Šar

Šar (Orb, kugla sa krstom, lat. Globus cruciger) je kugla na čijem vrhu se nalazi krst, hrišćanski simbol autoriteta koji se koristio u srednjem veku a može se i danas naći na novčićima, ikonografiji i među kraljevskim simbolima. Simbolizuje Hristovu vladavinu (krst) nad svetom (kugla, kao globus). Prikaz Hrista koji u svojoj ruci drži kuglu sa krstom, u evropskoj ikonografiji je poznat kao Hrist Spasitelj (lat. Salvator Mundi).

Poreklo uredi

Austrijska kugla sa krstom, deo simbola austrijske monarhije.

Šar Kralja Petra I, deo simbola srpske monarhije.

Slikovni prikaz držanja sveta u ruci, ili čak svet stavljen pred nečije noge, je jasna poruka koja se još od antike sretala među paganima. Građani Rima su bili upoznati sa prikazom sveta ili svemira kao kugle, i carskom vlašću ili zaštitom nad njim; na primer, na novčiću iz 4. veka cara Konstantina Prvog, prikazan je on kako u ruci drži globus, a na novčiću iz 2. veka cara Hadrijana, prikazan je rimski bog Salus kako drži globus pod stopalom.

Sa rastom uticaja hrišćanstva u Rimskom carstvu u 5. veku, na kuglu je dodat krst, simbolišući Hristovu vlast nad svetom. Simbolično, car je u ruci držao kuglu sa krstom, u ime i kao predstavnik Hrista. Takođe, za ne-hrišćanske podanike carstva, kojima je kugla u carevoj ruci već bila poznata kao simbol carske vlasti, dodavanje krsta na kuglu je označavalo pobedu hrišćanstva u carstvu.

Istorija uredi

Simbol se prvi put sreće početkom 5. veka, ili na poleđini novčića cara Arkadija, ili 423. na poleđini novčića cara Teodosija Drugog.

U srednjovekovnoj ikonografiji, veličina nekog oblika označavalo je njegov značaj u odnosu na objekte koji su ga okruživali. Kugla je bila prikazivana kao mala a car, ili duhovno biće kao veliko, kako bi se naglasio odnos tih elemenata.

Kugla sa krstom je prikazivana uz moćne vladare, kao i uz duhovna bića; ukrašavala je slike kraljeva i careva, kao i arhanđela. Papstvo, posedujući sveobuhvatnu kanonsku vlast, a u srednjem veku u jednom trenutku bivajući čak i rival cara Svetog rimskog carstva, takođe je zadržalo ovaj simbol na vrhu papske tijare. Krunisana kugla je bila u opštoj upotrebi kao krajnji oblik zapadnjačkih kruni. Može se i danas videti na grbovima savremenih evropskih monarhija. Čak i u savremenoj Engleskoj, Suverenova kugla predstavlja državu ali i Crkvu Engleske, koja je pod zaštitom i vlašću kraljevske krune.