Hrvatski dinar
Hrvatski dinar (hrv. Hrvatski dinar) naziv je za valutu Republike Hrvatske u periodu od 1991. do 1994. godine. Korišten je u Hrvatskoj, izuzev Srpske Krajine, i na području pod kontrolom Herceg-Bosne. Vlada Republike Hrvatske je hrvatski dinar uvela kao zamijenu za jugoslovenski dinar i razmjena je vršena u omjeru 1:1.
| Hrvatski dinar | |
|---|---|
| ISO 4217 kod | HRD |
| Centralna banka | Hrvatska narodna banka |
| Zvanični korisnici |  Republika Hrvatska |
| Nezvanični korisnici |  Hrvatska Republika Herceg-Bosna |
Novčanice imale su dva različita izgleda na naličju i to za apoene od 1 do 10.000 dinara i za apoene od 50.000 i 100.000 dinara. Razlikovali su se po boji i po nominalnoj vrijednosti. Na licu novčanica bio je dubrovački naučnik Ruđer Bošković, a na naličju pročelje Zagrebačke katedrale i slika skulpture Ivana Meštrovića Povijest Hrvata.
Godine 1994. hrvatski dinar u platnom sistemu Hrvatske zamjenjuje hrvatska kuna.
Istorija uredi
U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca od 1918. godine novac je izdavala Narodna banka Kraljevine SHS. Tada je korišten dinar, s manjom jedinicom para. Godine 1939. uspostavljena je Banovina Hrvatska, na temelju sporazuma Cvetković—Maček. U sporazumu s Narodnom bankom Kraljevine Jugoslavije, Banovina bi izdavala vlastiti novac, koji bi bio u opticaju paralelno s jugoslovenskim dinarom. Početak Drugog svjetskog rata spriječio je realizaciju planova paralelnih valuta. U Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (1941—1945) upotrebljavala se kuna, koja se dijelila na 100 banica. Kovanice (dizajnirao Ivo Kerdić) nikada nisu puštene u opticaj zbog visoke inflacije. Od kraja Drugog svjetskog rata pa do 1991. u Hrvatskoj se upotrebljava jugoslovenski dinar. Hrvatski dinar pušta se, nakon proglašavanja nezavisnoti 25. juna, u opticaj 23. decembra 1991. Zamjena jugoslovenskog za hrvatski dinar u odnosu 1:1 obavljena je u periodu od 23. do 31. decembra. Hiperinflacija je tada iznosila 1000% godišnje sve do do 1993. Uveden je stabilizacijski program kojim se kuna veže za njemačku marku u odnosu od 4,444 HRK = 1 DM. Hrvatska kuna koja je uvedena u opticaj 30. maja 1994. godine, zamijenila je hrvatski dinar u odnosu 1:1000.[1]
Novčanice uredi
Prva serija izašla je u opticaj na dan proglašenja nezavisnosti 8. oktobra 1991. (hrv. 8. listopad 1991.) godine u apoenima 1, 5, 10, 25, 100, 500 i 1000. Kasnija izdanja, apoeni od 2000, 5000 i 10.000 su imala odšampani datum 15. januar 1992. (hrv. 15. siječanj 1992.), dan priznanja od strane članica Evropske unije . Pored toga apoeni od 50.000 i 100.000 su imala odštampani datum 30. maj 1993. (hrv. 30. svibanj 1993.), tadašnji Dan državnosti. Novčanice su imale vodeni žig, kao i zaštitni konac. Štampanje novčanica je vršeno ofset-tehnikom. Novčanice su štampane na smeđe-žutom papiru, osim apoena od 25 dinara. Apoeni od 25 dinara su štampani na istom papiru, kao i novčanice apoena 5 švedskih kruna iz 1965—1981. Zbog toga je u vodenom žigu vidljiv broj 5.[2]
| Vrijednost | Avers | Revers | Dimenzije | Prvo izdanje | Puštanje u opticaj | Povlačenje iz opticaja |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 HRD | Ruđer Bošković[3] |
Zagrebačka katedrala |
105 mm × 55 mm[3] | 8. oktobar 1991. [3] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 5 HRD | Ruđer Bošković[3] |
Zagrebačka katedrala[3] |
105 mm × 55 mm[3] | 8. oktobar 1991.[3] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 10 HRD | Ruđer Bošković[4] |
Zagrebačka katedrala[3] |
105 mm × 55 mm | 8. oktobar 1991.[3] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 25 HRD | Ruđer Bošković[3] |
Zagrebačka katedrala[3] |
110 mm × 62 mm[3] | 8. oktobar 1991.[3] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 100 HRD | Ruđer Bošković[3] |
Zagrebačka katedrala[3] |
110 mm × 62 mm[3] | 8. oktobar 1991.[4] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 500 HRD | Ruđer Bošković[3] |
Zagrebačka katedrala[3] |
130 mm 67× mm[3] | 8. oktobar 1991.[3] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 1.000 HRD | Ruđer Bošković[3] |
Zagrebačka katedrala[3] |
130 mm × 67 mm[3] | 8. oktobar 1991.[3] | 23. decembar 1991.[3] | 30. maj 1994.[3] |
| 2.000 HRD | Ruđer Bošković[4] |
Skulptura Ivana Meštrovića Povijest Hrvata[4] |
130 mm × 67 mm[4] | 15. februar 1992.[4] | 1. oktobar 1992.[4] | 30. maj 1994.[4] |
| 5.000 HRD | Ruđer Bošković[4] |
Skulptura Ivana Meštrovića Povijest Hrvata[4] |
130 mm × 67 mm | 15. februar 1992.[4] | 1. avgust 1992.[4] | 30. maj 1994.[4] |
| 10.000 HRD | Ruđer Bošković[4] |
Skulptura Ivana Meštrovića Povijest Hrvata[4] |
130 mm × 67 mm | 15. februar 1992.[4] | 10. maj 1993.[4] | 30. maj 1994.[4] |
| 50.000 HRD | Ruđer Bošković[4] |
Skulptura Ivana Meštrovića Povijest Hrvata[4] |
130 mm × 67 mm | 30. maj 1993.[4] | 18. jun 1993.[4] | 30. maj 1994.[4] |
| 100.000 HRD | Ruđer Bošković[4] |
Skulptura Ivana Meštrovića Povijest Hrvata[4] |
130 mm × 70 mm | 30. maj 1993.[4] | 22. novembar 1993.[4] | 30. maj 1994. [4] |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Prvi novac - Povijest hrvatskog novca”. old.hnb.hr (na jeziku: hrvatski). Arhivirano iz originala 24. 09. 2016. g. Pristupljeno 13. 5. 2019.
- ^ „Katalog hrvatskog novca: Hrvatski dinar | KUNALIPA”. www.kunalipa.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 13. 5. 2019.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f h c č dž š aa ab av ag ad ađ ae až „Novčanice hrvatskog dinara: od 1 do 1000 HRD | KUNALIPA”. www.kunalipa.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 13. 5. 2019.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f h c č „Novčanice hrvatskog dinara: 2000 do 100.000 HRD | KUNALIPA”. www.kunalipa.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 13. 5. 2019.