Česma Mehmed-paše Sokolovića
Česma Mehmed paše Sokolovića se nalazi prislonjena uz Severozapadni bedem Gornjeg grada, u rovu ispred Unutrašnjeg utvrđenja. Evlija Čelebija navodi da je česma podignuta 1576/1577. godine, za života poznatog državnika Tuskog carstva, Velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića.[1] Precizna pozicija česme se pojavljuje kartografskim izvorima tek u XVIII veku. Najraniji prikaz potiče sa plana iz Nacionalne biblioteke u Parizu, s početka XVIII veka. Na tom planu česma je prikazana kao pravougaoni objekat sa tri slobodne strane.
| Česma Mehmed paše Sokolovića | |
|---|---|
.jpg) Česma Mehmed paše Sokolovića na Gornjem gradu Beogradske tvrđave | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Stari grad |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1576/1577. godina |
Istorijat uredi
Od nekada brojnih beogradskih česama do danas je ostala sačuvana samo ova stara turska česma pored Defterdarove kapije, u Gornjem gradu Beogradske tvrđave. Deleći sudbinu utvrđenja i prateći njene transformacije, uslovljena potrebama odbrane, ova česma je do današnjih dana dospela u izmenjenom obliku. Među evropskim i turskim putopiscima od XVI do XVIII veka, koji su imali priliku da posete Beograd i gornjogradsko utvrđenje, ovu česmu jedini pominje Evlija Čelebija, koji 1667. i locira je u „hendeku“- opkopu Narinkale (centralno utvrđenje). Do 1938. godine česma je bila zatrpana i tada su izvedeni prvi konzervatorski radovi na njoj.[2]
Arhitektura uredi
Česma ima pravougaonu osnovu, unutar koje se nalazi zasveden enterijer elipsastog oblika u koji se ulazi kroz šaht pored česme. Eksterijer česme je urađen od pravilno obrađenih kvadera kamena, krečnjačkog porekla. U autentičnom obliku sve tri slobodne fasade česme su bile dekorativno obrađene i na njima su bile postavljene lule za vodu. U donjem delu se nalazio sokl visine 0,7 metara, dok je na gornjoj zoni na visini od 3,9 metara postavljen venac polukružnog profila. Nekadašnji izgled fasade iznad ovog venca nije poznat. Očuvana bočna, jugoistočna fasada česme je raščlanjena sa jednom nišom, dubine oko 0,35 metara koja je završena saracenskim prelomljenim lukom. Prednja jugozapadna fasada, kao glavna je najreprezentativnije obrađena. Raščlanjena je sa tri niše. Srednja niša je identična onoj na jugoistočnoj bočnoj fasadi i imala je kameno korito, od kojeg je sačuvana samo zadnja ploča u ravni niše. Srednja niša je flankirana sa dve manje, bočne polukružne niše, postavljene iznad sokla i ukrašene sa po jednom stilizovanom predstavom čempresa.[3]
Česma Mehmed paše Sokolovića poseduje kulturno-istorijske i arhitektonske vrednosti kao reprezentativan i ujedno jedan od retkih sačuvanih spomenika turske arhitekture u Beogradu.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Vujović, Branko (2003). Beograd u prošlosti i sadašnjosti. Beograd: Izdavačka kuća Draganić. str. 104.
- ^ Popović, Marko (1980). „Česma Mehmed Paše Sokolovića”. Godišnjak grada Beograda: 71. Pristupljeno 12. 4. 2017.
- ^ Divna Đurić – Zamolo, Beograda kao orijentalna varoš pod turcima 1521-1867. Beograd (1977). str. 125.
