Halkidonsko hrišćanstvo

Halkidonsko hršćanstvo ili halkidonstvo, odnosno halkidonizam, zajednički je naziv za sve hršćanske verske zajednice koje prihvataju teološka učenja i odluke Halkidonskog sabora održanog u Halkidonu, koji je bio četvrti po redu vaseljenski sabor. Glavna teološka pitanja kojima se ovaj sabor bavio spadala su u oblast hristologije i eklisiologije.

Halkidonska hristologija

Učesnici ovog sabora su nastojali da trajno razreše hristološke sporove koji su delili tadašnje hršćane, prvenstveno u istočnim oblastima rimskog Orijenta. Usled suprotstavljenih stavova dve hristološke škole, aleksandrijske i antiohijske, na saboru je došlo do oštrih rasprava o Hristovim prirodama i tim povodom je usvojena posebna izjava (Halkidonski oros), koja je afirmisala učenje po kojem u Hristu postoje dve prirode, božanska i čovečanska. Taj koncept dvojne prirode Isusa Hrista, kako božanske tako i ljudske ostao je centralan u hrišćanskoj ortodoksiji. Međutim, zaključke Halkedonskog sabora je odbacio deo hrišćana iz Egipta i Sirije, a potom Jermenije i Etiopije, prihvativši monofizitsko učenje; njihove pristalice su se organizovale u crkve kasnije poznate kao miafiziti, odnosno orijentalno-pravoslavni hrišćani Koptske i Sirijske pravoslavne crkve.

Pravoslavna crkva je ostala privržena halkidonskoj hristologiji, a istu prihvataju i Katolička crkva, Anglikanska crkva, Starokatolička crkva i pojedine protestantske crkve.

Na saboru su definisane uloge i autoriteti papstva i patrijaršija, što je imalo značajnu ulogu u organizaciji same crkvene hijerarhije.

Halkidonska pneumatologija

Halkidonski sabor je zvanično potvrdio ranije usvojeni Nikejsko-carigradski simbol vere, koji je postao glavno znamenje hrišćanskog pravoverja. Time je, između ostalog, afirmisano i pravoverno pneumatološko učenje o ishođenju Svetog duha od Oca, koje je u Simvol vere uneto neposredno iz Novog zaveta (Jn. 15:26). Pravoslavna crkva je ostala dosledna u prihvatanju takvog učenja, ali neke druge crkve, koje inače prihvataju halkidonsku hristologiju, nisu ostale privržene pneumatološkom učenju koje je potvrđeno u Halkidonu, čime su se našle u raskoraku sa pojedinim odlukama ovog sabora. To se prvenstveno odnosi na Rimokatoličku crkvu, koja je kasnije prihvatila učenje o dvostrukom ishođenju Sveog duha ne samo od Oca već i od Sina, što je na zapadu dovelo do umetanja izraza Filiokve (lat. Filioque) u Simbol vere.

Pored Pravoslavne crkve, halkidonsku pneumatologiju u načelu prihvataju i neke drge crkve, koje inače ne priznaju halkidonsku hristologiju, što se prvenstveno odnosi na ranije monofizitske, odnosno današnje miafizitske orijentalno-pravoslavne crkve koje prihvataju i poštuju izvorni Nikejsko-carigradski simbol vere, bez umetka Filiokve.

Pravoslavna crkva je jedina crkva koja u potpunosti i istovremeno prihvata i halidonsku hristologiju i halkidonsku pneumatologiju.

Vidi još

• Nehalkidonsko hrišćanstvo
• Vaseljenski sabor

Literatura

• Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. The Church in history. 2. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press. 
• Majendorf, Džon (1997). Imperijalno jedinstvo i hrišćanske deobe: Crkva od 450. do 680. godine. Kragujevac: Kalenić. 
• Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. 
• Papadopulos, Stilijan (2000). „Bogoslovlje Svetog Kirila Aleksandrijskog i dohalkidonci” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 44 (1-2): 74—82. 
• Popović, Radomir V. (2007). „Neke od najvećih hrišćanskih jeresi prvog milenijuma: arijanstvo, monofizitstvo, filiokve (filioque)”. Crkva Hristova i svet religije: Antologija pravoslavnih viđenja (2. dopunjeno izd.). Beograd: Dosije. str. 331—336. 
• Popović, Radomir V. (2012). Vaseljenski sabori: Prvi, Drugi, Treći i Četvrti: Odabrana dokumenta. Knj. 1. Beograd: Akademija Srpske pravoslavne crkve za umetnosti i konservaciju. 
• Popović, Radomir V. (2015). „Za i protiv Halkidona - Sevir Antiohijski (+538)” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 74 (2): 56—65.