Flit model 10

Fleet (Flit model 10)
Opšte
Dimenzije
Masa
Pogon
Performanse
Početak proizvodnje	1934.
Uveden u upotrebu	1935.
Povučen iz upotrebe	1947.
Status	neaktivan
Prvi korisnik	Kina
Broj primeraka	606
Dužina	6,64
Razmah krila	8,53
Visina	2,36
Površina krila	18,05
Prazan	509
Normalna poletna	908
Klipno-elisni motor	1xKinner B-5
Snaga	1x92 kW
Brzina krstarenja	170 km/h
Maks. brzina na Hopt	210 km/h
Maks. brzina na H=0	210 km/h
Dolet	483 km
Plafon leta	5.000 m
Brzina penjanja	120 m/min

Flit model 10 je američko-kanadski jednomotorni dvokrilni avion za početnu obuku pilota razvijen 1934 godine na osnovi aviona Flit model 7^[1]^[2].

Projektovanje i razvoj uredi

Avion Fleet iz 1935. godine

Preduzimljivi Rubin H. Flit otkupio od Consolidated Aircraft Corporation sva prava na proizvodnju aviona "Husky Junior", formirao firme Fleet Aircraft u SAD i Kanadi. Nova kompanija nije proizvodila avion pod nazivom "Husky Junior" nego kao Fleet model 1. Avion se razvijao kako u tehničkom tako i tehnološkom smislu, na tržištu je dobro prolazio, tako da je nastala čitava familija aviona pod nazivom Flit. Kada je 1934. godine iz Kine stigla porudžbina, na bazi Modela 7 napravljena je eksportna verzija aviona Fleet model 10. Na ovom avionu u odnosu na Model 7, izvršena je rekonstrukcija repa, kokpita i stajnog trapa, napravljen baldahin u obliku slova V, ugrađene kočnice na točkovima i niz drugih manjih poboljšanja.

Tehnički opis uredi

Avion Flit model 10 je dvokrilni jednomotorni, dvosed, kombinovane konstrukcije. Avion je u kljunu imao vazduhom hlađen motor najčešće zvezdastog rasporeda cilindara snage od 75 do 130 kW. Motori su bili opremljeni karburatorima i za leđno letenje. Pokretala ga je drvena vučna dvokraka elisa fiksnog koraka.

Trup aviona je metalne konstrukcije (tankozide hromom legirane čelične cevi spojene autogenim zavarivanjem) i obložen prednji deo duraluminijumskim limom a zadnji deo trupa i rep impregniranim platnom. Kapotaža motora je imala otvore kroz koje je topao vazduh izlazio iz motornog prostora i time olakšavalo hlađenje motora. U trupu aviona se nalazila otvorena pilotska kabina sa dva sedišta u tandem rasporedu (jedan iza drugog) u kojoj su sedeli je pilot-instruktor i pitomac-učenik, obojica su bila zaštićena vetrobranskim staklom. Avion je bio opremljen svim instrumentima koji omogućavaju slepo letenje. Ivice kokpita su bile tapacirane kožom kako bi zaštitile članove posade od povreda prilikom neregularnosti leta. Poprečni presek trupa je bio ovalan.

Krila su bila pravougaonog oblika drvene konstrukcije od smreke a sva ojačanja su napravljena od duraluminijuma a presvučena impregniranim pamučnim platnom. Krila su između sebe bila povezana sa po jednom upornicom u obliku slova N na svakom krilu. Upornice su napravljene od tankozidih cevi legiranih hrom čelika visoke čvrstoće. Krilca za upravljanje avionom su se nalazila na donjim krilima. Zatezači su bili od klavirske čelične žice. Oba krila su imala oblik pravougaonika istih dimenzija s tim što je gornje krilo bilo pomereno prema kljunu aviona u odnosu na donje. Što je olakšalo ulaženje i izlaženje posade u avion.

Avion je imao fiksni stajni trap konvencionalne konstrukcije sa dva prednja točka postavljana na elastičnu osovinu i elastičnu drljaču kao treću oslonu tačku aviona ispod repa aviona. Točkovi su bili opremljeni duplim kočionim sistemom. Gume na točkovima su bile niskog pritiska (tz. balonske gume). Amortizacija stajnog trapa je bila pomoću amortizera ugrađenih u stubove.

