Čitaonica Veliko Gradište

Čitalište Veliko Gradište
Čitalište Veliko Gradište
Osnivanje	1848.
Lokacija	Veliko Gradište; Srbija
Broj predmeta	69
Direktor	prof. Milena Rodić
Adresa	Kneza Lazara 6
Veb-sajt	http://bibliotekavg.com/

Čitalište Veliko Gradište osnovano je u Velikom Gradištu 27. januara 1848. godine.

Istorijat

Osnivanje Čitališta Velikog Gradišta je, prema dopisniku Beogradskog čitališta, kao i osnivanje mnogih drugih čitališta, donelo napredak u zemlji. Činjenica da pored Beograda, i Smederevo, Kragujevac, Negotin, Šabac i Veliko Gradište imaju čitalište, izražava činjenicu da će uskoro i u Srbiji svako selo imati biblioteku, gde će ljudi moći da čitaju. Ipak, u arhivi nisu pronađeni zapisi o Čitalištu u Velikom Gradištu iz ovog perioda. Ali nema sumnje da je postojalo, jer je Veliko Gradište veliko pristanište i važan trgovački centar na glavnom vodenom putu pa ima redovne veze, a vesti iz ovog grada su se brzo širile, pa je nemoguće da je dopisnik pogrešno informisan. Iz izveštaja se vidi da je čitaonica nastala 1848. godine, možda na dan Sv. Save.^[1] Međutim, prvi podaci iz arhive govore o čitalištu iz perioda 1872. godine, a podaci o radu spominju godinu 1874. Kao i druga čitališta, koja su tada osnovana po ostalim gradovima Srbije, u Gradištanskom čitalištu su se čitale novine, organizovale besede i predavanja, kao i kursevi opismenjavanja i računanja. Dr Ilija Jovanović je održao prvo javno predavanje 1872. godine u Gradištanskom čitalištu.^[2] Čitalište je doživelo i 1881. godinu kada je podnet izveštaj kneza Miloša, a 1880. imalo je dvadeset osam članova, od kojih su dva odustala tako da ih je na kraju godine bilo dvadeset i šest. Članovi su plaćali 12 dinara uloga godišnje. Već tada nije imala ni jedno javno predavanje. Godine 1880. Čitalište je prva četiri meseca radilo dobro, a sledećih tri meseca slabije, kasnijih meseci nikako. Na kraju je Čitalište ostalo bez novca. Period od 1967. do 1975. godine može se reći da je vreme širenja knjige i otvaranja seoskih bibliotečkih ogranaka: Srednjevo, Majilovac, Makce, Kisiljevo, Kusiće, Carevac i Češljeva bara..^[3]

Prihodi i rashodi

Čitalište Veliko Gradište je u 1874. godini imalo trideset tri člana koja su plaćali po trideset šest groša godišnje. Tada je imalo prihod koji je iznosio 4312 groša i 15 para čaršijskih. Ovom prihodu su doprinele i redovne uloge i priređene besede i sela. Iste godine su rashodovana 2273 groša čaršijska za nabavku novina i ostalih potreba čitaonice. Čitalište ima 2034 groša i 15 para čaršijskih gotovine i sledeće stvari: jedan veliki sto (120 groša), tri manja stolova po 48 groša, devetnaest zelenih stolica (76 groša), jedno ogledalo (60 groša), jedan divit sa peskaonicom (12 groša), zelena čoha 4,5 rifa (80 groša), šest zavesa (60 groša), lenjir (4 groša), tri lampe (50 groša), pečat čitaonički (50 groša), jedna slika kneza Mihaila i Julije (6 groša), jedna slika vladara (30 groša), jedan čardak srpske narodnosti (110 groša), svega 792 gorša čaršijska. Potpisan je i pečat Čitališta, iako nije dat njegov opis, a na izveštajima Čitališta nije otisnut.

Listovi

U 1874. godini, Čitalište je primalo više listova. Ratnik je dolazio, iako ga Čitalište nije niti naručivalo niti plaćalo.

Srpske novine
Videlo
Glas Crnogorca
Srpski list
Srpska zora
Starmali
Vojeni list
Pester Lojd
Istok
Škola
Timok
Budućnost
Glas javnosti
Zastava
Javor.

Neko vreme je od svojih članova dobijalo još dva lista, ali kratko vreme, otprilike 3 meseca:

Hrišćanski vesnik
Seljak.

Najvrednije knjige Čitališta Velikog Gradišta

Čitalište je posedovalo 69 knjiga. Godine 1880. izdato je 9 knjiga. Kasnije knjige nije ni dobijala ni kupovala.

Obrenovići i srpska sloboda
Pariz u Americi
Toldijeva starost
Hiljadu i jedan dan na Istoku
Raznih Milosavljevića pesama 12
Potčinjenost ženskinja
Pobratimstvo
Janičari
Graničari
Sluge želuca
Nekoliko članaka iz Radenika
Gajenje poljskih useva (Radić)
Pokušaji za narodno i lično unapređenje (Pelagić)
Srbija posle Pariskog mira
Graničari i Nil Popov nazovi istorik
Saveti caru Justinijanu
Očevi i deca (Turgenjev)
Glasnik SHD XIX - XX, XXIV, XXV
Putovanja od Pelagića

Reference

^ Stamatović, Desanka (2011). Čitališta u Srbiji u XIX veku. Pančevo. str. 204—205.
^ „Biblioteka Vuk Karadžić, Veliko Gradište”.
^ „Narodna Biblioteka Vuk Karadžić”. Opština Veliko Gradište.

Literatura

Kolijanić, Gavrilo (1986). Tragom čitališta u Srbiji. Beograd: Narodna knjiga. COBISS.SR 41174028

[1] Stamatović, Desanka (2011). Čitališta u Srbiji u XIX veku. Pančevo. str. 204—205.

[2] „Biblioteka Vuk Karadžić, Veliko Gradište”.

[3] „Narodna Biblioteka Vuk Karadžić”. Opština Veliko Gradište.

[1]

[2]

[3]