Crkva Sv. Arhangela Gavrila u Pridvorici

Crkva Sv. Arhangela Gavrila u Pridvorici sagrađena na starom crkvištu oko 1895. godine, jedna je od crkava Bojničke parohije u sastavu Jablaničkog namesništva i Niške eparhije Srpske pravoslavne crkve, posvećena Arhangelu Gavrilu, blagovesniku vaploćenja Sina Božjega i jednog od sedam velikih anđela koji predstoje prestolu božjem.

Crkva Sv. Arhangela Gavrila u Pridvorici
Opšte informacije
Mesto	selo Pridvorica
Opština	Opština Bojnik
Država	Srbija
Vrsta spomenika	crkva
Vreme nastanka	oko 1895.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Vlasnik	Eparhija niška
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš

Položaj i karakteristike

Crkva Sv. Arhangela Gavrila, nalazi se na zasečenoj padini jugoistočno od sela Pridvorica u opštini Bojnik u Jablaničkom okrugu. Pridvorica je čisto ravničarsko selo, podignuto na obalama Puste Reke, koja u ovom delu pustorečke kotlinice teče i pravi meandre po niskom i vodoplavnom zemljištu. Nalazi se na glavnom putu koji od Leskovca vodi za Bojnik, a između sela Đinđuše na istoku i Dragovca na zapadu.

Geografski položaj

• Severna gografska širina: 43° 00′ 11"
• Istočna geografska dužina: 21° 45′ 38"
• Nadmorska visina: 511 m

Prema podacima zabeleženim na mermernoj ploči iznad zapadnih ulaznih vrata, crkva je sagrađena na ostacima starog srednjovekovnog crkvišta oko 1895. godine. Osvećena je 26. septembra 1899. godine od episkopa niškog Gospodina Nikanora, za vlade kralja Aleksandra I Obrenovića.

Istorija

Selo Pridvorica

Pridvorica je staro srpsko selo, koje svoj srpski etnički karakter nije izgubilo ni za vreme Osmaniljske vlasti. Mihajlo Lukarević, ga pominje u svom tefteru, da je u njemu imao svoje dužnike – nekog Radotu i nekog Batotu.

Pridvoricu pominje i Fon Han u svom putopisu od Beograda do Soluna i kaže da je ovo selo 1858. godine imalo 18 srpskih (Han kaže bugarskih) i tri albanske kuće.

Prvi srpski putopisac Mita Rakić u svojoj studiji o Novoj Srbiji, zabeležio je o prvobitnoj crkvi u Pridvorici ovo:

Ima jedna crkvica, kojoj je oltar do pola srušen, a dotle ima dve stope visok zid. Bile su dve priprate, prva 6 a druga 8 koraka duga i 6 koraka široka. Zidana je više kamenom nego tuglom. U oltaru, na desnoj strani, vidi se nešto malo od jednog lika, ispod kojega jedno SvT. Pre pedeset godina crkva je, kažu, bila čitava, pa su je onda Arnauti srušili.

Sadašnja crkva u Pridvorici podignuta je 1899. godine. Istočno od crkve i sada se jasno uočavaju temelji stare crkvice, verovatno one koju je opisao Mita Rakić.

Opis građevine

Crkva Sv. Arhanđela Gavrila svojim graditeljskim postupkom, razmerama i elegantnom siluetom, sagrađena je u tada, na ovim prostorima, preovlađujućem srpsko-vizantijskom stilu kao jedinstven projektanski zahvat.

Hram koji je spolja okrečen u belo, dok su tamburi kubeta od lepo složenih opeka, je petokupolna građevina na čiju pravougaonu osnovu su dodate tri polukružne konhe zasvedene polukalotama. Bočne konhe su upadljivo većeg raspona od oltarske apside. Po dužini crkva ima četiri traveja. Zapadni travej, koji je najmanji, preuzeo je ulogu priprate, i zasveden je poluobličastim svodom i izdvojen plitkim pilastrima.

Naos crkve čine tri nejednaka traveja nadvišena kupolama. Nad centralnim prostorom središnjeg traveja je najveća kupola, dok su iznad konhi dve manje kupole.

Kupole crkve leže na trompama, izduženog su tambura, iznutra kružnog a spolja osmougaonog, koje nose lukovi i poluobličasti svodovi. Potkupolni prostor je znalačkim osmišljen nadvišenim lukovima, koji je, zajedno sa izduženim tamburima i stepenasto složenim kubičnim postoljima, što daje hramu elegantnu piramidalnu siluetu.

Prozorski otvori zbog visine hrama, pozicionirani su u gornjim zonama: na apsidama (bifore i trifore), kubičnim postoljima i sa svake strane osmougaonih tambura. Ulazna vrata hrama koja se nalaze na zapadnoj i južnoj strani, lučno su nadvišena. Na portalu iznad ulazih vrata, zapisano je:

„U slavu Presvete Trojice, a za vreme Blagovernog kralja Srbije, Aleksandra I podiže se ovaj sveti hram svetog Arhangela Gavrila i osveti se gospodinom Nikanorom, episkopom niškim, leta Gospodnja 1899. septembra 26.“

Freskodekoracija i ikonostas

Unutrašnji zidovi crkve i svod nisu freskodekorisani, već su okrečeni u belo, na kojima su zasebno postavljenim ikonama sa obe bočne strane naosa u jednom redu.

Ikonostas, jednostavne drvene konstrukcije sa blago tordiranim stubićima i uprošćenim kapitelima, je rađen u klasicističkom stilu.

Ikone ikonostasa i pojedinačne ikone izvedene su u tehnici ulje na platnu. Oslikana su početka 20. veka.

Tačne proporcije, elegantni stavovi, skladno složene boje sa blagom prevlašću prigušene crvene i plave, upućuju na akademsko obrazovanje slikara,...čija je... školovana ruka slikara uradila je ikone izuzetne umetničke vrednosti.

Crkvena porta

Jugozapadno od crkve je jednovremeni zvonik sagrađen u istom stilu kao i crkva. Na zvoniku se nalazi ploča na kojoj piše:

„Godine 1927, za vreme vladavine kralja Aleksandra Karađorđevića I i episkopovanja Dositeja niškog, podigoše ovaj zvonik dobri hrišćani Crkve pridvoračke sa svojim sveštenikom i narodnim poslanikom Vasom Popovićem.“

Istočno od crkve je staro groblje sa fragmentovanim nadgobnim pločama koje upućuju na starost lokaliteta. Jugozapadno od crkve je crkveni konak od tvrdog materijala. Zidan je za vreme sveštenikovanja u ovoj crkvi Vase Popovića, koji je ubijen na Duhove 1932. godine iz politčkih motiva.

Nedaleko od pridvoričke crkve je novo seosko groblje. Na nekoliko metara od crkve, na jugoistočnoj strani, ograđen metalnom ogradom, stoji spomenik dvojice Milićevića-Hercegovaca – braće Obrena i Đoke. Kao dobrovoljci oni su došli iz Amerike da ratuju u Prvom svetskom ratu protiv Austro-Ugarske i u dva dna obojica poginuli u borbama na Ceru 1914. godine.

Vidi još

• Manastiri i crkve južne i istočne Srbije
• Spisak spomenika kulture u Jablaničkom okrugu

Spoljašnje veze

• Bojnička parohija. hramovi u parohiji