Varijante aviona uredi

Fleet Model 10A - verzija sa motorom Kinner snage 75 kW
Fleet Model 10B - verzija sa motorom Kinner snage 93 kW
Fleet Model 10D - verzija sa motorom Kinner snage 118 kW
Fleet Model 10-32D - isti kao Model 10D, ali sa razmahom krila većim za 1,22-m
Fleet Model 10E - verzija sa motorom Warner snage 92 kW
Fleet Model 10F - verzija sa motorom Warner snage 108 kW
Fleet Model 10G - verzija sa motorom de Havilland Gypsy Major snage 100 kW (za Portugaliju i Rumuniju)
Fleet Model 10H - verzija sa motorom Menasco C-4S

Zemlje korisnici ovog aviona uredi

Operativno korišćenje uredi

Flit-ovi avioni su bili veoma rasprostranjeni u SAD i Kanadi samo u prvoj godini rada Fleet Aircraft Inc. je prodao preko 300 primeraka ovih aviona, dok je kanadska filijala Flit-a Fleet Aircraft Ltd. samo kanadskom vazduhoplovstvu isporučila 600 primeraka ovih aviona.

Avioni Flit su se prodavali i koristili u sledećim zemljama: Argentina, Kina, Kanada, SAD, Rumunija, Portugalija, Meksiko, Turska, Jugoslavija i Izrael. Sem u SAD i Kanadi ovaj avion se na osnovu licencnog prava proizvodio još i u Rumuniji i Portugaliji.

Operativno korišćenje u Jugoslaviji uredi

Pomorsko vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije je 1936. godine kupilo dva hidroaviona Flit model 10 koji su služili za obuku pomorskih pilota. Posle nekoliko godina intenzivnog letenja orginalni američki motori Kinner su se istrošili pa su ih zamenili domaćim Walter-NZ od 120 KS. Oba aviona su bila u letnom stanju do Drugog svetskog rata^[3].

Po kapitulaciji Jugoslavije, Italijani su zarobili avione Flit (Fleet). Oba su završila u bazi Divulje, a sa jednim od njih je italijanski pilot imao udes pri pokušaju leta, pa su drugom skinuli krila i gurnuli u kraj hangara sa ostalim avionima. Kada je kapitulirala Italija u blizini baze nije bilo većih partizanskih jedinica koja bi zauzela bazu, pa su neprijateljski vojnici iskoristili priliku i deo ljudstva je uspelo da pobegne u Italiju sa 7 hidroaviona, i tamo se predali saveznicima.

Bivši narednik hidropilot Ciril Vrabič je uspeo da nagovori jednog podoficira-mehaničara da skine magnete sa tog aviona i da mu ih da. Na taj način je bio siguran da neće sa ovim avionom neki italijanski pilot otići preko mora. Mehaničari Rade Vukčević i Jože Šušterič, su sa dvojicom zarobljenih italijanskih mehaničara koji su hteli da im pomognu, popravili avion za jedan dan. A na krilima i trupu su nacrtali velike crvene petokrake. Izvukli su avion na vodu, nasuli ulje i gorivo i obavili probni let, 10.09.1943, a onda istog dana uveče, prebazirali hidroavion u Vranjice kod Trogira. Već 11.09. u 5 h ujutru izvršen je prvi zadatak, izvršili su izviđanje nemačke kolone koja je išla ka Divuljama. Od 11.09. pa do 6. oktobra 1943. kad je nastradao zbog kvara, ovaj partizanski hidroavion je obavio ukupno 30 letova.

Vidi još uredi

Reference uredi

^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 02. 06. 2019. g. Pristupljeno 22. 01. 2016.
^ „Američki sportski avion Fleet”. Naša Krila (na jeziku: (jezik: srpski)). Beograd: Aero Klub. 248-250: strana 5. oktobar 1935.
^ Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.

Literatura uredi

Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.
Isaić, Vladimir; Danijel Frka , Pomorsko zrakoplovstvo na istočnoj obali Jadrana 1918-1941. (prvi dio). Zagreb: Tko zna zna d.o.o. 2010. ISBN 978-953-97564-6-6.
„Američki sportski avion Fleet”. Naša Krila (na jeziku: (jezik: srpski)). Beograd: Aero Klub. 248-250: strana 5. oktobar 1935.
Kolo, Aleksandar (1991). „Dejstva Pomorskog vazduhoplovstva Jugoslovenske mornarice”. Aeromagazin (na jeziku: (jezik: srpski)). Beograd: BB Soft. specijal: 24 — 29. ISSN 1450-6068.
Đokić, Nebojša; Radovanović, Radovan (2017). „STVARANjE VAZDUHOPLOVSTVA KRALjEVINE SHS I FORMIRANjE RATNE DOKTRINE”. Zapisi (na jeziku: (jezik: srpski)). Požarevac: Istorijski Arhiv Požarevca. 6: 113 — 126. ISSN 2334-7082.

Spoljašnje veze uredi

[1] „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 02. 06. 2019. g. Pristupljeno 22. 01. 2016.

[2] „Američki sportski avion Fleet”. Naša Krila (na jeziku: (jezik: srpski)). Beograd: Aero Klub. 248-250: strana 5. oktobar 1935.

[3] Dimitrijević, Bojan; Miladinović P., Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8.

[1]

[2]

[3]