 2022. 

Literatura uredi

  • Kaplan, Robert D. (2015). Asia's Cauldron. USA: Random House Trade Paperbacks. ISBN 978-0-8129-8480-4. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Финландизација&oldid=25877352”